سفر شولتس به آفریقا؛ آلمان به دنبال جایگزینی برای گاز روسیه

اولاف شولتس، صدراعظم آلمان در سفر خود به سنگال با مکی سال، رئیس جمهوری این کشور دیدار کرد. موضوع محوری گفت‌وگوهای رهبران دو کشور همکاری در زمینه تامین گاز مورد نیاز آلمان و اروپا است.

شولتس همچنین آمادگی کشورش را برای همکاری بیشتر در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری ذخیره‌سازی این انرژی‌ها اعلام کرد.

 سنگال دارای ذخایر گاز قابل توجهی است و قصد دارد از پاییز ۲۰۲۳ گاز طبیعی مایع (LNG) صادر کند.

مکی سال، رئیس جمهور سنگال پس از نشستی که با صدراعظم آلمان داشت، اعلام کرد که این کشور علاقه‌مند به عرضه گاز مایع خود به بازار آلمان و اروپاست و این امر تا پاییز سال ۲۰۲۳ عملی خواهد شد.

همچنین قرار است تا سال ۲۰۳۰ تولید گاز مایع این کشور به ۱۰ میلیون مترمکعب در سال برسد. سنگال در این صورت خواهد توانست در جایگزینی گاز روسیه نقش ایفا کند.

چرخش در سیاست کاهش انرژی‌های فسیلی

تا قبل از جنگ اوکراین آلمان و بسیاری کشورهای اروپا قصد داشتند استفاده از منابع انرژی فسیلی را برای حفظ محیط زیست به شکل قابل توجهی کاهش دهند. پیامدهای جنگ این مسیر را با چالش روبرو کرده است.

اکنون آلمان می‌گوید باید در سیاست‌هایش تجدید نظر کند و شولتس علت این چرخش را محدودیت‌هایی می‌داند که حمله روسیه به اوکراین ایجاد کرده است. صدرا‌عظم آلمان تصریح کرده است: «این واقعیت که ما باید وضعیت جهان را بازنگری کنیم نتیجه چیزی است که من آن را نقطه عطف نامیده‌ام - و این در بسیاری زمینه‌های دیگر نیز پیامدهایی خواهد داشت .»

به کانال دویچه وله فارسی در اینستاگرام بپیوندید

به این ترتیب علیرغم محدودیت‌های اعمال‌شده توسط بانک سرمایه گذاری اروپا و بانک‌های توسعه، مشارکت در بخش گاز طبیعی در سنگال مجددا در برنامه آلمان و کشورهای اروپا قرار گرفته است. آلمان و اروپا وابستگی شدیدی به گاز صادراتی روسیه دارند. با شروع جنگ این کشورها در تلاش یافتن جایگزینی برای قطع این وابستگی هستند.

"حال اروپا در خانه ما را می‌زند"

سنگال و موریتانی سال ۲۰۱۸ با یکدیگر بر سر توسعه گسترده بهره‌براداری از ذخایر گاز توافق کردند.

پروژه Tortue Ahmeyim-Projekt (GTA) آن زمان چندان مورد توجه کشورهای اروپایی قرار نگرفت.

اما سفر صدراعظم آلمان به سنگال نشان از چرخشی است که واشنگتن پست آن را از زبان مامادو فال کین، معاون رئیس سازمان منابع طبیعی سنگال آنرا این گونه نقل کرده است: «اکنون اروپا در خانه ما را می‌زند». او گفته است که جنگ همه چیز را تغییر داده و حالا اروپایی‌ها "مزه سیاستی را می‌چشند که در کنفرانس اقلیمی گلاسکو در نوامبر گذشته تصویب کردند. سیاستی که به موجب آن تامین مالی و توسعه ذخایر فسیلی جدید را به طور قابل توجهی دشوارتر می‌کند".

او یاد‌‌آوری کرده است که حتی آن زمان نیز رئیس جمهور سنگال به کشورهای اروپا هشدار داد که نباید با چنین سیاستی راه توسعه کشورهای فقیر آفریقایی را دشوارتر کنند. حال رئیس جمهور سنگال می‌گوید شرط عرضه گاز به بازار آلمان این است که این کشور در توسعه بهره‌برداری از ذخایر گاز سهیم شود؛ موضوعی که شولتس با آن موافقت کرده است.

اما دیگران در این زمینه سریع‌تر از آلمان اقدام کرده‌اند. شرکت انرژی ایتالیایی انی (Eni) در ماه‌های گذشته قراردادهایی را با الجزایر، مصر، آنگولا و جمهوری کنگو بسته است. ایتالیا می‌خواهد با این اقدام نیمی از گاز وارداتی خود از روسیه را با گاز این کشورها تامین کند.

امکانات بالقوه آفریقا

کشورهای آفریقایی امکانات خوبی برای تامین گاز مایع در بازارهای جهان دارند. به عنوان مثال می‌توان به موزامبیک، نیجریه، غنا، ساحل عاج و لیبی اشاره کرد. علاوه بر این کارشناسان معتقدند که لازم نیست در آفریقا از صفر شروع کرد زیرا در حال حاضر حدود ۱۸ درصد از گازی که به مقصد اروپا ارسال می‌شود، از کشورهای آفریقایی است.

هم‌اکنون یک خطوط لوله از لیبی به ایتالیا و همچنین از الجزایر به اسپانیا کشیده شده است. همچنین طرحی در درست بررسی است که گاز مایع را را از طریق یک خط لوله ۴۰۰۰ کیلومتری از صحرا به نیجریه و سپس الجزایر منتقل می‌کند و از آنجا به اروپا می‌رساند. نیجریه هم‌اکنون شش پایانه گاز مایع دارد. در آفریقای جنوبی برنامه‌هایی برای مناقصه جدید پایانه گاز مایع در خلیج ریچاردز در سواحل شرقی این کشور در جریان است.

این‌ها تنها نمونه‌هایی از امکانات این کشورها است. استفان لیبینگ، رئیس هیئت مدیره انجمن بازرگانی آلمان و آفریقا به رویترز می‌گوید که آفریقا به دلیل نزدیکی جغرافیایی و هزینه‌های حمل و نقل ارزان می‌تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد، اما نمی‌تواند به تنهایی نمی‌تواند مشکل اروپا را حل کند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

به گفته او جایگزین کردن گاز مایع این کشورها با گاز روسیه ساده نیست. از یک سو ایجاد تاسیسات بهر‌ه‌برداری از این ذخایر می‌تواند سواحل سنگال را که مرکز ماهیگیری و گردشگری این کشور است با خطرات زیست محیطی روبرو کند، از سوی دیگر اروپایی‌ها خیلی دیر از راه رسیده‌اند. زیرا خریداران گاز آفریقا، به‌ویژه کشورهای آسیایی و در راس آنها چین خیلی پیشتر قراردادهای خود را با کشورهای آفریقایی منعقد کرده‌اند. چین با مصر قراردادهای پرسود و بلندمدت در این زمینه بسته است.

او می‌گوید ۸۰ تا ۹۰ درصد از گاز مایع این کشور هم‌زمان با بستن قرارداد برای درازمدت فروخته شده است. این پژوهشگر به صدراعظم ‌آلمان توصیه می‌کند سراغ آنگولا و به خصوص نیجریه برود.

او به یک دشواری جدی دیگر نیز اشاره می‌کند و آن بی‌ثباتی سیاسی و جنگ‌های داخلی این کشورهاست. تنها در کشورهای غرب آفریقا از سال ۲۰۲۰ تا کنون پنج کودتا رخ داده است و اروپایی قطعا علاقه‌ای ندارند که وابستگی به کشوری مانند روسیه را با وابستگی گاز دولت‌های بر‌آمده از کودتای نظامی جایگزین کنند.

لیبینگ می‌گوید: «این نشان می‌دهد که مسیر پیش روی اروپا چقدر می‌تواند دشوار باشد. لیبی مثال خوبی است. شرکت آلمانی Wintershall تا قبل از جنگ داخلی در آنجا در عرصه بهره‌برداری از گاز فعال بود.»

"نباید مایوس شد"

علاوه بر معضل تامین انرژی که رشد قیمت‌ها را در بسیاری از حوزه‌ها از جمله صنایع در پی داشته، مشکل گرانی مواد غذایی نیز  به سایر چالش‌ها اضافه شده است. با شروع جنگ قیمت مواد غذایی در سراسر جهان رو به افزایش گذاشته است.

اولاف شولتس در سفر خود به سنگال به بحران غذایی کنونی نیز پرداخت و هشدار داد که بسیاری از کشورها ممکن است در تامین غذای جمعیت خود با مشکلات بزرگی روبرو شوند. او در عین حال تاکید کرد که "این نباید ما را مایوس کند". شولتس وعده داد که آلمان از هیچ تلاشی برای مقابله با این معضل فرو نخواهد گذاشت.

منابع و مسیرهای صادرات گندم از اوکراین در محاصره روسیه است. روسیه و اوکراین از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان غلات جهان هستند و جنگ باعث افزایش قیمت مواد غذایی و تشدید بحران شده است. این بحران به ویژه کشورهای آفریقای شرقی سومالی، اتیوپی و شمال کنیا را به شدت تحت تاثیر قرار داده و مزید بر معضل خشکسالی شدید شده است.

جنگ روسیه علیه اوکراین بر مناطق بحرانی در سراسر جهان تأثیر می‌گذارد و کشورهای فقیر را نیازمندتر از پپش می‌کند.

صدراعظم آلمان در سفر سه روزه خود به آفریقا به نیجر و آفریقای جنوبی نیز می‌رود. او همچنین در مورد اینکه چرا بسیاری از کشورهای آفریقایی تاکنون از محکومیت آشکار جنگ روسیه علیه اوکراین خودداری کرده‌اند، صحبت خواهد کرد.

در رای گیری بر سر محکومیت روسیه در مجمع عمومی سازمان ملل پنج  کشور از ۱۹۳ کشور، از جمله اریتره به محکومیت روسیه رای منفی دادند. ۳۵ کشور از جمله چین، هند و برزیل و ۱۷ کشور آفریقایی از جمله آفریقای جنوبی و سنگال رای ممتنع شامل دادند. ۱۴۳ کشور روسیه را محکوم کردند. 

جنگ اوکراین نقش رهبری آلمان را زیر سوال می‌برد؟

با شروع  جنگ اوکراین، اعتبار آلمان  به عنوان "دوست نزدیک مسکو" در میان متحدانش خدشه‌دار شده است. این می‌تواند توازن قوا را در اتحادیه اروپا تغییر دهد. یک سال پیش هنگامی که دوره صدراعظمی آنگلا مرکل به پایان رسید، رهبران بسیاری کشورهای جهان به‌ویژه اروپا او را با ستایش  بدرقه کردند. آنها او را مهم‌ترین رهبر اتحادیه اروپا و یکی از برجسته‌‌ترین رهبران غرب نامیدند.

اما کارنامه ۱۶ ساله دولت او همچنین شامل ممانعت از پیوستن اوکراین به ناتو و تصویب خط لوله گاز طبیعی نورد استریم ۲ در دریای بالتیک از روسیه به آلمان، آنهم اندکی پس از اشغال شبه جزیره کریمه توسط روسیه است؛ مسایلی که آ‌ن‌زمان برای کم‌تر کسی مطرح بود.

اما ۲۴ فوریه سال جاری، آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان گفت: «امروز ما در دنیای متفاوتی از خواب بیدار شدیم". به گفته او حمله روسیه به اوکراین نه تنها نظم پس از جنگ در اروپا، بلکه ارزیابی سیاست آلمان در قبال روسیه را نیز وارونه کرد.

در آغاز ماه آوریل و به دنبال انتشار تصاویر جسد قربانیان در بوچا، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین مرکل را به حومه کیف دعوت کرد تا به او نشان دهد "سیاست امتیاز دادن به روسیه در ۱۴ سال گذشته به کجا منجر شده است".

انگشت اتهام همچنین از لهستان و کشورهای بالتیک به سوی مرکل نشانه رفت. اما آنها نه فقط مرکل که حداقل یک نسل از سیاستمداران آلمانی را مورد انتقاد قرار می‌دهند که دیپلماسی "تغییر را از طریق تجارت" انتخاب کرده‌اند. از جمله این سیاستمداران فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزیر خارجه سابق آلمان و رئیس جمهور فعلی این کشور است که چندی پیش به "ارزیابی اشتباه" خود در قبال روسیه اذعان کرد.

به ویژه آنچه اعتبار این کشور را در داخل و خارج خدشه‌دار کرده، نقشی است که گرهارد شرودر، صدراعظم اسبق و عضو حزب سوسیال دموکرات بازی کرده است. این یک رسوایی تلقی می‌شود که شرودر هنوز حاضر نشده از پوتین فاصله بگیرد.

نقطه‌عطفی واقعی؟

وقتی جنگ اوکراین آغاز شد، اولاف شولتس در پارلمان آلمان از "درسی که دولت آلمان گرفته" و "نقطه عطفی" در سیاست آلمان سخن گفت. او از سوی دیگر با دادن هشدار در مورد احتمال بروز جنگ جهانی سوم، درباره ارسال تسلیحات به اوکراین و تحریم همه‌جانبه انرژی علیه روسیه "تعلل کرد". به همین دلیل است که بسیاری "نقطه عطف" مورد نظر او را جدی نگرفتند. 

در آغاز ماه آوریل، مردم در مقابل سفارت آلمان در ویلنیوس، لیتوانی اعتراض کردند که برلین از تحریم کامل نفت و گاز حمایت نکرده است. ماتئوش موراویسکی، نخست وزیر لهستان، شولتس را متهم کرد که همچنان به جلوگیری از تحریم‌های قاطع‌تر اتحادیه اروپا ادامه می‌دهد.

در کشورهای بالتیک، به روابط نزدیک آلمان با کرملین همواره با سوء ظن خاصی نگریسته شده است، زیرا آنها خود را قربانی احتمالی بعدی ولادیمیر پوتین می‌دانند.

فولکر وایشزل، پژوهشگر مسایل اروپای شرقی به نارضایتی شدید از "تردید دولت آلمان در مورد تحویل تسلیحات، تحریم انرژی و مسئله پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا در آینده" اشاره می‌کند و می‌گوید این در حالی است که از "آلمان انتظار رهبری اروپا" می‌رود.