سرنوشت عراق پس از آزادی موصل
۱۳۹۶ تیر ۱۹, دوشنبه
پاییز سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) زمانی که ارتش عراق حمله برای بازپس گرفتن موصل را از "دولت اسلامی" آغاز کرد، بسیاری از ناظران می‌پنداشتند که ابوبکر بغدادی، پیشوای جریان تروریستی "دولت اسلامی" در این شهر مستقر است.
آیا ابوبکر بغدادی زنده است؟
ابوبکر بغدادی تاکنون فقط یک بار جلوی دوربین رفته است و آن هم در شهر موصل بوده. تصرف موصل بزرگ‌ترین موفقیت این رهبر داعش به حساب می‌آید.
کمی بعد از این نوار ویدئویی بود که شایعاتی پخش شدند مبنی بر این که بغدادی از موصل رفته و در مرز سوریه با عراق در مکانی نزدیک رود فرات سکنا گزیده است. به نظر می‌رسد فرار به خارج از عراق و سوریه برای مردی که ۲۵ میلیون دلار برای دستگیری‌اش جایزه تعیین شده، بسیار خطرناک باشد.
گفته می‌شود بغدادی به خاطر دلایل ایمنی فقط چندروز در یک محل مشخص زندگی می‌کند. او همچنین از تشریفات می‌پرهیزد. ارتش آمریکا بر این نظر است که او به همین دلایل امنیتی به طور مستقیم با فرماندهان خود ارتباطی ندارد و با آنان نیز صحبتی نمی‌کند.
آخرین خبری که از ابوبکر بغدادی، مردی که در سال ۲۰۱۰ میلادی رهبری جریان تروریستی "دولت اسلامی" را به دست گرفت، موجود است، خبری است مربوط به پیام شنیداری او که در آغاز ماه نوامبر سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) منتشر شد.
روسیه در چنین شرایطی اعلام کرده که بغدادی در روزهای پایانی ماه مه سال جاری میلادی (۲۰۱۷) در پی حمله هوایی جنگنده‌های این کشور به مواضع "دولت اسلامی" کشته شده است. البته این خبر هنوز از طرف نیروهای دیگری چون آمریکا تایید نشده است.
این نخستین بار نیست که در رسانه‌ها خبر مرگ ابوبکر بغدادی منتشر می‌شود، اما این موضوع که جریان تروریستی "دولت اسلامی" این خبر را هنوز تکذیب نکرده و بغدادی نیز در این باره نظری نداده، امکان صحت خبر را تقویت می‌کند.
درگیری در موصل هنوز پایان نیافته است
به رغم سخنان حیدر عبادی، نخست‌وزیر عراق که گفته بود ارتش عراق موفق شده موصل را به طور کامل از کنترل گروه تروریستی "دولت اسلامی" خارج کند، خبرگزاری رویترز اعلام کرده است که درگیری‌ها در این شهر هنوز ادامه دارند.
حیدر عبادی، نخست‌وزیر عراق، روز یکشنبه (۱۸ تیر / ۹ ژوئیه) به موصل رفت و آنجا اعلام کرد که این شهر به طور کامل از کنترل جریان تروریستی "دولت اسلامی" خارج شده است. او به نظامیان عراق این "پیروزی بزرگ" را تبریک گفت.
در گزارش خبرگزاری رویترز آمده است که روز دوشنبه (۱۹ تیر / ۱۰ ژوئیه) صدای انفجار و تبادل آتش از این شهر شنیده شده است. گفته می‌شود نیروهای "دولت اسلامی" در حومه غرب و جنوب موصل نیز هنوز به مقاومت در برابر نیروهای دولتی ادامه می‌دهند.
ارتش عراق از ماه اکتبر سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) حمله برای پس گرفتن این شهر را از نیروهای داعش آغاز کرد. بخش شرقی این شهر در ماه ژانویه سال جاری میلادی (۲۰۱۷) آزاد و یک ماه بعد حمله برای آزادسازی بخش غربی شهر آغاز شد.
گفتنی‌ست که ائتلاف جهانی ضدداعش به رهبری آمریکا از راه هوا ارتش عراق را برای بازپس‌گیری موصل حمایت می‌کرد.
مشکلات متعدد عراق در برقراری صلح و آرامش
در ماه‌های اخیر توجه همه نهادهای رهبری در عراق به موصل و پیروزی بر جریان تروریستی "دولت اسلامی" در این شهر متمرکز بود. اما در صورت پیروزی بر داعش در شهر موصل نیز این کشور از برقراری صلح و آرامش فاصله بسیاری دارد.
"دولت اسلامی"
عراق با مشکلات بسیاری روبروست. یکی از این مشکلات جریان تروریستی "دولت اسلامی" است. داعش گرچه در موصل شکست خورده ولی هنوز فعال است و نیروهای بسیاری دارد. "دولت اسلامی" بخصوص در مرز عراق با سوریه قدرت بسیاری دارند.
حتی در صورت پیروزی بر رزمنده‌های داعش، اسلام گرایان افراطی می‌توانند به جنگ‌های پارتیزانی روی آورند و همچنان مخل آرامش عمومی در این کشور باشند.
اختلافات شیعیان با سنیان
مشکل مهم دیگر عراق اختلافات متعدد شیعیان با سنیان این کشور است. شیعیان عراق نه تنها از نظر جمعیتی بیشتر از سنیان این کشور هستند، بلکه دولت و منابع سرشار نفتی این کشور نیز در دست آنهاست.
در چنین شرایطی سنیان عراق که زمانی زیر سایه صدام حسین، دیکتاتور پیشین عراق، در قدرت بودند، اکنون نگران آینده خود زیر نفوذ شیعیان کشورشان هستند.
به گزارش خبرگزاری آلمان تا زمانی که سنیان عراق در قدرت این کشور سهیم نشوند و تا زمانی که رابطه هواداران این دومذهب اسلام با هم سامان نیابد، حمایت سنیان عراق از جریان تروریستی "دولت اسلامی" ادامه می‌یابد.
بسیاری از سنیان عراق خواستار منطقه‌ای خودگردان و مخصوص خود هستند. آنها الگوی کردستان عراق را برای خود در سر می‌پرورانند و خواستار منطقه‌ای خودمختار برای سنیان عراق هستند. دولت مرکزی این کشور اما همواره با این نظر به شدت مخالفت کرده است.
شبه‌نظامیان شیعی
مشکل بزرگ دیگر در عراق وجود شبه‌نظامیان شیعی این کشور است. این شبه‌نظامیان پس از ارتش عراق مهم‌ترین قدرت نظامی در عراق هستند و عوامل خود را در قدرت سیاسی کشور نیز وارد کرده‌اند.
شبه‌نظامیان شیعی عراق گرچه باید برمبنای قانون عمل کنند، اما به خاطر نزدیکی ایدئولوژیکی، از ایران، کشور بزرگ همسایه خود، تاثیر می‌گیرند و بودجه آنها نیز از طرف همین کشور تامین می‌شود.
شبه‌نظامیان شیعی عراق در پی مبارزه با جریان تروریستی "دولت اسلامی" موفق شده‌اند به مناطق کاملا سنی‌نشین عراق نیز نفوذ کنند. آنها مثلا حومه موصل را زیر کنترل خود دارند. در چنین شرایطی دولت مرکزی باید در آینده موفق شود قدرت این شبه‌نظامیان را محدود کند و از آنها بخواهد در چارچوب قانون این کشور فعالیت کنند.
بازسازی کشور
بیشتر شهرهای عراق در پی جنگی چندین ساله به مخروبه تبدیل شده است. غرب شهر موصل چنان تخریب شده که برمبنای تخمین سازمان ملل متحد تنها برای بازسازی زیرساخت‌های اقتصادی این منطقه به ۴۰۰ میلیون دلار بودجه نیاز است.
در چنین شرایطی بودجه بازسازی همه مناطق جنگ‌زده میلیاردها دلار می‌شود و این در حالی است که سه میلیون شهروند عراقی در کشور خود از مناطقی که در آن زندگی می‌کرده‌اند رانده شده و محتاج کمک‌های عاجل دولتی هستند.
لیزه گرانده، هماهنگ کننده کمک های انسان دوستانه سازمان ملل متحد در عراق در این باره گفته است: «درگیری ها ممکن است به پایان برسند، اما بحران انسانی در عراق به پایان نمی‌رسد.»
فساد
یکی دیگر از مشکلات بزرگ عراق وجود فساد اداری در این کشور است که یکی از بزرگ‌ترین سدهای پیشرفت در این کشور به حساب می‌آید. منتقدان دولت عراق مدت‌هاست که این اتهام را به رهبری این کشور وارد می‌دانند که آنها تنها به پرکردن جیب‌های خود می‌اندیشند.
برمبنای گزارش سازمان جهانی شفاف سازی، عراق در سطح جهان از نظر فساد در میان ۱۷۶ کشور جهان در ردیف صدوشصت‌و‌ششم قرار دارد. حیدر عبادی، نخست‌وزیر عراق، در ابتدای به قدرت رسیدن اعلام کرده بود که با فساد در این کشور مبارزه خواهد کرد، اما تاکنون به هیچ یک از اهداف خود در این مورد نرسیده است.
مناطق مناقشه برانگیز
در شمال عراق مناطقی وجود دارند که هم دولت مرکزی و هم کردهای این کشور مناطق زیر نفوذ خود می‌نامند. یکی از این مناطق اربیل است. پیش‌مرگ‌های کرد در جریان مبارزات خود موفق شدند مناطق نفت‌خیز کرکوک را زیر کنترل خود درآورند.
به نظر نمی‌رسد که کردها مایل باشند این مناطق را ترک کنند. دولت مرکزی و کردهای عراق تفاهم کرده‌اند که بحث در باره این مناطق مناقشه‌برانگیز را بعد از بازپس گیری موصل از "دولت اسلامی" ادامه دهند.
کارشناسان امور عراق نگران آنند که در صورت به نتیجه‌نرسیدن گفت‌وگوها بر سر این مناطق، احتمال شروع درگیری‌های نظامی میان دوطرف وجود دارد.
استقلال‌خواهی کردها
کردهای عراق در حال حاضر از خودمختاری وسیعی در این کشور برخوردارند. مسعود بارزانی، رئیس اقلیم و رهبر حزب دموکرات کردستان عراق از مبارزه با جریان تروریستی "دولت اسلامی" استفاده کرده و می‌کوشد استقلال کردستان را از عراق اجرایی کند.
کمک‌های نظامی جهانی به کردهای عراق برای مبارزه با جریان تروریستی "دولت اسلامی" نیز سبب شده که بنیه نظامی کردها به شدت تقویت شود. در ماه سپتامبر سال جاری میلادی (۲۰۱۷) قرار است رفراندوم استقلال در مناطق کردنشین عراق برگزار شود.