قتل خاشقجی؛ غوغایی به پاست و یک‌نفر برای زنده ماندن می‌جنگد
۱۳۹۸ مهر ۱۰, چهارشنبه
یکسال پیش در چنین روزی (دوم اکتبر، دهم مهر) جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستان سعودی، به کنسولگری این کشور در ترکیه وارد شد؛ ساختمانی که خاشقجی دیگر هیچ‌گاه آن را ترک نکرد. آنجا به قتل رسید و جسدش هرگز پیدا نشد.
سازمان‌های اطلاعاتی ترکیه کمی پس از وقوع قتل، اعلام کردند "شواهد موثقی" دارند که نشان می‌دهند، مقام‌های بلندپایه‌ی در قتل این روزنامه‌نگار دست داشته‌اند. سعودی‌ها در نخستین واکنش‌هایشان این "ادعاها" را رد کردند و گفتند خاشقجی سالم ساختمان را ترک کرده است. در پی افزایش فشارها اما بالاخره در ۲۸ مهر ماه به کشته شدن خاشقجی در کنسولگری اعتراف کردند.
دادستان کل عربستان سعودی نخست مدعی شد که قاشقجی در اثر "درگیری" با چند تن درون ساختمان "فوت" شده است. در کش و قوس فشار یک‌ساله رسانه‌ها، افکار عمومی و نهادهای بین‌المللی برای روشن شدن ابعاد این قتل فجیع، بالاخره بن سلمان، ولیعهد سعودی در گفت‌وگو با شبکه "سی بی اس" مسوولیت این قتل را پذیرفت اما ادعا کرد که در جریان آن نبوده است. بن سلمان گفت او که نمی‌تواند بداند تک تک سی میلیون جمعیت عربستان سعودی هر روز چه می‌کنند و چه نمی‌کنند.
پذیرش مسوولیت غیرشخصی در این قتل از سوی ولیعهد عربستان اما به معنای بسته شدن این پرونده نیست. یک سال پس از قتل روزنامه‌نگار منتقد سعودی، سرانجام این پرونده به کجا رسیده است و گزارشگر سازمان ملل متحد در این پرونده ویژه چه میگوید؟
"یک نفر برای زنده ماندن می‌جنگد"
رادیوی آلمانی‌زبان "دویچلند فونک" مصاحبه‌ای انجام داده با آنیس کالامار، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در پرونده قتل جمال خاشقجی.
فایل‌های صوتی و تصویری از جمله شواهدی بودند که سازمان‌های اطلاعاتی ترکیه کمی پس از قتل این روزنامه‌نگار با استناد به آنها از قتل خاشقجی درون سرکنسولگری و نقش مقامات عربستان در این جنایت سخن گفتند. نماینده ویژه سازمان ملل در این قتل، میگوید دولت ترکیه به او اجازه و امکان شنیدن این فایل‌های صوتی را داده است. آگنس کالامارد البته تأکید می‌کند که شنیدن این فایل‌ها در حضور نیروهای امنیتی ترکیه و بدون اجازه نت‌برداری صورت گرفته است.
دویچه وله را در اینستاگرام دنبال کنید
آنیس کالامار در کنار "مکالمات"، صداهایی را که شنیده "واقعا وحشتناک" و شنیدن آنها را به خصوص برای عرب‌زبانان حاضر در این جلسه (مترجم نماینده سازمان ملل) "سخت و شوک‌آور" توصیف می‌کند. هرچند به گفته او فهمیدن برخی صداها دشوار بوده اما " با اطمینان می‌شد شنید که غوغایی به پاست و یک نفر برای زنده ماندن می‌جنگد."
"خاشقجی فکرش را هم نمی‌کرد کشته شود"
نماینده ویژه سازمان ملل در این پرونده معتقد است، از صحبت‌های خاشقجی در این "۱۰ تا ۱۵ دقیقه فجیع" چنین برمی‌آید که این خبرنگار ترسی نداشته و فکرش را هم نمی‌کرده که ممکن است زندگی‌اش در سرکنسولگری به خطر بیفتد.
آنچه به ویژه توجه کالامار را جلب کرده، این است که همه این اتفاقات به سرعت و تنها در ۲۰ دقیقه اتفاق افتاده؛ "از لحظه‌ای که خاشقجیی وارد ساختمان شد تا لحظه‌ای که ظاهرا جان سپرد". به گفته کالامار، در فایل صوتی شنیده می‌شود که از خاشقجی می‌خواهند به عربستان بازگردد. او را به دفتری درون سرکنسولگری می‌خوانند و دوباره از او می‌خواهند به عربستان برگردد و برای بازگشت او را زیر فشار می‌گذارند و حتی می‌خواهند با پسرش تماس بگیرد.
سر و صدای پلاستیک‌در فایل‌های صوتی و ارتباط آن با قتل
نماینده ویژه سازمان ملل میگوید برای این منظور از کارشناسانی که سر و صداهای ضبط شده را تفسیر کرده‌اند، کمک گرفته است و بر پایه نظر قطعی چندین کارشناس، خاشقجی را احتمالا با کشیدن کیسه پلاستیک روی سرش، خفه کرده‌اند.
کالامار از "صدای ورقه‌های پلاستیکی" میگوید که به گفته‌ی او احتمالا می‌تواند با گام بعدی پس از کشتن خاشقجی یعنی "جداکردن اعضای بدن او" در ارتباط باشد. نماینده سازمان ملل باردیگر بر تفسیر صداها تأکید می‌کند و میگوید: «تفسیر غالب این است که پلاستیک‌ها را روی زمین پهن کرده‌اند و جسد را روی آن گذاشته‌اند و بعد شروع به تکه تکه کردن آن کرده‌اند.»
"قتلی دولتی و از پیش برنامه‌ریزی شده"
نماینده ویژه سازمان ملل با اشاره به ۱۵ نفری که در یک "مأموریت رسمی" حضور داشته‌اند و شنیدن مکالمات "پیش از وقوع قتل" میگوید، این "جنایت" از پیش طراحی و بخشی از برنامه بوده و دولت عربستان سعودی مستقیما در آن سهیم است.
کالامار با رد ادعای مقامات سعودی مبنی بر اینکه آن را نقشه‌ای از کنترل خارج شده، نامیده‌اند، میگوید، «اینکه هدف ربودن بوده یا قتل، هر دو هدف غیرقانونی و بر پایه حقوق بین‌الملل یک جنایت است. ۲۴ ساعت پیش از قتل، برنامه آن ریخته شده بود. این واقعیت بر اساس حضور یک پزشک قانونی در تیم، آن هم ۲۴ ساعت پیش از اجرای قتل، انکارناپذیر است.»
این مأمور ویژه سازمان ملل همچنین به صحبت‌های پزشک قانونی حاضر در سرکنسولگری ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیش از ورود خاشقجی به ساختمان که در مورد چگونگی و روش تکه تکه کردن جسد قاشقجی صحبت کرده، اشاره می‌کند و قتل را از پیش‌برنامه‌ریزی‌شده می‌داند.
به کانال تلگرام دویچه وله بپیوندید
کالامار به مسوولیت سعودالقحطانی (مشاور پیشین رسانه‌ای محمد بن سلمان) در قتل خاشقجی اشاره می‌کند و روشن بودن این مسئله که او از تیم ۱۵ نفره، پیش از سفر به ترکیه خواسته است خاشقجی را به عربستان بازگردانند. نماینده ویژه سازمان ملل از سوی دیگر با توجه به "نزدیکی القحطانی به بن سلمان" این رابطه را دلیلی برای فرض "مسوولیت جزایی ولیعهد عربستان" در این قتل می‌داند.
به گفته او افزون بر این شواهد، بیشتر ۱۵ نفر تیم قتل، مستقیم یا غیر مستقیم، تابع (تحت فرمان) ولیعهد بوده‌اند. کالامارد نتیجه می‌گیرد با همه این شواهد می‌توان مسوولیت جزایی را متوجه ولیعهد عربستان دانست.
نماینده ویژه سازمان ملل در پرونده قتل خاشقچی این قتل را "قتلی دولتی" می‌داند که مقامات عربستان سعودی باید درباره آن پاسخگو باشند.
نقض کنوانسیون‌های بین‌المللی
کالامار معتقد است به دلایل زیر جنایتی بین‌المللی رخ داده که بر پایه موازین حقوق بین‌الملل باید به آن رسیدگی شود: قتلی خارج از مرزهای کشور مربوطه با ناپدید شدن مقتول، شکنجه او و در یک سرکنسولگری اتفاق افتاده که همه این موارد نقض منشور سازمان ملل و چندین کنوانسیون‌بین‌المللی است. نماینده ویژه سازمان ملل با استناد به این موارد میگوید، هر آنکه به گونه‌ای در این قتل دست داشته، که به احتمال زیاد این مسئله شامل حال ولیعهد عربستان هم می‌شود، باید به محض ورود به کشورهای دیگر که رسیدگی قضایی بین‌المللی را به رسمیت می‌شناسند، تحت پیگرد قانونی بین‌المللی قرار گیرد.
"حداقل کاری که می‌کنید، با او دست ندهید"
نماینده ویژه سازمان ملل متحد در پاسخ به پرسشی که آیا به سیاستمداران آلمانی و اروپایی توصیه می‌کند که در دیدارهای بین‌المللی به ولیعهد عربستان دست بدهند یا خیر، میگوید: «به آنها می‌گفتم، این کار را نکنید». کالامار معتقد است، "این حداقل کار است".
او به نشست گروه ۲۰ در ماه ژوئن گذشته و استقبال "دوستانه" دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از ولیعهد عربستان و "به نمایش گذاشتن این دوستی" با این "پیام سیاسی" که "مهم نیست در مورد ولیعهد عربستان چه گفته شده، ما پشتیبان اوییم" اشاره می‌کند.
او از اینکه هیچ‌کدام از شرکت‌کنندگان کشورهای دیگر در این نشست در برابر این "سوءاستفاده" و "سیاسی‌سازی آشکار" نشوریدند، انتقاد می‌کند.
کالامار معتقد است، باید از موقعیت‌هایی این چنین، برای متوقف کردن سیاسی‌کاری توسط برخی از نقش‌آفرینان در جلسات رسمی بهره گرفت. به اعتقاد او اگر در چنین دیدارهایی "کسی" تلاش می‌کند دوستی و همدردی‌اش را به رخ بکشد، دیگر حاضران باید به آن اعتراض کنند و سکوت غیرقابل پذیرش است.