رقم‌سازی دوباره در بودجه نفتی سال آینده
۱۴۰۰ آذر ۲, سه‌شنبه
آنچه در رسانه‌های نزدیک به دولت بازتاب یافته نشان می‌دهد دولت در نظر دارد درآمدهای ریالی حاصل از صادرات نفت خام را ۱.۵ تا ۲.۵ برابر بودجه امسال در نظر بگیرد؛ در حالی که بنابر گزارش هفته گذشته دیوان محاسبات کشور تنها یک چهارم بودجه نفتی شش ماهه سال جاری خورشیدی محقق شده است.
دولت روحانی برای سال جاری خورشیدی دو سقف بودجه در نظر گرفته بود. سقف اول بودجه با این پیش‌فرض در نظر گرفته شده بود که دولت در ۶ ماه ابتدایی سال بیش از ۱۰۱ تریلیون تومان درآمد حاصل از صادرات نفت داشته باشد. اما در عمل در نیمه ابتدایی سال کمتر از ۲۶ تریلیون تومان درآمد نفتی داشت و یک چهارم سقف اول بودجه برای آن شش ماه محقق شد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
سقف دوم بودجه با این پیش‌فرض در نظر گرفته شده بود که دولت در نیمه ابتدایی سال ۱۷۸ تریلیون تومان درآمد نفتی داشته باشد، اما چنانچه گفته شد، درآمد نفتی شش ماه ابتدایی سال کمتر از ۲۶ تریلیون تومان بوده و اگر سقف دوم بودجه را در نظر بگیریم، تنها ۱۴.۵ درصد بودجه نفتی برای شش ماه محقق شده است.
قرار بود سقف دوم بودجه زمانی اعمال شود که دولت بتواند در نیمه ابتدایی سال آن را محقق کند، اما آمارهای دیوان محاسبات نشان می‌دهد حتی با دو برابر شدن حجم مجاز استقراض دولت و استفاده بیش از حد از منابع صندوق توسعه ملی، همچنین برداشت ۵۴ تریلیون تومان از تن‌خواه‌گردان خزانه، میزان تحقق بودجه عمومی دولت در نیمه ابتدایی سال کمتر از ۶۴ درصد بوده است.
هنوز دولت ابراهیم رئیسی اعلام نکرده با توجه به عدم تحقق درآمدها در نیمه ابتدایی سال، دخل و خرج کشور در نیمه دوم سال بر اساس سقف اول بودجه خواهد بود یا سقف دوم بودجه.
سردرگمی در درآمدهای نفتی امسال
با توجه به اینکه صادرات واقعی غیرنفتی کشور کمتر از واردات است، تنها منبع درآمد ارزی دولت‌ها طی سال‌های گذشته صادرات نفت خام، محصولات نفتی و گاز بوده و یک سوم درآمدهای بودجه نیز از همین محل تامین شده است.
به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد ایران در دوران قبل از تحریم‌ها بیش از ۶۰ میلیارد دلار صادرات نفت، محصولات نفتی و گاز داشت، اما پارسال این رقم به ۲۱ میلیارد دلار سقوط کرد.
در بودجه سال جاری صادرات ۲.۳ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی، با بشکه‌ای ۴۰ دلار در نظر گرفته شده بود. بدین ترتیب دولت امیدوار بود ۳۳.۶ میلیارد دلار صادرات نفتی داشته باشد که البته سهم دولت از این رقم هنوز هم در هاله‌ای از ابهام است؛ بدین ترتیب که طبق قانون بودجه ۱۴۰۰ اگر دولت ایران بتواند روزانه بیش از ۱ میلیون بشکه صادرات نفت داشته باشد، سهم صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی ۳۸ درصد و اگر نتواند ۲۰ درصد خواهد بود. از طرفی ۱۴.۵ درصد از درآمدهای نفتی نیز سهم شرکت ملی نفت ایران است.
بدین ترتیب دولت امیدوار بود بین ۴۷.۵ تا ۶۵.۵ درصد از درآمدهای ارزی نفتی را تصاحب کند و با نرخ متوسط تسعیر ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی بفروشد.
آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها نشان می‌دهد ایران در نیمه ابتدایی امسال روزانه ۶۵۰ هزار بشکه صادرات نفت و میعانات گازی داشته و در نیمه دوم سال این رقم مقداری کاهش یافته است. قیمت نفت شاخص برنت در نیمه اول سال نیز حدود ۶۵ دلار بوده، اما دقیقا معلوم نیست ایران نفت خود را با توجه به وجود واسطه‌ها و تخفیف‌ها، همچنین هزینه‌های دور زدن تحریم‌ها، عملیات انتقال مخفیانه نفت در دل اقیانوس‌ها از یک کشتی به کشتی دیگر و تغییر اسناد مالکیت نفت ایران به کشوری دیگر، در کل به چه قیمتی فروخته است. در بهترین حالت و بدون در نظر گرفتن موارد یاد شده، طی شش ماه سال جاری خورشیدی درآمدهای ارزی ایران از فروش نفت خام ۷.۵ میلیارد دلار بوده و ۴۵ درصد درآمدهای ارزی نفتی شش ماهه محقق شده؛ اما چنانچه اشاره شد، دیوان محاسبات می‌گوید تنها ۲۵.۵ درصد بودجه نفتی ریالی در همین دوره محقق شده است.
در اینجا نیز ابهامات زیادی وجود دارد و دقیقا معلوم نیست دولت چه میزان از درآمدهای نفتی را با نرخ دولتی، چه میزان با نرخ ارز مبنایی و چه مقدار نرخ آزاد دلار فروخته است و آیا متوسط نرخ تسعیر ارز واقعا ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان بوده، یا نه.
درآمدهای نفتی سال آینده
خبرگزاری فارس از قول منابع دولتی گزارش داده که در لایحه بودجه سال آینده صادرات ۱.۲ تا ۱.۵ میلیون بشکه نفت در نظر گرفته خواهد شد و با توجه به تخفیف‌هایی که ایران برای فروش نفت می‌دهد، قیمت نفت نیز بین ۶۰ تا ۶۵ دلار در نظر گرفته شده است.
بدین ترتیب دولت پیش‌بینی از حجم صادرات نفت را نسبت به سال جاری ۳۴ تا ۴۸ درصد کاهش داده، اما قیمت نفت را ۵۰ تا ۶۲ درصد افزایش داده است.
در کل دولت انتظار دارد درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت کشور در سال آینده به همراه ۳.۵ میلیارد دلار صادرات گاز، حدود ۲۴ تا ۳۶ میلیارد دلار باشد. این رقم برای سال جاری ۳۷ میلیارد دلار در نظر گرفته شده بود.
تا همین جای کار، در حالی که صادرات واقعی نفت ایران روزانه ۶۰۰ هزار بشکه است، دولت برای سال آینده بیش از دو برابر این رقم از صادرات را در نظر گرفته است.
البته خبرگزاری فارس مدعی است که منابع وزارت نفت می‌گویند صادرات کنونی نفت ایران حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز است.
این رقم نه با آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها همخوانی دارد و نه با آمارهای نهادهای بین‌المللی مانند اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی: آمارهای اوپک و حتی خود وزارت نفت ایران نشان می‌دهد که تولید نفت خام کشور هم اکنون حدود ۲.۵ میلیون بشکه در روز است. مصرف داخلی نفت خام ایران نیز معمولا ۱.۸ تا ۱.۹ میلیون بشکه است و بدین ترتیب، عملا ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام مازاد برای صادرات باقی می‌ماند. البته ایران روزانه ۲۰۰ هزار بشکه نیز ظرفیت مازاد میعانات گازی برای صادرات دارد، اما بخش عمده آن در انبارهای خشکی ایران و چین، همچنین نفت‌کش‌های لنگر انداخته در خلیج فارس ذخیره می‌شود.
طبق آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها مانند رفینیتو و کپلر، ایران حداقل ۱۲۰ میلیون بشکه نفت بی‌مشتری ذخیره کرده که بخش اعظم آن میعانات گازی است.
اما نکته جالب در روایت خبرگزاری فارس و اظهارات جسته و گریخته مقامات ایران درباره بودجه نفتی سال آینده این است که دولت در نظر دارد نرخ متوسط تسعیر ارز را ۲۰ تا ۲۳ هزار تومان در نظر بگیرد که دو برابر سال جاری است.
دولت همچنین در نظر دارد دوباره تلاش کند تا ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی را کلا حذف کند.
بدین ترتیب، طبق برآورد دولت، انتظار می‌رود درآمدهای نفتی ریالی کشور، حدود ۵۶۰ تا ۸۳۵ تریلیون تومان باشد. سهم دولت از این رقم نیز با فرض سهم ۲۰ درصدی صندوق توسعه ملی و ۱۴.۵ درصدی شرکت ملی نفت ایران، حدود ۳۶۰ تا ۵۴۲ تریلیون تومان خواهد بود و بدین ترتیب، دولت انتظار دارد در سال آینده، درآمدهای ریالی بودجه نفتی ۱.۵ تا ۲.۵ برابر رقم در نظر گرفته شده برای امسال باشد.
این در حالی است که چنانچه اشاره شد، میزان واقعی صادرات نفت ایران که منحصر به چین است، نصف رقمی است که در لایحه بودجه ۱۴۰۱ لحاظ می‌شود و از طرفی اخیرا مجلس لایجه دولت برای حذف ارز دولتی را رد کرده و همچنین تنها یک چهارم بودجه نفتی نیمه ابتدایی سال برای سقف اول بودجه و ۱۴.۵ درصد برای سقف دوم بودجه محقق شده است.