"دو تونلی که چهارمحال و بختیاری و خوزستان را خشکستان میکند"
۱۳۹۳ مهر ۱۰, پنجشنبه
شش سال پیش برخورد یک دستگاه بولدوزر با لوله نفت در محور رودخانه زایندهرود منجر به آلوده شدن آب رودخانه شد. در اثر این حادثه، آب اصفهان و اطراف آن به مدت دو هفته قطع شد.
همان زمان با این رویداد، ایده احداث تونل گلاب ۲ در میان مسئولان استان اصفهان شکل گرفت و با همکاری وزارت نیرو قرار شد این تونل، آب سرچشمه زایندهرود در استان چهارمحال و بختیاری را به سمت اصفهان هدایت کند تا در صورت بروز حوادث مشابه، اهالی استان اصفهان با قطع آب روبرو نشوند.
سه سال بعد، پروژه احداث تونل بهشتآباد در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفت. این تونل نیز قرار است آب بیشتری از سرچشمه زایندهرود را در دو استان چهارمحال و بختیاری و خوزستان، به پشت سد زایندهرود منتقل کند.
نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۰ درباره ضرورت احداث این تونل به خبرگزاری‌ها گفت: «میزان آبی که در دو سه سال گذشته به پشت سد زاینده رود اضافه شده معادل میزانی است که از تونل اول و دوم تامین شده است و برای این که بتوانیم حجم آبی در حدود ۷۰۰ میلیون لیتر در سال به پشت سد اضافه کنیم چاره‌ای به غیر از احداث تونل بهشت آباد نداریم».
قرارداد احداث این تونل با قرارگاه خاتم‌الانبیا بسته شده است.
با انتشار این اخبار، اعتراضات مردم و نیز فعالان محیط زیست به احداث دو تونل یادشده بالا گرفت. اهالی دو استان چهارمحال و بختیاری و خوزستان با برگزاری تجمع و تحصن و نوشتن بیانیه‌ها و نامه‌های اعتراضی، نسبت به عواقب احداث این دو تونل برای این دو استان هشدار دادند.
مرداد ماه امسال، وزیر نیرو در سفری غیرمترقبه به استان چهارمحال و بختیاری دستور توقف پروژه گلاب ۲ را صادر کرد. این اقدام وزیر، خشم نمایندگان اصفهان در مجلس را برانگیخت و آنان را روانه نهاد ریاست جمهوری کرد اما اجازه ورود به این نهاد به آنها داده نشد.
نمایندگان این اقدام را "توهین" به خود تلقی کرده و در اعتراض به آن در جایگاه هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی تحصن کردند. نماینده مبارکه در این تحصن با انتقاد از سیاست‌های وزارت نیرو اعلام کرد: «متاسفانه امروز برخی از روستاهای استان اصفهان و مناطق شهری این استان آب ندارند و بحران آب در این مناطق ایجاد شده که همه اینها به دلیل تصمیمات دولت قبلی و فعلی است.»
پس از آن استاندار اصفهان در مصاحبه‌ای اعلام کرد که دلیل توقف پروژه تونل گلاب ۲ نه به دلیل دستور وزارت نیرو بلکه به علت مشکلات دیگری بوده و بالغ بر ۲۴ دلیل داشته است. او عدم اطلاع‌رسانی در سطح ملی، دارا نبودن مصوبه وزارت نیرو و نداشتن مجوز زیست محیطی را از جمله این دلایل عنوان کرد.
استاندار اصفهان البته تاکید کرد که مجوزهای خواسته شده از سوی وزارت نیرو برای از سرگیری پروژه تونل گلاب ۲ آماده شده و استانداری منتظر دستور وزارتخانه برای راه‌اندازی دوباره تونل است.
به گفته او دریافت مجوزهای زیست محیطی نیز در حال انجام است و موضوع به شورای امنیت ملی رفته تا در آنجا برای آن تصمیم‌گیری شود.
چرا مردم چهارمحال و بختیاری و خوزستان با احداث تونل آب مخالفند؟
در حال حاضر پروژه احداث تونل گلاب ۲ در وزارت نیرو متوقف شده اما استانداری اصفهان با پیگیری به دنبال ادامه ساخت این تونل است. دلیلش هم کم‌آبی اصفهان و خشک شدن زایندهرود است که این تونل می‌تواند تا حد زیادی به برطرف کردن این مشکلات کمک کند.
اما دلیل مردم دو استان چهارمحال و بختیاری و خوزستان در مخالفت با احداث این دو تونل چیست؟
عبدالکریم میرفرد، فعال مدنی و محیط زیست که در این زمینه تحقیقاتی انجام داده به دویچه‌وله (فارسی) می‌گوید که احداث دو تونل بهشتآباد و گلاب ۲، استان‌های چهارمحال بختیاری و خوزستان را به "خشکستان" تبدیل میکند.
او در توضیح دلایل این حرف خود ابتدا به تونلهای قبلی که در این منطقه احداث شده اشاره میکند. اولین تونل آبی در چهارمحال و بختیاری در سال ۱۳۳۲ احداث شد و "کوهرنگ" نام گرفت. این تونل به منظور تامین آب آشامیدنی استان‌های مرکزی ایران احداث شد.
پس از انقلاب اسلامی، دو تونل دیگر به نام‌های کوهرنگ ۲ و ۳ نیز احداث شدند که آب آشامیدنی استان‌های اصفهان، کرمان، یزد و چند استان دیگر را تامین می‌کنند.
چند سال پس از احداث این تونل‌ها، کانال آبی گلاب ۱ احداث شد که آب شرب استان کاشان را تأمین میکند. میرفرد تاکید میکند که مردم استان چهارمحال و بختیاری هیچگاه با ساخت این تونل‌ها مخالف نبوده‌اند چرا که ظرفیت انتقال آب آنها پایین است و ضرری به منابع آبی استان نمی‌رساند.
این در حالی است که به گفته آقای میرفرد، ظرفیت انتقال آب تونل گلاب دو ۲۰ برابر تونلهای قبلی است و به راحتی می‌تواند استان چهارمحال و بختیاری و خوزستان را به "خشکستان" تبدیل کند.
وی به وضعیت کنونی استان چهارمحال و بختیاری از نظر تامین آب آشامیدنی اشاره کرده، می‌گوید با وجود این که سرچشمه دو رود کارون و زایندهرود در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد و این استان جزو مناطق پربارندگی ایران است، هم‌اکنون نزدیک به ۳۰۰ روستا در این منطقه فاقد لوله‌کشی آب هستند و آب آشامیدنی آنها از طریق تانکر تامین می‌شود. همچنین از تعداد ۸۵۰ رشته قنات موجود در این استان، ۴۵۰ رشته یعنی بیش از نیمی از آنها خشک شده‌اند.
نماینده شهرکرد در مجلس شورای اسلامی نیز در مخالفت با احداث دو تونل گلاب ۲ و بهشتآباد گفته است: «ظرفیت دهنه تونل گلاب دو، ۲۲ مترمکعب آب است، در حالی که کل ظرفیت آب ورودی زایندهرود حدود ۱۲ مترمکعب است. با این حساب و در صورت انتقال آب از طریق این تونل، دیگر آبی برای زایندهرود باقی نمی‌ماند و دو استان چهارمحال بختیاری و خوزستان به کلی خشک می‌شوند».
این نماینده به احداث تونل بهشتآباد نیز اشاره کرده و گفته است: «این تونل نیز در بهشتآباد و در عمق ۳۰۰ تا دو هزار متری زمین در حال احداث است که در صورت ادامه روند احداث، تمام قنوات و چشمه‌سارهای چهارمحال و بختیاری که در این عمق است، خشک و نابود می‌شود و این امر به خشکی و نابودی کارون و استان خوزستان نیز منجر خواهد شد».
"مردم این سه استان را به جان هم انداخته‌اند"
عبدالکریم میرفرد، فعال مدنی و محیط زیست تصریح میکند که هیچ کدام از اهالی چهارمحال و بختیاری و همچنین خوزستان با مسئلهانتقال آب از طریق تونلهای کوهرنگ یک و دو و سه و نیز تونل گلاب یک برای تامین آب آشامیدنی بقیه مناطق ایران مشکلی نداشتند و مخالفت آنها تنها با احداث تونل گلاب دو و تونل بهشتآباد است.
او می‌گوید: «در صورتی که طرح تونل بهشتآباد یا گلاب دو تکمیل بشود، متأسفانه ۶۰ درصد از اهالی خوزستان و چهارمحال بختیاری تحت تأثیر اثرات مخرب و زیانبار این پروژه قرار میگیرند. چرا که در یک پروسه چندساله با انتقال ظرفیتها و منابع آب زیرزمینی استان چهارمحال بختیاری، سرچشمههای کارون و زاینده رود خشکیده شده و در استان چهارمحال بختیاری و خوزستان ما در آینده با یک کویر مواجه خواهیم بود».
آقای میرفرد تاکید میکند که سوءمدیریت‌ها باعث شده بحران آب که مسئله اصلی است در حاشیه قرار گیرد و مردم سه استان اصفهان، چهارمحال بختیاری و خوزستان مقابل هم جبهه‌گیری کنند.
او می‌گوید: «در افکارعمومی این قضیه را القاء می‌کنند که شرایط امروز زایندهرود و بیآبی آن، به دلیل مخالفت مردم چهارمحال بختیاری با انتقال آب شرب این استان به اصفهان است. در صورتی که در هیچ برهه از تاریخ، حداقل از سال ۱۳۳۲ تا الان، مردم چهارمحال بختیاری و خوزستان علیرغم این کم و کاستیها و محرومیتهایی که وجود داشته، هیچگاه با انتقال آب آشامیدنی برای دیگر نقاط ایران مخالفت نکرده‌اند».
اعتراض‌ها ادامه دارد
فعالان مدنی و محیط زیست استان‌های چهارمحال و بختیاری و خوزستان، ماههاست که اعتراضاتشان را به احداث دو تونل آبی گلاب ۲ و بهشتآباد ادامه می‌دهند. هفته گذشته در پی فراخوان فعالان مدنی استان چهارمحال و بختیاری برای برگزاری یک تجمع اعتراضی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، حدود صد نفر از این افراد از سوی نیروهای امنیتی احضار و تهدید شدند.
معترضان به دستور مستقیم وزارت نیرو برای توقف این طرح تکیه می‌کنند و معتقدند که استانداری اصفهان با ادامه پیگیری این طرح، کاری غیرقانونی انجام می‌دهد.
عبدالکریم میرفرد همچنین به مستندات حقوقی موضوع انتقال آب اشاره میکند که یکی از دلایل این اعتراضات است. او می‌گوید: «سازمان بینالمللی یونسکو برای طرح‌های انتقال آب شرایطی را پیشبینی کرده که براساس آن حوزه مبدأ نباید با کمبود جدی آب مواجه شود و کیفیت زیست محیطی نیز در حوزه مبدأ و مقصد نباید مورد تخریب قرار گیرد. علاوه بر آن در قوانین خود جمهوری اسلامی در بند ۵ ماده ۱۷ برنامه چهارم توسعه اقتصادی تصویب شده که طرح انتقال آب بین حوزهای باید از دیدگاه توسعه پایدار و با رعایت حقوق ذی‌نفعان و برای تأمین نیازهای مختلف مصرف، صورت پذیرد و انتقال آب را مشروط کرده به در نظرگرفتن توجیه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی. اما هیچ کدام از این دو تونل حائز شرایطی که در قوانین بینالمللی و در قوانین داخلی به آن پرداخته شده، نیستند و عملاً توجیه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هم ندارند».
حالا از یک سو مردم اصفهان طومار برای یونسکو امضا می‌کنند تا به داد خشکی زایندهرود برسد و از سوی دیگر بختیاری‌ها به قوانین یونسکو استناد می‌کنند تا ثابت کنند که انتقال آب از چهارمحال و بختیاری به اصفهان، فاقد اصول پذیرفته‌شده‌ی بینالمللی است.
در این میان، ایران هر روز بیشتر در کمبود آب و خشکسالی فرو می‌رود.