شبکه شاد و کوچ تحصیلی دانش‌آموزان ناشاد
۱۴۰۰ مهر ۲, جمعه
زنگ مدارس در ایران به صدا در می‌آید؛ این بار سوم مهر و به استثنای کلاس اولی‌ها از راه دور. آموزش شاگردان هنرستان‌ها، مدارس روستایی و عشایری زیر ۱۵ نفر، نیز تا پایان مهر غیرحضوری خواهد بود تا بعدا در باره آنها تصمیم گیری شود. ساز و کار پیچیده‌ای برای اجرایی شدن کلاس‌های ترکیبی ارائه شده که پشتوانه ساختاری یا تجربی ندارد.
روز پنجشنبه اول مهر، ۱۱۰هزار دانش‌آموز کلاس اولی در تهران و یک‌میلیون و ۶۵۰هزار کلاس‌اولی در سراسر ایران به مدرسه رفتند تا سال تحصیلی به صورتی نمادین در همان موعد همیشگی آغاز شود. در این روز، شهردار تهران رهسپار بهشت زهرا شد تا در مراسم "دانش‌آموز شهید" شرکت جوید و سرپرست وزارت آموزش و پرورش در حلقه تنگ خبرنگاران و همراهان، به میان کلاس اولی‌های مدرسه عاصمی رفت و برای کودکان شش ساله از "فرهنگ شهادت" گفت.
علیرضا کاظمی می‌گوید: «برآورد این است که در ۳۰ درصد مدارس کشور آموزش حضوری و در ۷۰ درصد مدارس مجازی باشد.»
سه ماه قبل، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نسبت به "کم سوادی" دانش آموزان در روند آموزش مجازی هشدار داده و گفته بود که گروهی از دانش آموزان کلاس دوم در سال تحصیلی گذشته، خواندن را فراگرفتند اما نوشتن بلد نبودند. علیرضا رئیسی اذغان کرده بود که با تعطیلی مدارس، آمار ترک تحصیل، ازدواج و کار کودکان بالاتر رفته است.
آموزش حضوری با چالش‌های فراوانی روبروست که غلبه بر آنها امکانات و زیرساخت‌های مناسبی می‌طلبد. آبخوری و سرویس‌های بهداشتی دانش‌آموزان مشترک هستند و بعد از هر ورود و خروج افراد باید ضدعفونی شوند. در فضای ۲۴ تا ۳۰ متری هر کلاس، دانش آموزان نمی‌توانند فاصله یک متر و نیمی را رعایت کنند. مدارس وسایلی برای تهویه هوا ندارند. نحوه ضدعفونی نیمکت‌ها و میزها معلوم نیست و طرفه آن که مقررات برای بچه‌های خردسال کلاس اول و دوم بسیار دشوارند.
دو شیفته کردن مدارس در مناطق فقیرنشین نیز بدلیل تراکم جمعیت و کمبود فضای آموزشی امکان‌پذیر نیست.
آموزش مجازی در اغما
شبکه اجتماعی دانش آموزان (شاد)، سامانه آموز آنلاین وزارت آموزش و پرورش متولی کلاس‌های غیرحضوری است. شبکه‌ای ناکار‌آمد که سال گذشته به افت تحصیلی صدها هزار دانش آموز و سرگردانی و سردرگمی والدین و آموزگاران منجر شد.علیرضا کاظمی، سرپرست وزارت‌خانه اما این سامانه را "یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای نظام" خوانده است.
میلیون‌ها دانش آموز ایرانی به دلیل فقر، نداشتن گوشی هوشمند یا تبلت و یا محرومیت از زیرساخت‌های ارتباطاتی، به آموزش مجازی دسترسی ندارند. در تازه‌ترین اعلام، معاون وزارت آموزش و پرورش از عدم دسترسی یک میلیون و ۸۰۰ هزار دانش‌آموز کم‌برخوردار به تبلت خبر داده است. شبکه شاد برای سه و نیم میلیون دانش آموز و خانواده‌هایشان، کابوسی بیش نیست و یادآور تبعیض و شکاف طبقاتی.
سال گذشته، عدم دسترسی به شبکه شاد، موجب ترک تحصیل دو میلیون دانش آموز شد. خبرگزاری وزارت آموزش و پرورش (پانا) اواسط شهریور، در تایید این خبر نوشت: «۱۲ میلیون و ۸۸۹ هزار نفر نسبت به خرید اینترنتی کتاب‌های درسی خود اقدام کرده‌اند. اما هنوز ۲ میلیون و ۱۱۰ هزار دانش‌آموز کتاب‌های درسی خریداری نکرده‌اند.»
کیفیت تدریس نیز در سال گذشته افت داشت و کارنامه‌های دانش آموزان موید این واقعیت بود. سرپرست وزارت آموزش و پرورش با دستکم گرفتن آسیب‌ها گفته است: «برگشت به گذشته امکان‌پذیر نیست. از این پس آموزش در فضای مجازی برقرار خواهد بود حتی اگر مدارس کاملا حضوری باشند.»
آموزش ترکیبی و تدریجی
ابراهیم رئیسی ۳۱ شهریور در جلسه هیات دولت گفت: «جای نگرانی نیست. واکسیناسیون انجام گرفته و با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در مدارس و مراکز آموزشی می‌توان سال تحصیلی را شروع کرد.»
در همین روز، گروهی از کلاس اولی‌های شش ساله را "به نیابت از همه دانش آموزان کشور" به حرم مشهد بردند؛ نمایشی که توسل تبلیغاتی به کودکان و بازی با تندرستی آنها را هیچ می‌گرفت. رئیس آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت از نیمه آبان همه دانش آموزان در کلاس‌های حضوری خواهند بود.
اما آموزش و پرورش سناریوهای سه گانه‌ای برای شروع سال تحصیلی در نظر گرفته و شرایط بازگشایی را به انجمن اولیا و مربیان مدارس واگذار کرده است. طبق ابلاغیه سرپرست این وزارت‌خانه، مدارس ابتدایی به روش حضوری، مجازی و نیمه حضوری کار خواهند کرد و کلاس‌های مدارس متوسطه با شبکه شاد و آموزش تلویزیونی.
جدول اعلامی شامل یک زمان‌بندی است که شیفت‌ها، زمان‌بندی کلاس‌های حضوری و مجازی و تلویزیونی را تعیین می‌کند. کلاس‌های تلویزیونی به روزهای زوج و فرد تقسیم شده‌اند تا در هر روز ۵۰درصد دانش آموزان در آنها شرکت کنند. مدت کلاس حضوری برای بچه‌های دبستانی ۳۰ الی ۳۵ دقیقه خواهد بود.
هیچ چشم اندازی از نحوه پیاده شدن جدول ابداعی آموزش و پرورش و تطابق دانش آموزان، والدین و آموزگاران با الگوی مربوطه وجود ندارد. طرح ترکیبی در حالی ارائه شده که زیرساخت‌های آموزش آنلاین، تلویزیونی یا حضوری برای میلیون‌ها نفر وجود ندارد و هر یک با بن‌بست‌ها و دست‌اندازهای اجرایی روبروست.
مادری با دو پسر دبستانی می‌گوید: «این‌ها بسیار بازیگوش هستند و باید همیشه مراقب بهداشت و رفتارشان بود. در کلاس‌های مجازی بازی می‌کردند و حواس‌شان به درس نبود. خیال‌شان راحت بود که معلم آنها را نمی‌بیند. تکلیف هم انجام نمی‌دادند و مشکلات فنی را بهانه می‌کردند. ما گیر افتاده‌ایم و نمی‌دانیم حضوری بهتر است یا مجازی. البته اولویت با سلامت بچه‌هاست.»
یک مادر دیگر هم می‌گوید برای کمک به دخترش در آموزش مجازی، مجبور شد به کلاس کامپیوتر برود؛ ضمن آن که وقت کافی نداشت و فرزندش هم دچار افت تحصیلی شد: «زیرا کلاس درس مدام به دلایل تکنیکی و ساختاری قطع و وصل می‌شد و خود معلم‌ها هم تسلط کافی به تدریس مجازی نداشتند.»