سعید شیرکوند: تغییر واحد پول تاثیری بر تورم نخواهد داشت

رئیس ‌کل بانک مرکزی ایران اعلام کرد که طرح تغییر واحد پول کشور در این بانک در دست بررسی است. تغییر واحد پول یکی از پروژه‌های طرح تحول اقتصادی دولت است. به گفته‌ی طهماسب مظاهری به علت تداوم نرخ بالای تورم د رسال‌های اخیر، ارزش پول نسبت به هزینه‌ها کاهش یافته و در نتیجه مردم ناچارند، حجم زیادی از پول را در دست داشته باشند. رئیس‌ کل بانک مرکزی می‌گوید که با برداشتن سه صفر از واحد پول ملی، از حجم پول در گردش کاسته خواهد شد. سعید شیرکوند، معاون وزیر اقتصاد در دولت خاتمی، معتقد است که این اقدام تنها در صورتی تأثیرگذار خواهدبود که قبل از آن تورم مهار شود. به عقیده‌ی وی، حذف صفر از پول ملی، بدون مهار تورم، تنها یک عملیات حسابداری است و تآثیر سازنده‌ای بر اقتصاد نخواهد داشت.

دویچه‌وله: آقای شیرکوند، یکی از پروژه‌های طرح تحول اقتصادی که دولت نهم آن را ارائه کرده است، طرح تغییر واحد پول است و اخیرا هم رییس کل بانک مرکزی اعلام کرده که این طرح در بانک مرکزی در دست بررسی است. ولی بسیاری از کارشناسان اقتصادی این طرح را پرزحمت، پرهزینه و کم حاصل دانسته‌اند. نظر شما در این مورد چیست؟

سعید شیرکوند: چیزی که الان تحت عنوان حذف سه یا چهار صفر از پول رسمی کشور مطرح است، در گذشته هم توسط صاحب‌نظران مورد توجه قرار گرفته بود و بارها این مسئله مطرح شده است. اما نکته‌ی مهم مربوط به حذف صفرها از پول رسمی کشور این است که معمولا در کشورهایی اقدام به این کار می‌کنند که سالهای تورمی را پشت سر گذاشته‌اند و صفرهای مربوط به پول رسمی کشور بسیار زیاد شده باشد. اما زمانی اقدام به این کار می‌کنند که تورم موجود در کشور را مهار کرده باشند و به یک نرخ تورم یک رقمی و به طور پایدار در چند سال پیاپی دست یافته باشند. در آن‌موقع به نظر من انجام این کار بسیار مفید است. چون الان در کشور خود ما برای انجام فعالیت‌های روزمره‌ی مردم یک عدد بسیار بزرگی مورد مبادله قرار می‌گیرد. اگر این صفرها کمتر بشود، به لحاظ حسابداری هم برای خزانه‌ی ملی کشور، هم برای مبادلات روزمره اقدام مفیدی خواهد بود. اما لازمه‌ی اجرای این طرح ابتدا مهار تورم است. زمانی که تورم مهار بشود، این کار می‌تواند مفید باشد. اما در شرایطی که ما در طی یکی دوسال گذشته با نرخ فزاینده‌ی تورم روبه‌رو شده‌ایم و این نرخ هم به نظر می‌رسد در سال جاری و سال آتی ادامه داشته باشد، اقدام ضروری این نخواهد بود و به نظر می‌رسد اولویت مربوط به حذف صفرها الان وجود ندارد.

ولی برای نمونه کشورهایی مثل زیمباوه که تورم‌شان بسیار بالا بوده، در سال جاری ۱۰ صفر از واحد پولی خودش حذف کرده، دقیقا دردوره‌ای که تورمش هم بالا بوده!

خب زیمباوه نمی‌تواند الگوی خوبی برای اقتصاد کشور ما باشد. اما در شرایط فعلی من فکر می‌کنم که تاثیر زیادی بر فعالیت‌های اقتصادی نخواهد داشت، برخلاف تصوری که خیلی ازافراد دارند. یک عملیات حسابداری است. ببینید به عنوان مثال، اگر الان یک کسی به یکی از بانکهای ایران مراجعه کند و یک چک را بخواهد نقد بکند، اگر مبلغ این چک ۵۰۰ هزارتومان باشد، یعنی ۵ میلیون ریال، از گیشه‌ی بانک چه اسکناس ۲ هزارتومانی دریافت بکند، چه اسکناس ۱۰۰ تومانی، کل پول دریافتی متفاوت نخواهد بود. پول یکسانی خواهد بود. اما طبیعتا اسکناس ۲ هزارتومانی هم شمارش‌اش راحت‌تر است، هم انجام مبادله با آن آسانتر خواهد بود. لذا این که گفته می‌شود اگر صفرها از پول ملی حذف بشود، موجب کاهش نقدینگی شده، یا تاثیر بر فعالیت‌های اقتصادی خواهد داشت، چنین تاثیری وجود ندارد. فقط همان تسریع در مبادله صورت می‌گیرد. بنابراین ما باید ابتدا تورم را مهار بکنیم. والا اگر الان هم ما سه تا صفر حذف بکنیم، با این نرخ تورمی که داریم، دوباره چندین سال بعد این اتفاق رخ خواهد داد. یکی ازکشورهایی که دارد این روش را تا حدودی دنبال می‌کند و می‌تواند الگوی خوبی برای کشور ما باشد، کشور ترکیه است. ترکیه هم با یک تورم دو رقمی درسالهای گذشته روبه‌رو بود. اما از سال ۲۰۰۲ به بعد که توانستند تورم را مهار بکنند، بتدریج صفرهای مربوط به پول را به صورت ریز در گوشه‌ی اسکناس‌ها درج می‌کنند و می‌روند به سمت این که صفرها را از پول ملی خارج و حذفشان بکنند. من هم فکر می‌کنم که اگر ما بتوانیم تورم را در کشور مهار بکنیم، حذف صفرها منطقی به نظر می‌آید. اما در شرایط فعلی این مسئله خیلی تعیین‌‌کننده نخواهد بود و ضرورتی هم الان ندارد.

بعضی از کارشناسان پیش‌زمینه‌هایی را برای مهار تورم و بعد حذف صفر از واحد پول پیشنهاد کرده‌اند. مثلا: رواج پول پلاستیکی یا همان کارت اعتباری و پول الکترونیک یا خرید اینترنتی. نظر شما چیست؟ چه اولویتی را قبل از این اقدام برای اقتصاد کنونی ایران ضروری می‌دانید؟

استفاده از روشهای نوین در مبادله موجب تسهیل در مبادله می‌شود. دیگر یک کسی برای خرید معمولی هم نیازی ندارد اسکناس‌های بسیار زیادی را مورد استفاده قرار بدهد. لذا این روشها کمک به مبادله می‌کند. ولی این کم کردن صفرها تاثیری بر نرخ تورم نخواهد داشت. نکته‌ای که الان باید به آن توجه بکنیم این است که الان اولویت ما این نخواهد بود و بانک مرکزی هم اینجوری که اعلام کرده، دارد این را مطالعه می‌کند. این مطالعه البته چندین سال قبل هم یکبار دیگر انجام شده بود، محاسباتی هم صورت گرفته بود، اما به دلیل این که تورم در کشور ما مهار نشده، اولویت‌اش مورد تردید قرار گرفت.

مصاحبه‌گر: میترا شجاعی