پنجشنبه گذشته اول سپتامبر ترکیه برای چندمین بار متوالی در سال جاری میلادی، قیمت گاز برای مصرف‌کننده‌های داخلی را افزایش داد. وضعیت مشابهی نیز در اروپا و کشورهای آسیایی حاکم است.
قیمت گاز مایع (ال‌ان‌جی) در بازارهای آسیایی طی دو ماه گذشته دو برابر شده و به ۶۴ دلار برای هر میلیون بی‌تی‌یو (یکی از واحدهای اندازه‌گیری انرژی، معادل ۲۶.۸ متر مکعب گاز) رسیده است.
این رقم در اروپا طی هفته جاری به بالای ۸۳ میلیون بی‌تی‌یو اوج گرفته است.
برای مقایسه، قیمت گاز در اوایل سپتامبر سال گذشته حدود ۱۵ دلار و در ماه مشابه سال ۲۰۲۰ حدود ۳ دلار بود.
روسیه اواخر تابستان سال گذشته نیز فروش گاز به اروپا را عمدا کاهش داد تا با افزایش قیمت گاز، آنها را تحت فشار قرار دهد، اما این امر باعث اوج‌گیری قیمت گاز در همه بازارها، از جمله چین و هند که روابط نزدیکی با روسیه دارند، شد.
اکنون نیز چین، هند و دیگر کشورهای نزدیک به روسیه در بازارهای شرقی زیر بار قیمت‌های هنگفت گاز هستند و از طرفی روسیه نیز زیرساخت‌های لازم برای صادرات گاز بیشتر به این کشورها را ندارد و مجبور به کاهش چشمگیر تولید گاز خود شده است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
اکنون دودی که روسیه از گاز بلند کرده، به چشم همه کشورها و بیشتر از آن به چشم خود روسیه می‌رود، چون هم بازارهای اتحادیه اروپا و متحدین آنها در شرق مانند ژاپن را که سهمی بالای ۷۰ درصدی در خرید گاز روسیه دارند، از دست می‌دهد و هم با کاهش تولید گاز خود به خاطر نبود زیرساخت‌ها برای صادرات گاز به بازارهای شرقی، مجبور به کاهش تولید میعانات گازی (نوعی نفت خام فوق سبک و گران‌قیمت که از میادین گازی تولید می‌شود) و دیگر گازهای سنگین (بوتان، پروپان و غیره) شده است.
روسیه قبل از تحریم‌های غرب، روزانه بیش از یک میلیون بشکه میعانات گازی از میادین گازی تولید می‌کرد که ارزش سالانه آن با قیمت‌های کنونی بازار حدود ۳۶ میلیارد دلار است. جالب است بدانیم که مجموع درآمد صادرات گاز روسیه در سال گذشته میلادی ۶۲ میلیارد دلار بود؛ به عبارتی، افت تولید و صادرات میعانات گازی نیز برای روسیه هزینه هنگفتی دارد.
بازار گاز ترکیه
ترکیه به تحریم‌های غرب علیه روسیه ملحق نشد و واردات گاز از روسیه را کماکان با قوت ادامه می‌دهد. نکته اینجاست که خود ترکیه نیز مانند اتحادیه اروپا سال گذشته بیش از ۴۰ درصد از گاز مصرفی خود را از روسیه وارد می‌کرد و به خوبی عاقبت وابستگی شدید به گاز روسیه را می‌داند.
آمارهای اداره تنظیم انرژی ترکیه نشان می‌دهد که این کشور در نیمه ابتدایی امسال نزدیک ۳۱ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی و مایع وارد کرده که نسبت به دور مشابه پارسال کمتر از ۲ درصد افزایش یافته است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
جالب این که ترکیه در شش ماه ابتدایی امسال نه تنها واردات گاز از روسیه را افزایش نداده، بلکه حتی ۱۱ درصد نیز کاهش داده است.
ترکیه حتی در ماه ژوئن خرید گاز روسیه را بیش از یک سوم کاهش داد. این کشور خرید گاز از ایران را نیز در نیمه ابتدایی امسال ۱۳ درصد کاهش داده است.
ترکیه در عوض، خرید گاز مایع آمریکا را ۲.۵ برابر کرده و تقریبا به اندازه یک سوم واردات گاز روسیه، خرید ال‌ان‌جی از ایالات متحده آمریکا به میزان ۴.۳ میلیارد متر مکعب داشته است.
بدین ترتیب، آمریکا نه تنها در نیمه اول سال جاری میلادی بخش اعظمی از بازار از دست رفته روسیه در اتحادیه اروپا را تصاحب کرده، بلکه حضور خود در بازار گاز ترکیه را نیز به شدت تقویت کرده است.
در نیمه ابتدایی امسال، تقریبا نیمی از واردات ال‌ان‌جی ترکیه از آمریکا تامین شده است.
اما ترکیه به رغم ملحق نشدن به تحریم‌های غرب و حفظ روابط خوب با روسیه، از اوج‌گیری قیمت‌های جهانی گاز به شدت آسیب دیده است. دولت ترکیه روز گذشته قیمت گاز برای بخش خانگی را ۲۰ درصد و صنایع را ۵۰ درصد افزایش داد که این اقدام حدود یک درصد در رشد تورم تاثیر خواهد داشت.
ترکیه از ابتدای امسال قیمت گاز برای بخش خانگی را ۱۷۴ درصد افزایش داده و هنوز هم ۸۰ درصد برای گاز بخش خانگی یارانه می‌دهد. این کشور قیمت گاز برای صنایع و نیروگاه‌های برق را نیز در مجموع ۳۸۰ درصد افزایش داده است.
سال گذشته همچنین لیر ترکیه حدود ۶۰ درصد و امسال ۲۷ درصد ارزش خود را از دست داد و نتیجه اینکه، تورم در ماه گذشته در این کشور به ۸۰ درصد اوج گرفت.
صحبت کاربوز، کارشناس ترک و مدیر موسسه مطالعاتی انرژی مدیترانه در پاریس، به دویچه‌وله فارسی می‌گوید، ترکیه کاملا به واردات گاز متکی است و جهش قیمت‌های جهانی گاز به افزایش چشمگیر هزینه‌های واردات این کشور منجر شده و از طرفی، افت ارزش لیر ترکیه نیز به افزایش هزینه‌ها دامن زده است.
آقای کاربوز که قبلا از کارشناسان ارشد آژانس بین‌المللی انرژی بوده می‌افزاید، دولت ترکیه مجبور به افزایش قیمت گاز است، اما این اقدام نیز تاثیر چشمگیری بر افزایش تورم در کشور دارد.
آمارهای اداره تنظیم بازار انرژی ترکیه نیز نشان می‌دهد که کمتر از یک درصد گاز مصرفی ترکیه از محل تولید داخلی است.
این کشور با امضای قراردادهای عظیم با شرکت‌های غول غربی، توسعه میدان گازی ساکاریا در دریای سیاه را از سال گذشته آغاز کرده و انتظار می‌رود از بهار سال آینده تولید ۳ تا ۴ میلیارد متر مکعب گاز این میدان آغاز و به تدریج طی چند سال آینده به ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال برسد.
با این حال، باز هم این میدان تنها قادر به تامین ۱۵ درصد از گاز مصرفی ترکیه خواهد بود.
باخت روسیه به آمریکا
تولید گاز گازپروم که انحصار صادرات گاز طبیعی روسیه را در دست دارد، طی نیمه ابتدایی امسال بیش از ۱۰ درصد، معادل ۲۷ میلیارد متر مکعب، کاهش یافته و انتظار می‌رود تا پایان سال جاری میلادی، حدود ۷۰ تا ۸۰ میلیارد متر مکعب از تولید و صادرات گاز خود را از دست بدهد.
روسیه خارج از اتحادیه اروپا و به غیر از ترکیه، چند کشور حوزه بالتیک، ارمنستان و چین، تقریبا هیچ بازاری برای صادرات گاز طبیعی از طریق خطوط لوله ندارد. چین در نیمه ابتدایی امسال تنها ۶ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از روسیه خریداری کرده است که معادل ۵ درصد از کل صادرات گاز روسیه در دور مشابه سال گذشته است. ترکیه نیز خرید گاز از روسیه را کاهش داده و به ال‌ان‌جی آمریکا و دیگر کشورها روی آورده است.
در نقطه مقابل،آمریکا صادرات ال‌ان‌جی در نیمه ابتدایی امسال را ۱۲ درصد افزایش داده و به ۵۸ میلیارد متر مکعب رسانده که دو سوم آن راهی بازارهای اتحادیه اروپا شده است.
بدین ترتیب، در حالی که صادرات گاز روسیه با شدت و شتاب سقوط می‌کند، آمریکا به بزرگترین صادرکننده ال‌ان‌جی جهان تبدیل شده است.
قطر و دیگر کشورهای صادرکننده گاز، از جمله جمهوری آذربایجان، صادرات خود به اروپا را افزایش داده‌اند و به مدد آنها، ذخایر زیرزمینی گاز اتحادیه اروپا یک ماه قبل از پیش‌بینی‌ها تا سطح ۸۵ درصد پر شده و خطر وقوع بحران گاز در زمستان رفع شده است.