سرگردان در بلگراد: شش‌هزار ایرانی پناهجو در صربستان
۱۳۹۷ فروردین ۱۵, چهارشنبه
میگوید: «اگر می‌خواهی بنشینی و داستان ما را بنویسی، فکر کنم باید بنشینی و به حال ما گریه کنی.» اسمش آرش است. آرش چهار شب گذشته را همراه دوستانش در پارک خوابیده است؛ اینجا در بلگراد ۳۷۰۰ کیلومتر دورتر از شهری که در آن متولد شده است.
آرش میگوید: «همه ما در تهران متولد و بزرگ شدیم و به دلایل مختلفی: سیاسی، اجتماعی، مذهبی یا قومی تصمیم گرفتیم کشورمان را ترک کنیم. ما اول راهی ترکیه شدیم. من یک ماه ترکیه بودم بعد آمدم صربستان، چون صربستان کشور بهتری برای رسیدن به اروپاست.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
همه دارایی او و دوستانش، افشین، مهران و سعید ۱۵ یورو پول نقد است. آنها چند روز پیش وارد صربستان شدند و امروز موفق شدند از کمپ پناهجویان پذیرش بگیرند. حال خسته و گرسنه برای تهیه پول بلیط اتوبوس تا کمپ پناهجویان به دفتر Info Park دفتر یک سازمان مردم‌نهاد آمده‌اند که برای کمک به پناهجویان در صربستان تأسیس شده است.
افشین میگوید: «چاره‌ای نداشتیم. وقتی که از تحت تعقیب بودن فرار کنی، مجبور هستی که با شرایط کنار بیایی. چاره‌ای نیست.» افشین میگوید جزو دراویش گنابادی است و در ترکیه احساس امنیت نمی‌‌کرده است. او اضافه می‌کند: «بعد از اتفاقاتی که افتاد، ایران می‌خواهد اعتقاد ما را حذف کند. ترکیه با ایران رابطه خوبی دارد. مأموران ایرانی در ترکیه هم مستقر هستند. به خاطر همین من ترجیح دادم بیام صربستان.»
مهران و سعید هم داستان‌های مشابهی دارند. مهران مدتی در ترکیه زندگی کرده است و میگوید: «در ایران کلی مشکل داشتم. چه جورهایی جانم در خطر بود. نمی‌توانستم در ایران بمانم. مجبور شدم به ترکیه بروم.» او میگوید دوستانی در آلمان دارد و حال می‌خواهد خود را به آنها برساند.
سعید هم میگوید: «دلم برای پدر و مادر تنگ می‌شود. در مدت سه ساعت تصمیم گرفتم، مسیر زندگی‌ا‌م را عوض کنم. ماشینم را زیر قیمت فروختم و رفتم ترکیه. در کشور من جایی برای پیشرفت جوانی مثل من نیست. به خاطر گوشواره‌ای ساد‌ه‌ای که در گوش داشتم می‌خواستند گوش من را ببرند. وضعیت ایران را همه دنیا می‌داند. لازم به گفتن نیست که ما چه وضعیتی داریم.»
این چهار جوان مانند بسیاری از جوانان ایرانی به امید یک زندگی بهتر کشور خود را ترک کردند. نام آنها حال در فهرست پناهجویانی است که می‌خواهند وارد اتحادیه اروپا شوند. اما از مرز صربستان روزانه تنها ده نفر می‌توانند به صورت قانونی از طریق مرز مجارستان وارد اتحادیه اروپا شوند.
"می‌توانند بروند و بمانند. به ما ارتباطی ندارد"
صربستان یکی از کشورهای نامزد عضویت در اتحادیه اروپاست. این کشور شهریور ۹۶ برای توسعه گردشگری و تسهیل سرمایه‌گذاری صدور روادید برای شهروندان ایران و هند را لغو کرد. از آبان تا اسفند سال ۹۶ بیش از هفت‌هزار ایرانی با ویزای توریستی به صربستان سفر کردند. اما تعداد قابل توجهی از آنها به ایران بازنگشتند.
روزنامه آلمانی: چرا ایرانیان به ناگهان راهی صربستان شده‌اند؟
یکی ازآژانس‌های مسافرتی تهران در مورد مسافرانی که خواستار پناهندگی در صربستان هستند، به دویچه‌وله میگوید: «می‌توانند بروند و بمانند. به ما ارتباطی ندارد.» برای سفر به صربستان تنها پاسپورت و خرید بلیط هواپیما کافی است.
آمار دقیقی از شمار گردشگران ایرانی که بلیط یک‌طرفه به مقصد بلگراد خرید‌ه‌اند، در دست نیست. اما نگاهی به آمار کمپ‌های پناهجویی در صربستان نشان می‌دهد آمار شهروندان ایرانی که در این کشور تقاضای پناهندگی کردهاند از حدود ۱۲۰ نفر در ماه اوت سال ۲۰۱۷ میلادی (مرداد/شهریور) به حدود ۴۵۰ نفر در ژانویه (دی/ بهمن) سال ۲۰۱۸ میلادی رسیده است.
استبان تالالویچ که برای سازمان مردم‌نهاد Info Park کار می‌کند میگوید حدود شش هزار ایرانی در صربستان درخواست پناهندگی کردهاند. او میگوید: «این رقم بسیار بالایی است چون هیچ‌کدام از ما انتظار چنین پیشامدی را نداشتیم.»
به عقیده او ایرانیان اطلاعات بسیار اندکی از صربستان دارند و نمیدانند که شانس آنها برای گرفتن پناهندگی در این کشور یا عبور قانونی از مرز و ورود به اتحادیه اروپا بسیار اندک است. دفتری که تالالویچ در آن کار می‌کند، مثل تمامی دفاتر این سازمان مردم‌نهاد در صربستان در نزدیکی ایستگاه اتوبوس و راه‌آهن یعنی نخستین مقصد پناهجویان و مهاجران است.
استبان تالالویچ میگوید: «ایرانیان کاملأ قانونی و با پاسپورت وارد صربستان می‌شوند و درخواست پناهندگی می‌دهند اما درخواست آنها رد می‌شود چون پناهندگی شامل حال آنها نمی‌شود. آنها بعد مدارک و پاسپورت‌شان را از بین می‌برند و اغلب سرگردان و نومید سراغ ما می‌آیند چون نمیدانند چه باید بکنند.»
او میگوید بیشتر ایرانیانی که خواستار پناهندگی هستند، مردان جوان و مجرد هستند که تنها یا با گروهی از دوستانشان از تهران آمده‌اند. او اضافه می‌کند: «آنها می‌دانند که چطور باید خودشان را معرفی کنند. تقریبأ همه می‌گویند که در ایران تحت تعقیب هستند و به دلایل سیاسی و مذهبی یا گرایش‌های جنسی زندگی در ایران برای آنها بسیار سخت و حتی غیرممکن بوده است. اما ما وقتی وارد گفت‌وگوی طولانی با آنها می‌شویم به دلایل موجه سیاسی یا مذهبی که برای گرفتن پناهندگی کافی باشد، نمی‌رسیم و وقتی می‌پرسیم حال که در خطر هستید می‌خواهید اینجا بمانید؟ تقریبأ همه می‌گویند نه.»
آنها می‌خواهند به غرب اروپا و کشورهایی سفر کنند که در آنجا دوست یا آشنایی دارند. استوان تالالویچ میگوید همه می‌دانند که در بلگراد قاچاقچی انسان زیاد است. بسیاری از ایرانیان دنبال کسی می‌گردند که به طور غیرقانونی آنها را از مرز رد کند. اما کار قاچاقچی‌ها هم با بسته شدن مرزهای مجارستان کساد شده است. از آن گذشته این قاچاقچی‌ها اگر حاضر شوند ریسک کنند و مسافری را وارد اتحادیه اروپا کنند، پول کلانی طلب می‌کنند. آرش، افشین، مهران و سعید خوشحال‌اند که پول بلیط اتوبوس تا کمپ پناهجویان را فراهم کردهاند. آنها حالا دست‌کم می‌توانند بعد از یک هفته در کمپ دوش بگیرند و یک وعده غذای گرم بخورند.
سانجا کلاییچ، شبنم فون‌هاین