سازمان ملل: گامی برای رفع شکاف جنسیتی بردارید
۱۳۹۴ اسفند ۱۷, دوشنبه
"من یکی از پسربچه‌هایی بودم که در دوران بعد از جنگ کره بزرگ شدم. یادم میاد زنان وقتی برای زایمان به اتاق می‌رفتند، کفش‌هایشان را جفت کرده و در آستانه‌ی در می‌گذاشتند. با نگرانی سر را به عقب برمی‌گردانند و به کفش‌های جفت‌کرده‌ی خود نگاه می‌کردند. مادرم به من گفته بود که زنان آماده‌ی زایمان با خود فکر می‌کردند آیا از زایمان جان سالم به‌در می‌برند و دوباره این کفش‌ها را به پا خواهند کرد؟"
"بیش از پنجاه سال از روزهای کودکی من گذشته است و این تصویر هنوز بارها در ذهن من تکرار می‌شود. هنوز در برخی کشورهای توسعه‌نیافته زن‌ها هنگام زایمان جان خود را از دست می‌دهند. هنوز اندام جنسی دختربچه‌های بسیاری ناقص می‌شود. دختربچه‌ها در راه مدرسه هدف حمله قرار می‌گیرند. بدن زنان در جنگ عرصه‌ی تاخت‌وتاز نظامی و تجاوز می‌شود... تنها راه تغییر این وضعیت توانمندکردن زنان است. سقف‌های شیشه‌ای بسیاری را شکستیم و فرشی از خرده‌شیشه داریم. حالا پیش‌فرض‌های غلط و کلیشه‌های گذشته را جارو می‌کنیم و دور می‌ریزیم تا زنان بتوانند جلو روند و پیشرفت کنند."
• به کانال تلگرام دویچه وله فارسی بپیوندید!
این بخشی از پیام بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، برای «روز جهانی زن» در سال ۲۰۱۶ است.
صدو پنجاه‌ونه سال بعد از آن‌که زنان کارگر نیویورکی در اعتراض به دستمزد نابرابر برای کار یکسان و ساعات کار طولانی، مشت‌های گره‌کرده‌ی خود را بالا بردند و فریاد زدند، هنوز «نابرابری اقتصادی» از مهم‌ترین، ریشه‌ای ترین و جدی‌ترین مشکلات گریبان‌گیر زنان جهان است.
بیشتر بخوانید:برخورد خشونت‌آمیز پلیس ترکیه با تظاهرات زنان
در تاکید بر اهمیت عامل اقتصادی و شکاف جنسیتی در فرصت‌های شغلی، موقعیت و پیشرفت اقتصادی است که سازمان ملل متحد، شعار و محور اصلی روز جهانی زن در سال ۲۰۱۶ را «سیاره زمین ۵۰-۵۰ تا سال ۲۰۳۰: برای حمایت از برابری جنسیتی به‌پا خیزید» تعیین کرده است.
سازمان ملل متحد امیدوار است تا سال ۲۰۳۰ وضعیت شغلی و امکان رشد اقتصادی برای زنان را به وضعیت برابری برساند. این امیدواری اما با واقعیت جاری امروز فاصله‌ی فراوان دارد.
گزارش جهانی «شکاف جنسیتی» در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که حتا در ایسلند، نروژ و فنلاند که به‌ترتیب بهترین کشورهای جهان از نظر «برابری جنسیتی» محسوب می‌شوند، برابری کامل محقق نشده و نابرابری اقتصادی میان زنان و مردان وجود دارد.
ایران در این بررسی آماری، در میان ۱۴۵ کشور در جایگاه ۱۴۱ قرار گرفت. وضعیت در کشورهای دیگری در منطقه از جمله کویت، قطر، امارات متحده عربی و مصر از ایران بهتر است.
امکانات و دسترسی زنان ایران به فرصت‌های شغلی، توان‌مندی سیاسی، خدمات بهداشتی و آموزشی با مردان فاصله‌ی بسیار ملموس دارد و وابستگی اقتصادی زنان به مردان، یک معضل روزمره‌ی فراگیر است.
افزایش شکاف جنسیتی به‌رغم پیشرفت‌های آموزشی زنان
لیلا فلاحتی، مدیرکل امور بین‌الملل معاونت زنان و خانواده در نهاد ریاست‌جمهوری، در گفت‌وگویی با خبرگزاری دانشجویان ایران با اشاره به گزارش جهانی شکاف جنسیتی، تایید کرده بود که ایران از کشورهایی است که با «افت شاخص» مواجه شده و وضعیت به‌خصوص در نابرابری اقتصادی و امکان دستیابی به فرصت‌های برابر سیاسی، بحرانی است.
سوسن طهماسبی، فعال حقوق زنان، با تاکید بر این‌که «شکاف اقتصادی» یکی از معضل‌های جدی زنان ایران است، به دویچه‌وله گفت: «با این‌که در حوزه‌ی آموزش زنان پیشرفت‌های فراوان داشتیم، این آموزش و تخصص منجر به حضور جدی و مشارکت چشمگیر زنان در حوزه‌ی اقتصادی نشده است.»
بیشتر بخوانید:نرخ مشارکت اقتصادی زنان ایرانی تنها ۱۳ درصد است
طهماسبی معتقد است دوران تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و سوء‌مدیریت در دو دوره‌ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد، منجر به آن شد که شمار چشمگیری از زنانی که وارد بازار کار می‌شوند، وارد "بازار غیررسمی" شوند.
او افزود: «به‌خاطر نبود مقررات و نظارت بر عملکرد کارفرما در چنین محیط‌های کاری، زنان شاغل در این فضاها با شرایط سختی از نبود بیمه، درآمد کمتر برای کار برابر، پایین بودن شرایط ایمنی کار و فضای ناسالم مواجه‌اند.»
گزارش "بانک جهانی" در سال ۲۰۱۶ نیز اعلام کرد که فقط ۱۷ درصد از نیروی کار شاغل در ایران زن هستند. ایران یکی از کشورهایی است که نهادهای رسمی متولی آمار و داده مشخص نکرده‌ا‌ند دقیقا چند درصد از افراد در رده‌های مدیریتی در این کشور زن هستند و مالکیت چه تعداد از شرکت‌های خصوصی با زنان است.
رها پارسانژاد، مشاور حقوقی، تاکید دارد که "محدودیت‌های قانونی" عامل مهمی است که باعث شده تا از حضور زنان ایران در بازارکار کاسته شود. او معتقد است که قوانین ایران، درعمل زنان را مدام در "موقعیت فرودست" قرار می‌دهد.
پارسانژاد به دویچه‌وله گفت: «این محدودیت‌های قانونی، توان اقتصادی زنان را کمتر و وابستگی مالی آن‌ها را بیشتر کرده است. زنان مجرد بسیاری هستند که به دلیل نداشتن استقلال اقتصادی ناچار به ازدواج نامطلوب می‌شوند، زنان زیادی به دلیل وابستگی مالی به شوهر به‌رغم این‌که آزار می‌بینند، امکان جدایی ندارند. درنتیجه چنین وضعی است که با این‌که زنان در دستیابی به آموزش عالی پیشرفت بسیار داشتند، به استقلال اقتصادی نمی‌رسند و درنتیجه شکاف جنسیتی در جامعه مدام درحال‌افزایش است.»
سیاست‌های مغشوش دولت در رفع شکاف جنسیتی
شهین‌دخت مولاوردی، معاون رئیس‌جمهور ایران در امور زنان و خانواده، پیش از این با ابرازتاسف از رتبه‌ی ناامیدکننده‌ی ایران در گزارش جهانی شکاف جنسیتی، گفته بود که دولت یازدهم برنامه‌های جدی برای کاستن از نابرابری موجود دارد.
بااین‌حال با این‌که دوسال‌ونیم از عمر دولت یازدهم طی شده است، درعمل تغییر چندانی در رفع این نابرابری گزارش نمی شود.
سوده راد، فعال حقوق زنان، در گفت‌وگو با دویچه‌وله سیاست دولت حسن روحانی را در رفع شکاف جنسیتی، سیاست "یک گام به جلو، دوگام به عقب" توصیف می‌کند.
بیشتر بخوانید:مجلس "معتدل" و سرنوشت زنان
راد با تاکید بر این‌که هنوز مهم‌ترین وعده‌ی روحانی به زنان که تاسیس وزارت‌خانه‌ی متولی امور زنان بود، برآورده و عملی نشده است، گفت: «معاونت زنان و امور خانواده در ریاست‌جمهوری یکی از کم‌قدرت‌ترین معاونت‌ها است. هربار که گامی موثر برای پیشبرد امور زنان برداشته می‌شود، معاونت زنان به جای این‌که صدای حق‌خواهی جامعه مدنی باشد، سخنگوی تصمیمات حکومتی می‌شود و کاری پیش نمی‌برد. نمونه این عقب‌نشینی را در تلاش زنان برای ورود به ورزشگاه‌ها دیدیم.»
سوسن طهماسبی اما معتقد است که باید عملکرد کلی دولت را از معاونت امور زنان و خانواده تفکیک کرد. او کارنامه‌ی معاونت امور زنان و خانواده را در وضعیتی که هیچ "پشتوانه‌ی جدی" از سوی کابینه و دیگر نهادها ندارند، مثبت ارزیابی می‌کند.
طهماسبی معتقد است که فعالان حقوق زن هنوز نتوانستند از فرصت حضور شهین‌دخت مولاوردی در سمت معاونت زنان بهره‌برداری کنند. او افزود: «برای اولین‌بار زنی در بالاترین سمت اجرایی امور زنان قرار گرفته که در حوزه‌ی زنان سواد، تخصص و تجربه دارد و پیشینه او نشان می‌دهد که به مسائل زنان متعهد است. به‌رغم تهدیدها و فشارهای جدی و به‌رغم این‌که مساله زنان اولویت جدی در کابینه یازدهم نیست، تاکنون تاجایی که توانسته فارغ از تعلقات سیاسی به نابرابری اعتراض و پیگیری کرده است.»
این فعال حقوق زنان با تاکید بر این‌که هنوز جنبش زنان ایران نتوانسته خود را از پس سال‌های سرکوب و خفقان شدید بعد از انتخابات مناقشه‌برانگیز ۸۸ بازسازی کند، تاکید می‌کند که در نتیجه چنین رکودی است که گروه‌های مختلف زنان عملا هنوز نتوانستند وارد ارتباط موثری با معاونت امور زنان و خانواده شوند.
"همین امروز گام کوچکی بردار!"
شعار امسال روز جهانی زن و رفع شکاف جنسیتی تا سال ۲۰۳۰، آرزویی است که شاید به نظر بسیاری از ناظران جاه‌‌طلبانه و ناممکن باشد. اما هر تغییر بزرگ، از گام‌های کوچک آغاز می‌شود.
در همین راستا است که سازمان ملل متحد از همه‌ی زنان و مردان خواسته تا همین امروز و حالا یک قدم کوچک در راه رفع شکاف جنسیتی و تبعیض میان زن و مرد بردارند و در تلاش‌های کوچک سهیم باشند تا منجر به تغییرات بزرگ شود.
سوده راد، فعال برابری‌طلب در پاسخ به سوال دویچه‌وله که گام کوچک امروز او برای رفع نابرابری و در پاسخ به دعوت سازمان ملل چه خواهد بود، گفت: «گام کوچک من استفاده از امکانات بی‌حد اینترنت و البته مبارزه با آزارهای جنسی و جنسیتی در فضای وب فارسی خواهد بود.»
راد معتقد است چنین تلاشی حق دسترسی زنان به اطلاعات را افزایش خواهد داد که عامل مهمی در کاستن از شکاف جنسیتی محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید:شمار زنان میلیاردر جهان به سرعت در حال افزایش است
رها پارسانژاد که "قوانین ناعادلانه" ایران را مهم‌ترین عامل نابرابری زن و مرد در کشور می‌داند، گفت: «گام کوچک امروز من صحبت و افزایش آگاهی زنان درباره‌ی حقوق قانونی‌شان است و البته تشویق زنان به استفاده از همین ظرفیت‌های قانونی محدود برای این‌که شرایط خود را بهتر کنند.»
سوسن طهماسبی که در حوزه‌ی حقوق زنان در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا کار می‌کند، به دویچه‌وله گفت که گام عملی او "تقسیم تجربه‌ی زنان کشورهای منطقه با زنان ایران"خواهد بود.
او اضافه کرد: «شاید این تجربیات برای زنان ایرانی، برای مسئولان دلسوز و فعالان حقوق زنان راهگشا باشد. تجریبات بین‌المللی و منطقه‌ای نشان داده که هرکجا زنان جامعه مدنی و زنان عادی جامعه فعال‌تر برخورد کردند، دستاوردها بیشتر بوده است. درعین‌حال تحقیقات نشان می‌دهد معیار پیشرفت صرفا حضور زنان در مقام تصمیم‌گیری صرف نیست، هرکجا جامعه مدنی قوی زنان وجود داشته باشد شاهد دستاورد بیشتر به‌ویژه در حوزه‌ی شاخص‌های توسعه بودیم.»