نمايشگاه جهانی كتاب فرانکفورت: سياسی‌ترين نمايشگاه
۱۳۹۴ مهر ۲۷, دوشنبه
امسال بيش از نيمی از ۲۷۵ هزار ديدار‌كننده‌ی نمایشگاه، نويسندگان، شاعران و دست‌اندركاران نشر و كتاب بودند كه از ۷۰۰۰ غرفه و ۴۰۰۰ برنامه فوق‌العاده در چارچوب نمايشگاه، ديدن كردند.
نمايشگاه كه با سخنرانی سلمان رشدی در زمينه آزادی بيان آغاز شده بود، به گفته سرپرست آن يورگن بوس، سياسی‌ترين نمايشگاه در طول عمر این جریان مهم فرهنگی بود و به نياز‌های روز واكنش‌هایی مناسب نشان داد.
همانگونه كه در رسانه‌ها آمده، ناشران ايرانی كه از سوی مقامات رسمی ايران پشتيبانی می‌شوند، به خاطر حضور سلمان رشدی غرفه‌های خود را خالی گذاشتند.
امسال حضور نويسندگان و شاعران از سال‌های پيش بسيار چشمگيرتر بود و در ميان آن‌ها نويسندگانی از كشور‌های سوريه، يونان و ايتاليا كه هركدام به نوبه خود با بحران‌های گوناگون روبرو هستند، جلوه خاصی داشت و به عنوان تأكيد بر آزادی بيان از سوی نمايشگاه پشتيبانی و تقويت شده بود.
بیشتر بخوانید: موفقیت بی‌سابقه نمایشگاه جهانی کتاب فرانکفورت
خانم پترا فورمان، نويسنده و ناشر آلمانی، كتاب پرفروش خود "فرزندان وزير رايش سوم" را معرفی كرد كه به چندين زبان ترجمه شده و به طوری كه نويسنده به دويچه وله (فارسی) گفت: در همين نمايشگاه قرار شده با توجه به پناهجويان بسياری كه از سوريه و افغانستان به آلمان آمده‌اند، ترجمه آن به زبانهای دری و عربی هم آغاز شود.
اقدام سياسی ديگر مسئولان نمايشگاه، دعوت از ۶۵۰ پناهجوی افغانی، سوری و اريتريايی بود كه در آخرين روز برگزاری به نمايشگاه آمدند و از انتشاراتی‌های بسياری ديدن كردند. انتشاراتی كلت Klett از اشتوتگارت و آرس اديسيون Ars Edition از مونيخ چند كتاب آموزشی ويژه مبتديان زبان آلمانی منتشر كرده‌اند كه به پناهجويان هديه شد و قرار است در سطح گسترده به صورت رايگان هم توزيع شود.
تالار ويژه اندونزی مهمان افتخاری نمايشگاه به پيروی از وضعيت جغرافيايی اين كشور به ۷ جزيره تقسيم شده بود كه در ميان پرتوی از نور‌های سرمه‌ای و خاكستری، اقيانوس هند را تداعی ميكرد، قرار گرفته بودند. خانم اينكه روندونوو از مسئولان تالار ويژه به دويچه وله گفت: «همان طور كه می‌بينيد و بو‌ها را حس می‌كنيد، اين بخش يا جزيره، بخش خوراكی‌ها است. بخش كناری تاريخ اندونزی و اين يكی وضعيت كنونی كشور ما را نشان مي‌دهد. طبيعی است كه دو بخش را هم به كتاب، يكی كتاب‌ها و دست‌نوشته‌های تاريخی و يكی هم وضعيت كتاب و نشر در اندونزی امروز اختصاص داده ايم. كشور ما كشور شعر و ادب است و پدر خود من هم مثل بسياری از مردم ما شعر ميگويد».
ويژگی چشمگير تالار اندونزي، نور‌پردازی بود. به ویژه چراغ‌هايی به شكل كتاب و گاه حتا كتاب‌های نور‌افكن توجه بينندگان را جلب مي‌كردند. كشور اندونزی افزون بر اين تالار ويژه با بيش از ۱۰۰ نويسنده و شاعر در بخش‌های ديگر نمايشگاه حضور داشت.
خانم مارجوری ليناردی، همكار ما در دويچه وله، كه زاده اندونزی است و در آلمان رشد يافته، كتابی در معرفی بزرگترين و پرجمعيت‌ترين كشور اسلامی جهان نوشته و معرفی كرد كه با استقبال بسيار روبرو شد.
جزر كتاب‌های ديجيتال و مد كتاب‌های كاغذی
امسال به گفته كاتيا بونه، سخنگوی بخش بازاريابی نمايشگاه، ۶ درصد از عرضه كتاب‌های ديجيتال كاسته شده بود. جنب و جوشی كه در سال‌های پيش در غرفه‌های ديجيتالی ديده می‌شد، جای خود را به استقبال از كتاب‌های كاغذی داده بود. با اين حال بجز انتشاراتی‌های معتبر كه اكثرشان كتاب‌های الكترونيك هم عرضه می‌كنند، ۱۴۰ ناشر و شركت سهامی ديگر ويژه كتاب‌های الكترونيك در نمايشگاه غرفه داشتند. برای نمونه انتشاراتی سپرينگر نيچر Springer nature كه شركتی آلمانی - سويسی است، افزون بر كتاب‌ها و مجله‌هايی كه به صورت مجازی عرضه می‌كند، مجموعه‌های بزرگی از دوره‌های مجلات گوناگون و بيش از ۱۲ هزار كتاب را يكجا به كتاب‌خانه‌ها می‌فروشد و به كمك نرم‌افزار‌های ويژه، امكان جستجو در متن تمامی اين كتاب‌ها را فراهم كرده است.
به علاوه از سوی مسئولان خود نمايشگاه نرم‌افزار ويژه‌ای برای گوشی‌های هوشمند عرضه شده بود كه امكانات آماده شدن برای حضور در نمايشگاه، كاتالوگ‌های گوناگون، تماس‌های مهم و جهت‌يابی درون نمايشگاه را شامل می‌شد.
ديداركنندگان برای نخستين بار از طريق پيام‌رسان "واتس آپ" هر روز، سه راهنمايی جالب پيرامون نمايشگاه دريافت می‌كردند از جمله اين‌ها اشاره به برنامه‌های مهم، موضع و محل خوراكی‌ها و آمار‌های جالب روز در نمايشگاه بود.
بود و نبود نمود ايران
نام ۲۸ انتشاراتی ایرانی در فهرست نمايشگران نمايشگاه ديده مي‌شد. اما در سالن‌ها و غرفه‌های بخش‌های سه و چهار تنها ۳ ناشر با كتاب‌های خود حضور داشتند.
خانم سميرا جنتدوست، از آموزشگاه آشپزی پانيز، تنها دو كتاب خود را به نمايش گذاشته بود و انتشاراتی شباويز هم مانند هر سال با كتاب‌های تازه كودكان به زبانهای فارسی و انگليسی شركت كرده بود. در بخش مجمع ناشران ايرانی تنها افرادی در غرفه‌های خالی نشسته بودند. يكی از آن‌ها به دويچه وله گفت: «وزارت ارشاد به خاطر حضور رسمی سلمان رشدی، نمايشگاه را تحريم نكرده فقط انصراف حضور داده. ناشرانی كه می‌خواسته‌اند بيايند، آمده‌اند».
كمبود شركت ايرانيان در نمايشگاه را از يكسو عباس معروفی از انتشاراتی "گردون" كه در برلين فعاليت دارد و حضور نشر عازم از افغانستان تا اندازه‌ای جبران می‌كرد. عباس معروفی به دويچه وله گفت: «دولت ايران ۱۴۰ هزار يورو برای شركت در نمايشگاه هزينه كرده و حالا به خاطر حضور يك نويسنده نمايشگاه را تحريم می‌كند و غرفه‌ها را خالی می‌گذارد. ما هر سال با هزينه خودمان شركت می‌كنيم و به خود می‌باليم كه بسياری از نويسندگانی كه كتاب‌هاشان را نمی‌توانند در جای ديگر منتشر كنند، به ما می‌سپارند و اولين كتابشان را در نشر گردون منتشر كرده‌اند".
جايزه صلح در واكنش به قهر
آخرين رويداد بزرگ نمايشگاه اعطای جايزه صلح صنف كتابفروشان آلمان به نويسنده آلمانی ايرانی‌تبار نويد كرمانی در كليسای تاريخی پاول بود.
آقای فلدمان شهردار فرانكفورت در سخنان آغازين خود گفت: "انتخاب نويد كرمانی واكنشی به جريان‌های اجتماعی امروز ما است. ديروز نامزد مقام شهرداری در زيست‌گاه نويد كرمانی يعنی كلن هدف سوءقصد يك راستگرای افراطی قرار گرفت. ما نمی‌توانيم نسبت به اين واقعه بی‌تفاوت بمانيم.»
بیشتر بخوانید: متن کامل سخنرانی نوید کرمانی در مراسم دریافت جایزه صلح ناشران آلمان
تقديرگر اعطای جايزه صلح، نوربرت مولر كه از استادان بنام ادبيات در آلمان است، آثار نويد كرمانی را نشانه تفاهم ميان فرهنگ‌ها خواند و برنده جايزه را كارشناس سرشناس دو فرهنگ غرب و شرق ناميد.
نويد كرمانی در سخنان پرشور خود در سپاس از جايزه صلح از حاضران خواست: "مي‌خواهم از شما خواهش كنم كه پس از سخنرانی من كف نزنيد بلكه به جای آن برای پدر پائولو و ۲۰۰ اسير مسيحی روستای قريتين دعا كنيد ... اگر هم باور دينی نداريد، با آرزوی قلبی خود همراه آن اسيران باشيد".
از آنجا كه در مراسم اعطای جايزه، پناهجويان و عده قابل توجهی كه زبان آلمانی نمي‌دانستند نيز حضور داشتند، با وجود درخواست برنده جايزه با كف‌زدن‌های خود نيمی از جمعيت ۸۰۰ نفری كليسا را به تشويق سخنران وا داشتند.