سازمان شانگهای و مشکل عضویت ایران

نشست نوبتی سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای روزهای پنجشنبه و جمعه (۲۸ و ۲۹ اوت) در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار می‌شود. هم اکنون تدابير شديد امنيتی در این شهر اتخاذ شده است.

بنظر کارشناسان، با توجه به تشدید اختلافات آمریکا و روسیه، سازمان شانگهای اکنون در مرکز توجه محافل غرب قرار گرفته و اهمیت فرا منطقه ای یافته است. روسای جمهور روسیه، چین، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان به عنوان اعضای دائم و روسای جمهور ایران، مغولستان و هند، در کنار نخست وزیر پاکستان، به عنوان ناظر در نشست سران سازمان شانگهای شرکت خواهند کرد.

یکی از مسائلی که در این نشست مطرح خواهد شد، بررسی عضویت ایران در این سازمان خواهد بود. امین گلی کارشناس در امور آسیای مرکزی در مصاحبه با دویچه وله می گوید که این سازمان هم اکنون در سطح جهانی مطرح هست ولی اعضای این کشورها قصد ندارند با پذیرفتن ایران با غرب رویارو شوند.

با توجه به شدت یافتن اختلافات امریکا و روسیه، آیا بنظر شما شانس ایران برای عضویت سازمان شانگهای افزایش یافته است؟

این اجلاس سالیانه شانگهای است که در اواخر ماه اوت سال جاری در دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار می شود. ایران نیز، به عنوان عضو ناظر در اجلاس شرکت می کند. بنظر من، برگزاری این نشست، رابطه مستقیمی با رویدادهای جهانی از جمله رویداد قفقاز ندارد. ایران تلاش می کند در سازمان های جهانی جایگاهی داشته باشد. اما در اجلاس قبلی این سازمان هم اشاره شد که کشورهائی که دارای تنش ها و اختلافاتی هستند، نمی توانند در آن شرکت کنند. بسیاری از مفسران سیاسی معتقدند که ایران سعی می کند با عضو شدن در سازمان شانگهای حمایت بین المللی برای خود کسب کند. از سوی دیگر، کشورهایی مثل چین و ورسیه نمی خواهند با مورد حمایت قرار دادن ایران به عنوان یک عضو در سازمان شانگهای، در مقابل اتحادیه اروپا و آمریکا قرار بگیرند. بنابراین، به‌نظر من، ایران هنوز شانسی برای عضویت در سازمان شانگهای ندارد، مگر این‌که اختلافات خود را با "آژانس بین المللی انرژی هسته ای" حل کند.

اما هم اکنون اختلافات روسیه با اتحادیه اروپا و آمریکا تشدید یافته، آیا در این شرایط روسیه نیازی به دوستان و متحدانی تازه ندارد و آیا به عضویت درآمدن ایران در سازمان شانگهای به نفع روسیه نیست؟

مبادلات جهانی به این سرعت تغییر پیدا نمی کند. درست است که اکنون روسیه از سوی مرکز راداری چک و یا سکوهای پرتاب موشک لهستان تحت فشار قرار گرفته، اما این بدان معنا نیست که مناسبات جهانی آنقدر سریع تغییر پیدا کند و روسیه بخاطر داشتن یک متحد تازه، از عضویت ایران در سازمان شانگهای حمایت کند.

قزاقستان با عضویت ایران در سازمان شانگهای به شدت مخالفت است. اخیرا هم رئیس جمهور قزاقستان در دیدار با مقامات چینی یکبار دیگر این مخالفت را اعلام کرد. به‌نظر شما مخالفت قزاقستان مانعی برای عضویت ایران در سازمان شانگهای بوجود خواهد آورد؟

کشور قزاقستان از یک سو تلاش می کند که ریاست ادواری "سازمان امنیت و همکاری اروپا" را به عهده بگیرد و از سوی دیگر به‌خاطر عدم گسترش دموکراسی و انجام اصلاحات در داخل کشور تحت فشار قرار دارد. بنابراین اگر روابط خود را با ایران گسترش دهد، از سوی اروپا متهم خواهد شد که اسلام افراطی را به منطقه آسیای مرکزی راه می دهد. به همین دلیل، قزاقستان مخالفت خود را با عضویت ایران در سازمان شانگهای، به‌طور ضمنی اعلام می کند تا مشکلاتش بیشتر نشود.

سازمان همکاری های اقتصادی شانگهای در منطقه و در عرصه سیاسی جهان چه جایگاهی را دارد و چه نقشی را ایفا می کند؟

اگر ما در گذشته دو بلوک کمونیسم و کاپیتالیسم را داشتیم، امروزه نیز این همکاری های منطقه‌ای و یا جهانی نقش خود را ازدست نداده اند. تعداد اعضای اتحادیه اروپا به 27 کشور رسیده است. این کشورها مرزهای خودشان را از بین برده‌اند. دیگر کنترلی بین مرزهای کشورهای اروپائی نیست و سعی می شود که روابط آمریکا و اتحادیه اروپا گسترش پیدا کند. از سوی دیگر، روسیه و چین نیز در منطقه آسیا و جنوب و شرق آسیا برای خود اتحادیه هائی درست می کنند که بیشتر به مسائل اقتصادی از جمله مسائل مربوط به انرژی مربوط می شود. اروپا نیز به انرژی و بازارهای آسیا نیاز دارد. بنابر این سازمان همکاری های اقتصادی شانگهای روز به روز تقویت می‌شود. در همین روزهای اخیر، از ترکمنستان نیز دعوت به عمل آورده اند که وارد سازمان شانگهای شود. قرار است رئیس جمهور چین هم پس از دیداری که از تاجیکستان انجام خواهد داد، از ترکمنستان دیدار کند.