دکتر هادی‌زنوز: طرح دولت ممکن است اقتصاد را با فلج مواجه کند

رئیس جمهور ایران هم چنین گفت که تصویر روشنی از مشکلات اقتصادی کشور ندارد و رشد اقتصادی نامتوازن است. او اضافه کرد که یارانه‌ها از حالت مفید خارج شده و به عکس آن تبدیل شده است. این اولین باری بود که رییس دولت نهم به مسایل و معضلات اقتصادی اذعان می‌کرد که یکی از دلایل آن اختصاص یارانه‌های بی‌دروپیکر است. یارانه‌هایی که به گفته کارشناسان تنها برای راضی نگهداشتن مقطعی مردم است.

دکتر هادی زنوز، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این سوال که سیستم یارانه تا کنون چگونه بوده، چه تاثیراتی داشته و چرا ادامه آن به فلج کشور منجر می‌شود، توضیح می‌دهد که در ایران دو نوع یارانه پرداخت می‌شود: یکی یارانه‌هایی است که بصورت مستقیم پرداخت می‌شود و در بودجه‌ی کشور، بار بودجه‌ای روشنی دارد که این در سال گذشته رقمی حدود ۵۲ هزار میلیارد تومان بود. این یارانه به کالاهای اساسی اختصاص دارد. یارانه دیگر، یارانه پنهان انرژی است. به این معنا که دولت حامل‌های انرژی را به مراتب ارزان‌تر از قیمت جهانی به تقاضا کننده داخلی می‌فروشد. وقتی نحوه پرداخت یارانه‌ها مطرح می‌شود، می‌تواند هم کالاهای اساسی مدنظر باشد، و هم شامل انرژی باشد. منظور دولت هم از اینکار این است که می‌خواهد قیمتها را افزایش دهد و در ازای در‌آمدی که تحصیل می‌کند بخشی را بصورت مستقیم به اقشار فقیر بپردازد.

آنچه تاکنون اجرا شده و بیم آن می‌رود که اقتصاد را با فلج مواجه کند به نظر دکتر هادی زنوز این موارد هستند:
- یارانه‌های گسترده‌ای که دولت می‌دهد و موجب تقاضای اضافی برای کالاهای اساسی و انرژی می‌‌شود و نتیجه آن اتلاف منابع. تقاضای اضافی برای بنزین، گاز، برق، آب و غیره است.
- دوم زیانهای زیست محیطی آن است.
- و سوم استفاده از منبع پایان پذیر نفت است که تنها متعلق به نسل کنونی نیست و به نسل‌های ‌آینده هم تعلق دارد.

مسئله دیگر این است که شرکتهای دولتی که این کالاها را تامین می‌کنند با زیان مواجه می‌شوند و نمی‌توانیم سرمایه‌گذاری‌های لازم برای تامین انرژی داشته باشیم.

دکتر زنوز می‌گوید، به همین دلیل است که در حال حاضر هم بنزین وارد می‌کنیم، هم برق جیره‌بندی شده و هم گازمان در حد کفایت نیست. این‌ها نشان می‌دهد که شرکتهای دولتی که عرضه کننده حامل‌های انرژی هستند با ضرر وزیان روبرو هستند.

محمود احمدی‌نژاد از طرحی سخن گفته است که بنا برآن از این پس یارانه‌ها به صورت مستقیم پرداخت شود، آیا این راه‌حل مشکلاتی است که بدانها اشاره شد؟

به عقیده دکتر هادی‌زنوز، این طرح با آنچه که در برنامه چهارم در مورد هدفمند کردن یارانه ها پیش‌بینی بود خیلی متفاوت است. دکتر هادی زنوز می‌گوید که ابتدا باید جزییات طرح آقای احمدی‌نژاد روشن شود تا بتوان درباره ‌‌آن اظهارنظر کرد. او معتقد است که گاهی هدف این گونه طرح‌ها جلب نظر اقشار فقیر و کسب آرای آنها به‌خصوص در دورانی است که انتخابات پیش روست. به نظر او این روند خطرناکی است که بنیه اقتصادی به مصرف چنین اهدافی برسند. اگر دولت واقعا می‌خواهد مشکلات اساسی که در این زمینه است حل کند، باید قیمت حامل‌های انرژی را بالا ببرد و از در‌آمد اضافی که از این محل بدست می‌آید به اقشار تهی‌دست کمک کند و مازاد درآمد را به مصارف دیگر برساند.

به اعتقاد دکتر هادی‌زنوز، با این کار می‌توان بخشی از در‌آمد نفت را صرف پروژه‌های عمرانی و مولد کرد و پول نفت را از بخش مصرف به سرمایه‌گذاری هدایت کرد.

دکتر زنوز در پاسخ به این سوال که آیا مشکل بیکاری، فقر، تورم و نقدینگی با دادن اینگونه یارانه‌ها قابل حل است گفت‌، اولا امیدوار است که در این وانفسای اقتصادی دولت مردان نخواهند از این روش‌ها فقط بدنبال جلب آرای مردم باشند. و ثانیا مدیریت منابع نفتی ایجاب می‌کند که بخش مهم از در‌آمد نفت اصلا به اقتصاد تزریق نشود، بلکه به سرمایه‌گذاری در داخل و خارج اختصاص یابد و برای نسل‌های آتی هم حفظ شود.

ولی این سرمایه‌گذاری‌ها، از جمله سرمایه‌گذاری در خارج از ایران با تحریم‌هایی که روز بروز گسترده‌تر می‌شوند و حتی سخن از تحریم نفت وگاز ایران هم به میان کشیده شده، چگونه امکانپذیر است؟

این در شرایطی است که مناسبات بین المللی ایران توام با تنش نباشد.

دکتر هادی زنوز می‌گوید که طبیعی است در شرایط امروز که مناسبات بین‌المللی ایران با تنش توام است، مجاری سرمایه گذاری‌های خارجی بسته شده و چشم انداز روشنی هم برایش نیست. ولی این را هم باید در نظر داشت که راه حل نفت، راه دراز مدت ایران است. انتظار نمی‌رود که وضعیت ایران در جهان اینگونه باقی بماند و این امید هست که با پذیرش مذاکره، راه‌حل مناسبی برای مسایل اصلی ایران پیدا شود و راه ایران بسوی بازارهای جهانی باز شود.

مریم انصاری