سوریه بدون داعش: فردای سوریه را چه نیروهایی تعیین می کنند؟
۱۳۹۶ آبان ۳۰, سه‌شنبه
بشار اسد ظرف تقریبا ۷ سالی که از جنگ داخلی سوریه می‌گذرد، کمتر عازم خارج از کشور شده است. مهم‌ترین سفر خارجی اسد مربوط می‌شود به اکتبر سال ۲۰۱۵. در آن هنگام اسد راهی مسکو شده بود و در جریان این سفر با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد. دیداری که از سوی تحلیلگران دیداری مهم و سرنوشت‌ساز ارزیابی شد.
از سفر پیشین اسد به مسکو دو سال می‌گذرد. او روز دوشنبه، ۲۰ نوامبر (۲۹ آبانماه) در سوچی بار دیگر با ولادیمیر پوتین دیدار و گفت‌وگو کرد. دیداری که گفته می‌شود پیرامون آینده سیاسی سوریه بوده است.
بیشتر بخوانید: اعلام رسمی "پایان داعش" در نامه قاسم سلیمانی به خامنه‌ای
پوتین در دیدار با اسد اعلام کرده است که دوران رویارویی‌های نظامی در سوریه به پایان رسیده و زمان گفت‌وگو بر سر راه حلی سیاسی برای آینده این کشور آغاز شده است. بشار اسد نیز تاکید کرده که با هر فرد و گروهی که حاضر به گفت‌وگو بر سر آینده سوریه باشد، حاضر است وارد مذاکره شود.
آینده مبهم سوریه
موقعیت بشار اسد در سوریه تقویت شده است. موفقیت اسد در حفظ دولت خود و استحکام بخشیدن به اتوریته سیاسی‌اش تنها در سایه حمایت نظامی و مالی روسیه و ایران ممکن شده است. در واقعیت امر، با دخالت روسیه در بحران سوریه، روند تحولات در جنگ داخلی سوریه، لحظه به لحظه به سود اسد و دولت او تغییر کرد.
از سوی دیگر، نیروهای اپوزیسیون سوریه نیز دستخوش چنددستگی شده‌اند. هیچگاه اسد با یک اپوزیسیون واحد روبه‌رو نبوده است و نیروهای مختلفی علیه دولت اسد به میدان آمد‌ند. این نیروها گرچه از حمایت مالی و نظامی آمریکا، عربستان و ترکیه برخوردار بودند، هرگز نتوانستند به طور یکپارچه علیه دولت اسد عمل کنند. از جمله به این علت که در بین این نیروها، گروه‌های افراطی و از آن جمله جبهه نصرت و دیگر نیروهای نزدیک به القاعده نیز حضور داشتند.
گسترش دامنه مبارزات نیروهای "دولت اسلامی" (داعش) به خاک سوریه نیز بین نیروهای اپوزیسیون اسد و متحدان منطقه‌ای و جهانی‌اش شکاف انداخت. مبارزه با داعش در سوریه به اولویت سیاسی بسیاری از نیروهایی بدل شد که عملا تا پیش از آن در دو جبهه مخالف صف‌آرایی کرده بودند.
به موازات تقویت موقعیت سیاسی بشار اسد، موقعیت رزمندگان کرد نیز در سوریه تقویت شد. این موضوع نیز خود باعث جابه‌جایی در صف‌آرایی نیروها در سوریه گشت.
تماس تلفنی با ترامپ و ملک سلمان
پوتین پس از دیدار و گفت‌وگوی خود با بشار اسد بر سر آینده سیاسی سوریه، قرار است روز سه‌شنبه ۲۱ نوامبر (۳۰ آبانماه) در تماس‌های تلفنی با رئیس جمهور آمریکا، دونالد ترامپ و همچنین با برخی از سران کشورهای منطقه و از جمله با ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی نیز گفت‌وگو کند و مضمون مذاکرات و گفت‌وگوهای خود با بشار اسد را به اطلاع آن‌ها برساند.
در همین رابطه قرار است که گفت‌وگوهای صلح سوریه در ژنو نیز هفته آینده ادامه یابد. موضوع تدوین یک قانون اساسی جدید و همچنین موضوع برگزاری انتخابات در سوریه از جمله مسائلی است که قرار است روز سه‌شنبه آینده در ژنو مطرح شوند.
دیدار پوتین با روحانی و اردوغان
ولادیمیر پوتین، همچنین قرار است بر سر آینده سوریه با حسن روحانی و رجب طیب اردوغان، روسای جمهور ایران و ترکیه نیز دیدار و گفت‌وگو کند. دیداری که قرار است روز چهارشنبه ۲۲ نوامبر (اول آذرماه) در سوچی برگزار شود.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین به خبرنگار خبرگزاری تاس گفته است که طرح مقدماتی پیرامون آینده سیاسی سوریه آماده شده و قرار است در دیدار روز چهارشنبه بین پوتین، روحانی و اردوغان به بحث و گفت‌وگو گذاشته شود.
اهداف متفاوت بازیگران بحران سوریه
جنگ داخلی سوریه مدت‌هاست که به یک جنگ نیابتی و حتی فراتر از آن به یک جنگ فرامنطقه‌ای با حضور بازیگران بین‌المللی بدل شده است. هر یک از این بازیگران در بحران سیاسی سوریه به دنبال اهداف و منافع خود هستند.
در نشست‌های صلح آستانه، به‌موازات حامیان اصلی دولت اسد، یعنی ایران و روسیه، ترکیه نیز شرکت داشت. ترکیه از همان ابتدا در شمار بازیگرانی بود که از نیروهای مخالف دولت اسد پشتیبانی مالی و تسلیحاتی می‌کرد. نیروهای طرفدار ترکیه در جریان پیشروی نیروهای ارتش سوریه عملا ناگزیر به عقب‌نشینی شدند و اپوزیسیون مورد حمایت ترکیه تنها در دو نقطه کوچک در شمال و جنوب سوریه حضور دارند.
گفته می‌شود که ترکیه در حال حاضر خطر قدرت‌گرفتن نیروهای کرد در سوریه را برای خود جدی‌تر از خطر تداوم حیات سیاسی بشار اسد می‌بیند. همین موضوع باعث آن شده که ترکیه عملا به مذاکرات صلح آستانه بپیوندد.
عربستان نیز یکی دیگر از بازیگران اصلی بحران سوریه است. این کشور از نیروهای افراطگرای سنی مخالف اسد حمایت و پشتیبانی می‌کند. گفت‌وگوهایی بین مقامات عربستان و اپوزیسیون سوریه هم‌زمان با گفت‌وگوهایی که در سوچی صورت می‌گیرد، جریان دارد.
آمریکا کماکان بر گزینه سوریه بدون اسد تاکید می‌کند. رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا بار دیگر بر راه حل سیاسی بدون اسد تاکید کرده است.
بیشتر بخوانید: پوتین: عملیات نظامی در سوریه به زودی پایان می‌گیرد
روسیه در راه حل سیاسی مربوط به آینده سوریه خواستار حفظ نفوذ خود در منطقه است. حفظ نفوذ روسیه از منظر کرملین به تداوم حضور نظامی روسیه در منطقه و همچنین حفظ پیوندهای این کشور با متحدانش در منطقه وابسته است. کرملین بارها اعلام کرده که تصمیم‌گیری درباره آینده اسد در سوریه بر عهده مردم این کشور است.
ایران که در شمار حامیان اصلی بشار اسد است، خواستار حفظ محور شیعی در منطقه است. یعنی محوری که از طریق عراق و سوریه تا لبنان ادامه دارد.
اینکه تحولات سوریه در آینده نزدیک چه مسیری را طی کند روشن نیست. تنها این نکته روشن است که با پیروزی بر داعش در سوریه، زمان تصمیم‌گیری درباره آینده این کشور فرا رسیده است.