رشد نژادپرستى در روسيه و مبارزه با آن
۱۳۸۵ اردیبهشت ۱, جمعه
�پرستان به ۳۴ نفر حمله كرده‌اند و ۶ نفر را كشته‌اند. اما دليل رشد نژادپرستى در روسيه چيست؟
در آغاز سال ۲۰۰۶ ميلادى در شهر سنت پترزبورگ دانشجويى اهل كشور افريقايى سنگال در خيابان به ضرب گلوله به قتل رسيد. به دختر جوانى تيره‌پوست، كه پدرش افريقايى و مادرش روس است، با چاقو حمله كردند. دختر جوان بر اثر ضربه‌هاى چاقو به شدت مجروح شد. مرد ۳۹ ساله‌اى اهل كشور افريقايى مالى با ضربه‌هاى چاقو به قتل رسيد. خشونت در همه جا وجود دارد و نه تنها در شهر سنت پترزبورگ، كه دومين شهر بزرگ روسيه است. خبرهاى هشداردهنده از شهرهاى ديگر روسيه نيز به گوش مى‌رسند: از مسكو، از نيشنى نوگورود Nischni Nowgorod، از وورونشWoronesch. گفته مى‌شود كه هم اكنون بيش از پنجاه هزار نئونازى در روسيه وجود دارد. نئونازيها خشم و خشونت خود را عليه همه كسانى بكار مى‌گيرند كه ظاهرى غيرمعمول دارند، چهره و اندامشان همانند روسها نيست، اغلب بى‌دفاع هستند، و به عقيده نئونازيها، كه بيشترشان نوجوان‌اند، روسيه جاى آنها نيست.
اميل پاين Emil Pain مدير ”مركز پژوهشى در باره افراط گرايى و خارجى‌ستيزى“ وابسته به ”آكادمى علوم روسيه“ است. اميل پاين معتقد است كه رشد احساسات ضدخارجى در روسيه ناشى از مشكلهايى است كه در جامعه موجود است. پاين مى‌گويد: ”وقتى كه جوانان امكانى نداشته باشند براى اينكه فعالانه و به راحتى به مسائل سياسى بپردازند، وقتى كه در عمل امكانى نداشته باشند تا استعدادهايشان را پرورش دهند، در بينشان خارجى‌ستيزى رشد مى‌كند، جنبشى پامى‌گيرد كه ضد هر دشمنى است كه در خارج است يا در داخل است، دشمنى كه از قشر اجتماعى يا از قوم ديگرى است.“
دشمنان در درجه نخست انسانهايى هستند كه رنگ پوست ديگرى دارند، كسانى كه به عنوان دانشجو از افريقا يا آسيا به روسيه آمده‌اند، يا كارگرانى كه از جمهوريهاى سابق اتحاد جماهير شوروى در آسياى مركزى براى كار وارد روسيه شده‌اند. نئونازيها در مترو مزاحم آنها مى‌شوند و به آنها ناسزا مى‌گويند، در خيابان آنها را تعقيب مى‌كنند و در بدترين حالت به قتل مى‌رسانند.
از جمله قتلهايى كه با انگيزه خارجى‌ستيزى رخ داده است مورد قتل دختر ۹ ساله‌اى است اهل تاجيكستان. در ماه فوريه سال ۲۰۰۴ گروهى نوجوان با زنجير، چاقو و پنجه بكس به خورشيده سلطانووا كه همراه با پدر و پسرعموى۱۱ ساله‌اش راهى خانه بود حمله كردند. گفته مى‌شود كه نوجوانان در حين حمله خود فحشهاى نژادپرستانه و ضدخارجى مى‌داده‌اند. طبق گزارش پليس ۱۱ ضربه چاقو به سينه و شكم خورشيده ۹ ساله وارد آورده‌اند. اگر چه نوجوانان مجرم به دادگاه احضار و در پايان ماه مارس امسال محكوم شدند، اما علت محكوميت آنها را نه قتلى كه دست به آن زده بودند، بلكه لات‌بازى و بر هم زدن نظم عمومى عنوان كردند. قاضيان دادگاه، رابطه‌اى ميان قتلى كه صورت گرفته بود و تمايلات نژادپرستانه مجرمان نديده بودند.
بسيار پيش مى‌آيد كه نمى‌خواهند انگيزه‌هاى خارجى‌ستيزانه چنين خشونتها و وقايعى را ببينند. مدافعان حقوق بشر مى‌گويند كه اين درست همان چيزى است كه بايد تغيير كند، وگرنه عاملان جرم با حكم سبكى كه در موردشان صادر مى‌شود حس مى‌كنند كه كارشان را تاييد كرده‌اند. درخواست مدافعان حقوق بشر در اروپا هم، همانند فعالان حقوق بشر در روسيه، اين است كه در باره خارجى‌ستيزى با روشنى و صراحت بيشترى در جامعه روسيه بحث و گفتگو شود. پتر فرانك، كارشناس مسائل حقوق بشر روسيه در سازمان عفو بين‌الملل، در اين باره مى‌گويد: ”من فكر مى‌كنم كه اين مسأله را بخصوص در پهنه همگانى بايد با صراحت و بدون پرده‌پوشى مطرح كرد و بايد گفت كه در روسيه نئونازيهايى وجود دارند كه مشكل بوجود مى‌آورند و لازم است كه با نئونازيها مقابله كنيم. به نظر من كم كم براى مقامات دولت روسيه هم روشن مى‌شود كه در اين رابطه با مشكلى بسيار جدى روبرو هستند.“
در عمل بتدريج بر شمار سياستمداران و شخصيتهاى سرشناسى كه عليه خارجى‌ستيزى حرف مى‌زنند افزوده مى‌شود. شهردار سنت پترزبورگ اعلام كرده است كه براى سال جارى ميلادى پروژه‌اى در دست دارد كه هدف آن پشتيبانى از گسترش روحيه روادارى و تساهل در جامعه است. اما جريانهاى سياسى‌اى در روسيه هستند كه هنوز از شعارهاى ناسيوناليستى استفاده مى‌كنند. به عقيده يلنا رابينينا، كه يكى از اعضاى سازمان حقوق بشر ”كمك به شهروندان“ است، مهمترين چيز اين است كه مردم بتوانند شيوه فكر كردن خود را تغيير دهند. رابينينا مى‌گويد: ”جو دشمنى را بيش از هر چيز حرفهاى پرت و پلا دامن زده است، براى مثال رايج شده كه مى‌گويند ”افراد قفقازى‌تبار“ يا ”افراد آسيايى تبار“، يعنى در حرفهايشان به اينكه اصل و تبار يك نفر چيست اشاره مى‌كنند. چه اهميتى دارد كه يك نفر از كجا آمده است؟ مهم آن است كه همه انسان هستند و بايد از شأن اسنانى و احترام برخوردار باشند. اما وقايع شرم‌آورى هم در روسيه رخ داده‌اند كه به رشد نژادپرستى در اين كشور كمك كرده‌اند. براى مثال سال پيش يك گروه نژادپرست آزادانه در خيابانهاى مسكو دست به راهپيمايى زدند. اينها اجازه داشتند از مركز شهر عبور كنند و در همان حال شعار بدهند: "روسيه مال روسهاست!" ما بايد تلاش كنيم كه مردم روسيه را آگاه كنيم و حس انزجار آنها را نسبت به چنين وقايعى برانگيزيم.“
در جامعه روسيه، در ميان مردم بيشتر بى‌تفاوتى به چشم مى‌خورد. اما مى‌توان نطفه‌هاى مقاومت را هم مشاهده كرد. چندى پيش در سنت پترزبورگ ۳۰۰ نفر از نمايندگان احزاب سياسى و سازمانهاى مدافع حقوق بشر دست به تظاهرات زدند، نه فقط عليه نژادپرستى و نفرت نسبت به نژادهاى ديگر، بلكه در اعتراض به بى‌تفاوتى مردم. روى پلاكاردهاى شركت‌كنندگان در تظاهرات نوشته شده بود: ”در خيابانهاى ما خون جارى است و ما با بى‌تفاوتى از كنار آن مى‌گذريم.“