روحانی: نگذاریم حساسیت به رفراندوم مثل کرونا شیوع پیدا کند

حسن روحانی، رئیس جمهور اسلامی ایران، با "متفاوت‌خواندن" شرایط امروز ایران دوباره از لزوم فعال‌کردن مکانیسم رفراندوم در حل و فصل مسائل کلان کشور سخن گفت و جناح مقابل را به بی‌اعتنایی به این اصل متهم کرد. او با مقایسه حساسیت منفی مخالفان به مسئله رفراندوم این حساسیت را با بیماری کرونا مقایسه کرد و گفت: «اخیراً بعضی‌ها نسبت به این کلمه همهپرسی حساسیت پیدا کرده‌اند و بعضی از حساسیت‌ها به اندازه کرونا خطرناک است و آدم باید مواظب باشد که این بیماری سرایت نکند و یک اصل مهم و اساسی را که در کشور ما و در قانون اساسی ما است ، نظر دیگری نسبت به آن پیدا نکنیم.»

روحانی پیش‌تر هم بر استفاده از اصل رفراندوم در حل و فصل مسائل کلان مورد اختلاف در کشور تاکید کرده بود. گرچه از خلال صحبت‌های روحانی می‌توان اختلاف اساسی در رهبری کشور بر سر نوع تعامل با جهان را تشخیص داد، ولی هیچگاه به طور مشخص نکرده است که در باره چه مسئله‌ای رفراندوم برگزار شود.

بنا بر اصل ۵۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی، «در مسایل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اِعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آراء مردم صورت گیرد». درخواست رفراندوم باید از طرف رئیس جمهور یا صد نماینده مجلس ارائه شود و به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.» ورای این که احتمال دستیابی به آرای دو سوم مجلس در ساختار سیاسی کنونی ایران ناممکن به نظر می‌رسد، تفسیر شورای نگهبان از قانون اساسی که مصوبه رفراندوم را هم مستلزم تایید این شورا می‌‌داند نیز سد سدیدی در برابر انجام همه‌پرسی تلقی می‌شود. منتقدان با اشاره به این مشکلات روحانی را هم بی‌خبر از  آنها نمی‌دانند و اظهارات گهگاه او در باره رفراندوم را بیشتر تیر در تاریکی توصیف می‌کنند.

تماس تلفنی با اوباما و خوابی که از چشمان رفت

روحانی در بخش دیگری از سخنان خود با  عدم رسیدگی مجمع تشخیص مصلحت نظام به دو لایحه مربوط به الحاق ایران به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) گفت که «نمیشود لایحه دولت و مصوبه مجلس بین زمین و آسمان بماند و روابط بانکی ما با دنیا دچار مشکل شود». او افزود که  نباید با شعار، منافع ملی زیرپا گذاشته شود و اجازه داده شود که "ترامپ و تروریستهای کاخ سفید رابطه ایران و بانکهای جهان را قطع کنند".

از چهار لایحه مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی دو لایحه قبلا تصویب شده و دو لایحه پیوستن جمهوری اسلامی به کنوانسیون‌های مبارزه با جرایم سازمان یافته فراملی (پالرمو) و مقابله با تأمین مالی تروریسم (CFT) از یک سال پیش تا کنون در مجمع تشخیص مصلحت نظام بلاتکلیف مانده‌اند.

احمد توکلی، عضو مجمع به تازگی گفته که مهلت یک‌ساله این نهاد برای بررسی لایحه سی‌اف‌تی بدون نتیجه به پایان رسیده و به این دلیل نظر شورای نگهبان که آن را رد کرده تائید می‌شود  برخی از اعضای شورا با این تفسیر موافق نیستند و هنوز پرونده دو لایحه را بسته نمی‌دانند.

گروه ویژه اقدام مالی از زمان امضای توافق هسته‌ای، قرار دادن جمهوری اسلامی در لیست سیاه این نهاد را به حالت تعلیق درآورد و در چهار سال گذشته بارها مهلت ایران برای تصویب و اجرای دستورالعمل‌های و لوایح لازم را تمدید کرد. "آخرین مهلت" ایران برای تصویب لوایح  مرتبط با FATF اواخر بهمن ماه تمام می‌شود.

روحانی در تاکید بر لزوم تعامل با جهان و کاهش تنش میان ایران و کشورهای دیگر به اثرات تماس تلفنی خود با باراک اوباما اشاره کرد که اولین تماس میان روسای جمهور دو کشور پس از انقلاب اسلامی ایران بود. او گفت: «در دیدار با یکی از مقامات منطقه در سال ۹۲ و پس از سفر نیویورک، به او گفتم شنیدم در منطقه دوستان شما شب تا صبح از ناراحتی نخوابیدند، او پاسخ داد که شب تا صبح نخوابیدن آن‌ها درست نیست، بلکه همه آنها مریض شدند و زندگی آنها به هم خورد. این یعنی یک تلفن می‌تواند عده‌ای را در منطقه مریض کند.»

پس از انتشار خبر تماس تلفنی روحانی با اوباما بیشترین مخالفتی که توجه برانگیخت مخالفت آیت‌الله خامنه‌ای با این تماس بود. او در اظهاراتی گفت: «ما از تحرك ديپلماسی دولت حمايت مي‌كنيم و به تلاش ديپلماسی اهميت می‌دهيم... البته برخی اتفاقات که در سفر نيويورک پيش آمد به نظر ما به‌جا نبود.» پیش از خامنه‌ای محمدعلی جعفری، فرمانده وقت سپاه و حسین شریعتمداری، نماینده خامنه‌ای در روزنامه کیهان نیز از تماس تلفنی روحانی با اوباما انتقاد کرده بودند.

نامزدی که به تایید صلاحیت خود مطمئن بود

بخش دیگری از سخنان روحانی به مسائل انتخابات و رد گسترده صلاحیت نامزدها برمی‌گشت، روندی که از خود هیات‌های اجرایی که زیر نظر وزارت کشور کار می‌کنند کلید خورد و در بررسی‌های هیات‌های نظارت وابسته به شورای نگهبان به اوج رسید. انتقادات روحانی هم عمدتا متوجه کارنامه هیات‌های نظارت بود. او با بیان اینکه انقلاب مشروطه از مسیر خود منحرف شد و استبدادگران آمدند و مسلح شدند و انتخابات تبدیل به تشریفات انتصابات شد، تاکید کرد: «بزرگترین خطر برای دموکراسی و حاکمیت ملی روزی است که انتخابات تبدیل به تشریفات شود و جای دیگری انتصاب کنند و مردم پای صندوق بروند و تشریفات انتخابات را انجام دهند.»

او با روایت خاطره ای از یکی ادوار انتخابات، از آقایی سخن گفت که نسبت به تایید صد در صد خود در هیات‌های نظارت اطمینان داشته و در برابر سوال روحانی که علت این اطمینان او را پرسیده می‌گوید: «من همه همسایه‌ها را دیده‌ام. قبلا هم به یک بهانه‌ای به آنها کادو داده‌ام  همه از من تعریف می‌کنند. آیا انتخاباتی که باید قبلا برویم و به همسایه‌ها کادو بدهیم تا صلاحیت‌مان تائید شود، انتخابات است؟» 

او در ادامه "بزرگترین خطر برای دمکراسی و حاکمیت ملی"  روزی است که «انتخابات تشریفات شود. جای دیگری انتصاب بفرمایند و بعد مردم پای صندوق بروند بخواهند تشریفات انتخابات را انجام دهند. خدا نکند یک همچون روزی برای کشور ما پیش بیاید.»

تصویری که روحانی از انتخابات در ایران به دست می‌دهد فرسنگ‌ها با دیدگاه مخالفان فاصله دارد. منتقدان با اشاره به موازین متعارف در انتخابات‌های دمکراتیک به حذف بخش بزرگی از نمایندگان متعلق به دیدگاه‌های سکولار و عرفی در جامعه ایران استناد می‌کنند و کاهش دوره به دوره نمایندگان اصلاح‌طلب درون حکومت را نشانه‌ای از آن می‌دانند که رقابتی بودن انتخابات در میان حتی نیروهای درونی و حاشیه‌ای جمهوری اسلامی هم بیش از پیش بی‌معنا شده است. تصمیم بخش بزرگی از اصلاح‌طلبان به عدم شرکت در انتخابات بی‌ارتباط به این روندها نیست.

ادعای بحث‌انگیز مهار تورم

روحانی در ادامه سخنان خود، برگزاری انتخابات در ایران به شکل کهنه و عدم استفاده از فناوری‌های نوین را هم به باد انتقاد گرفت. او با بیان این که دائم از وزارت کشور خواهان الکترونیکی‌کردن انتخابات بوده است، گفت: «افغانستان را هم این کار را کرد، این  که چیزی نیست؛ مردم رای را (در شیوه رایج در ایران) روی کاغذ می‌نویسند، توی صندوق می‌اندازند، فردی آن رای را می‌خواند  و فرد دیگری آن را علامت می‌زند و البته معلوم نیست این فرد چه می‌خواند و آن یکی کجا را علامت می‌زند، هم اینکه علامت زدند در پایان نوبت به تجمیع آرا می‌شود که چه بساطی پیش می آید که باید همه آنجا مراقب باشیم.»

ورای بحث‌انگیزبودن غیبت مولفه‌های دمکراتیک در انتخابات‌های ایران نحوه شمارش آرا هم همیشه مسئله‌ساز بوده و پیوسته به مثابه اهرمی برای حفظ موقعیت انحصاری هسته سخت قدرت و نمایندگان آن در نهادهای انتخابی به کار گرفته شده است. اوج بحران مربوط به این رویه در جریان انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ بروز پیدا کرد که معترضان به شمارش آرا که ادامه ریاست جمهوری احمدی‌نژاد را تثبیت کرد همچنان در حصر به سر می‌برند.

روحانی در سخنان خود همچنین از چشم‌انداز "بهبود وضعیت اقتصادی" کشور و "موفقیت‌های" دولت خود در این زمینه سخن گفت. او با بیان این که"پیش‌بینی دولت مبنی این که تورم ناشی از افزایش قیمت بنزین تنها یک ماه دوام خواهد آورد" مدعی شد که «تورم این ماه نزدیک به یک بوده است؛ بنابراین ما مجددا به روند کاهشی خود در نرخ تورم بازگشته‌ایم.»

شماری از کارشناسان کاهش نرخ تورم  را به طور مستقیم به کنترل دولت در نوسانات در بازار ارز و در نتیجه کاهش انتظارات تورمی حاصله از آن و نیز به کاهش قدرت خرید مردم و کم‌شدن تقاضا مربوط می‌دانند. به باور آنها تنها با ایجاد ثبات نسبی در بازار ارز و بدون هیچ گونه اقدام اساسی دیگر دولت به مهار افزایش نرخ تورم قادر شده است، روندی که شاید در ماه‌های آتی هم قابل اعمال باشد، ولی در میان‌مدت با توجه به بارز‌شدن سایر مولفه‌های تاثیرگذار در اقتصاد ایران، دوام نخواهد آورد. این نکته نیز مورد تاکید شماری از کارشناسان است که افزایش قیمت بنزین که در ادامه موجب افزایش شاخص قیمت‌ها در به صورت کامل خواهد شد هنوز تأثیر تورمی خود را به صورت کامل نداشته است و شاید در سال آتی بارزتر شود.