روز جهانی "بدون دخانیات"؛ مضرات سیگار به زبان ساده
۱۳۹۵ خرداد ۱۰, دوشنبه
در اینکه کشیدن سیگار خطر ابتلا به سرطان را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد، شکی نیست. سال‌هاست که علم پزشکی تأثیر سیگار در بالابردن خطرات ابتلا به سرطان کشنده ریه را ثابت کرده و این موضوع بر همگان آشکار است.
جعبه‌های سیگار مزین به تصاویری دهشتناک و هشداردهنده هستند، به این امید که سیگاریها با دیدن ریه‌هایی که به واسطه استعمال نیکوتین به حال و روزی اسفناک افتاده‌اند، دست از سیگار کشیدن بردارند. برای تشویق هر چه بیشتر نیز یک روز جهانی "غیرسیگاری‌ها" یا به عبارتی "روز بدون دخانیات" (۳۱ مه/ ۱۱ خرداد) در تقویم‌جای خوش کرده است.
اما چرا سیگار موجب سرطان می‌شود؟ ارتباط سیگار و سرطان چیست؟
ورود خودخواسته مواد سمی به بدن
دود تنباکو نزدیک به ۵ هزار ماده شیمیایی را درون خود دارد. نزدیک به ۹۰ مورد از این مواد طبق آزمایش‌های ثابت‌شده سرطان‌زا هستند یا اینکه نسبت به سرطان‌زا بودن آنان ظن قوی می‌رود. کاهش یا افزایش سلول‌ها در بدن تابع کنترل دقیقی است که ژنتیک نقش اصلی را در آن ایفا می‌کند.
مواد سرطان‌زا که در تنباکو وجود دارند می‌توانند به شدت این سیستم کنترل را تحت تأثیر قرار دهند. این مواد با ایجاد تغییر در دی‌ان‌ای موجب برهم ریختن نظم تقسیم سلولی می‌شوند.
بیشتر بخوانید: تصاویر هولناک روی پاکت‌های سیگار برای ترک اعتیاد
این آشفتگی می‌تواند منجر به ساخت شکل گسترده‌ای از سلول‌های جدید شود، که سرطان‌زا هستند. هر چند ارگانیسم بدن این توانایی را دارد که آسیب‌های وارده به دی‌ان‌ای را جبران کند، اما در افراد سیگاری این توانایی به واسطه مواد سمی که وارد بدن آنها شده، به شدت آسیب دیده و محدود شده است.
آسیب وارده توسط دود سیگار به دی‌ان‌ای درست در نقاطی رخ می‌دهد که به طور مستقیم در تماس با بافت بدن است، یعنی در ناحیه دهان و ریه‌ها.
مواد سرطان‌زا با این حال می‌توانند در سطح بدن به جریان بیفتند و در نواحی دیگر موجب ایجاد تومور شوند. افراد سیگار در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان ریه، حنجره، مری و دهان هستند. افزون بر میان استعمال سیگار و ابتلا به سرطان خون، پانکراس، کلیه، مثانه و سرطان دهانه رحم نیز ارتباطاتی وجود دارد.
طبق آمار رسمی در سال ۲۰۱۳ در آلمان ۱۲۱ هزار نفر در پی عوارض ناشی از استعمال سیگار جان خود را از دست دادند. این رقم ۱۳/۵ درصد کل آمار مرگ و میر در سال را ناشی می‌شود.
سیگاری‌های غیرفعال هم در خطرند
نکته دیگری که تحقیقات پزشکی مختلف در این میان ثابت کرده‌اند، این است که سیگار کشیدن غیرفعال نیز عواقبی را به همراه دارد. سیگاری‌های غیرفعال به آن دسته از کسانی گفته می‌شود که خود سیگاری نیستند اما دود ناشی از سیگار دیگران را استنشاق می‌کنند.
انجمن پژوهشی سرطان آلمان واقع در هایدلبرگ تخمین می‌زند که ۲۸۰ نفر در سال به واسطه سیگار کشیدن غیرفعال به سرطان ریه‌مبتلا می‌شوند. شماری از منابع اطلاعاتی دیگر از رقم ۴۰۰ نفر در سال سخن به میان آورده‌اند.
اما سئوالی که در اینجا برای خیلی از سیگاریها پیش می‌آید، این است که توقف این عادت مرگبار، آیا خطر ابتلا به سرطان را کاهش خواهد داد؟
در پاسخ باید گفت که قطع مصرف سیگار پس از چند سال به طرز قابل توجهی خطر ابتلا به اغلب سرطان‌ها را کاهش خواهد داد. البته سیگاری‌های سابق نیاز به بیست تا سی سال زمان دارند تا به درجه‌ای برسند که افراد غیرسیگاری دارا هستند.
قلیان و پیپ، سیگار الکترونیکی
کشیدن قلیان یا پیپ هم خطراتی را به همراه دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که آن دسته از افرادی که پیپ می‌کشند نسبت به سیگاریها کمتر مبتلا به سرطان ریه می‌شوند، اما با این حال نمی‌توان گفت که پیپ بدون خطر است.
میزان مواد مضر و سمی که وارد بدن مصرف‌کنندگان قلیان می‌شود، بیشتر از میزان مواد سمی است که از طریق کشیدن سیگارهای بدون فیلتر وارد بدن آنان می‌شود.
بیشتر بخوانید: مقام مسئول: مصرف قلیان در ایران خانوادگی شده است
سیگار الکترونیکی نیز در سال‌های اخیر به موضوعی برای تحقیق‌های علمی جدی بدل شده است. در این سیگارها فرد به‌جای تنباکو، نوعی بخار حاوی نیکوتین را استنشاق می‌کند. کارشناسان انجمن پژوهشی سرطان آلمان این سیگارها را نیز مضر تشخیص داده‌اند.
مایع به کار رفته در سیگارهای الکترونیکی حاوی مواد افزودنی سمی هستند که ظرفیت سرطان‌زا بودن را دارند.
موفقیت استرالیا با اتخاذ سیاستی جدید
استرالیا نخستین کشوری در جهان است که در سال ۲۰۱۲ قانونی را تصویب کرد که به موجب آن سیگار در پاکت‌هایی یکسان به رنگ سبزلجنی بسته‌بندی شده و روی بسته نیز تصاویر هشداردهنده چاپ شدند.
به گفته دولت استرالیا تحقیقات در این کشور نشان داده‌اند که این سیاست کارآمد بوده و علاقه به استعمال سیگار در میان شهروندان این کشور کاهش داشته است. در مقاله‌ای که در مجله تخصصی "British Medical Journal" به چاپ رسیده، پژوهشگران استرالیایی نوشته‌اند که جوان‌ها بسته‌بندی جدید را عاملی بازدارنده توصیف کرده و در مجموع آگاهی مردم نسبت به خطرات استعمال سیگار بالاتر رفته است.
برای این تحقیق ۴۰۰ سیگاری و کسانی که به تازگی سیگار را ترک کرده بودند، مورد پرسش قرار گرفته‌اند.
در این مقاله آمده، در گذشته ۲۰ درصد سیگاریها دستکم یک بار در ماه عزم خود را برای ترک سیگار جزم می‌کردند. اما از زمانی که بسته‌بندی‌های جدید به بازار آمده‌اند، این رقم به ۲۷ درصد افزایش پیدا کرده است.
در سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ در استرالیا ۱۶/۱ از شهروندان به صورت روزانه سیگار می‌کشیدند. در سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ این رقم به ۱۴/۵ درصد رسید.
در مجموع استرالیا یکی از کشورهایی است که مد سیگار کشیدن در آن رو به کاهش داشته است. آگاهی عمومی در مورد مضرات سیگار و توجه شهروندان به سلامتی خود از عوامل اصلی این روند مثبت بوده‌اند.