«دست کم ۶۰ خبرنگار مجبور به ترک ایران شده‌اند»

دویچه وله: آقای معینی، دیروز نشان‌دهنده‌ی نقطه‌ی تعادلی بود بین تلاش حکومت برای کنترل و تلاش معترضان برای انتشار اخبار، و عملاً نشان داده شد که بُرد با معترضان است. آیا شما به‌عنوان متخصص رسانه‌ها با این ارزیابی موافقید؟

محمدرضا معینی: کاملاً. یعنی در اصل طی تمام این مدتی که جمهوری اسلامی در خاموش کردن صداها، بویژه اطلاع رسانی، سعی کرده است و علی‌رغم همه‌ی خسران‌هایی که وارد کرده است، اما عملاً نتوانسته است جلوی اطلاع‌رسانی را بگیرد.

اخیراً باز تعدادی روزنامه را بستند و جلوی سایت‌های اینترنتی را گرفتند. با وجود اینکه حکومت می‌بیند نمی‌تواند با این اقدام‌ها به نتیجه‌ای برسد، به نظر شما چرا به این کار ادامه می‌دهد؟

من فکر می‌کنم که عملاً از روی ناچاری است. یعنی واقعیت این است که دست‌کم طی دوازده سال گذشته این بازی را جمهوری اسلامی همیشه با عنوان سرکوب، توقیف، بازداشت روزنامه‌نگاران انجام داده و همیشه هم ناموفق بوده است. من گفتم، خسران و در اصل فشارهایی که به جامعه می‌آید را جمهوری اسلامی نمی‌بیند. نمی‌بیند که مثلاً با توقیف «حیات نو» یا بستن سایت «آینده» چه ضرباتی به مسئله‌ی اصلی جامعه، یعنی اطلاع‌رسانی در جامعه‌ی خودش وارد می‌کند. اما از سوی دیگر از روی ناچاری است. یعنی واقعیت این است که نمی‌شود با اطلاع‌رسانی در جهان امروز با این شکل سانسورهایی که حکومت‌هایی مثل جمهوری اسلامی به شکل عقب‌مانده با توقیف، با بستن دهان‌ها، با زندانی‌کردن، به پیش می‌برد، عملاً ناموفق بوده، اما همچنان ادامه می‌دهد و همان‌گونه که گفتم، بیشتر از روی ناچاری است.

شما این حس را ندارید که اعمال کنترل و واکنش به اعمال کنترل، این پیامد را دارد که نشود وزن خبرها را سنجید و در ارزیابی از خبرها غلو شود؟

باید به این نکته تأکید کنم که ماهها است در ایران عملاً روزنامه‌نگاری حرفه‌ای کنار گذاشته شده است. یکی از خسران‌ها و ضرباتی که این گونه اطلاع‌رسانی وارد می‌کند، همان بحثی است که متأسفانه برخی از رسانه‌ها به عنوان شهروند‌ ­− روزنامه‌نگار طرح می‌کنند که بسیار خوب است و در عرصه‌ی اطلاع‌رسانی وظیفه‌ی هر شهروند است که کمک کند، اطلاع‌رسانی کند. این همواره بوده، اما عملاً همین شهروند‌ − خبرنگار جایگزین خبرنگار به عنوان متخصص حرفه‌ای، به عنوان کسی که کارش همین کشف حقیقت و اطلاع‌رسانی است نمی‌شود. به همین دلیل هم ازجمله آسیب‌هایی که جامعه‌ی ما می‌خورد، این است که مجموعه‌ای از خبرها و در اصل با کمک رسانه‌های دولتی، به عنوان خبر طرح می‌شود و جدا کردن این دو از هم تخصص خبرنگار است که متأسفانه خبرنگاران ما یا مجبور به ترک ایران شده‌اند، یا در زندان‌ها هستند یا تحت فشار قرار دارند. در اطلاعیه‌ای که دیروز به همین مناسبت ما طرح کردیم، بر این مسأله تأکید کردیم که لغو امتیاز روزنامه‌ها، بازداشت‌روزنامه‌نگاران، خروج روزنامه‌نگاران از کشور ضربه‌ای است که در آینده به جامعه‌ی ایران زده می‌شود.

می‌توانید برای ما آماری بدهید؟ اطلاعی دارید که تا چه تعداد روزنامه‌نگاران از ایران خارج شده‌اند؟

این تعدادی را که گزارشگران بدون مرز در ارتباط با روزنامه‌نگارانی که با سازمان ما تماس گرفتند و ما پیگیر کارهایشان شدیم، بیش از ۶۰ روزنامه‌نگارند که از ایران خارج شده‌اند که ما برایشان پرونده تشکیل داده‌ایم و پیگیر کارهایشان هستیم. اما این آمار بدون شک باید بیشتر باشد، چون تعداد زیادی هستند که هنوز با ما تماس نگرفته‌اند یا هنوز نتوانسته‌اند و این امکان برایشان فراهم نیامده است. اگر اجازه بدهید فراخوانی که گزارشگران بدون مرز نسبت به این قضیه و در رابطه با همیاری با روزنامه‌نگاران داده است تأکید کنم که این هموطنان و این همکاران ما به عنوان رسانه‌هایی که صدای ما را می‌شنوند، در وضعیت نابسامانی بسر می‌برند و ما همگان را دعوت کرده‌ایم که در این رابطه به ما کمک کنند که بتوانیم حداقل در حدی که شأن یک روزنامه‌نگار است، وضعیت روبه‌راهی برای این هموطنان‌مان که مجبور به ترک کشور، من دوباره تأکید می‌کنم، مجبور شده‌اند که کشور خودشان را ترک کنند، بتوانیم کاری انجام دهیم.

منظورتان از همگان که اشاره کردید چیست؟

همه‌ی هموطنانی که در خارج از کشور هستند، همه‌ی کسانی که صدای ما را می‌شنوند. ما در سایت‌مان این فراخوان را گذاشته‌ایم. این فراخوان از کمک‌های مالی است... واقعیت این است که برای این روزنامه‌نگارانی که آمده‌اند، باید هتل آماده کرد، بلیط هواپیما داد. همه‌ی این‌ها نیاز به کمک دارند. ما در حد خودمان از بودجه‌ای که داشته‌ایم، بسیار بسیار فراتر اقدام کرده‌ایم. ولی از روی ناچاری مجبوریم که همگان را دعوت کنیم. هر کسی که می‌تواند در این رابطه به ما کمک کند.

مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری

تحریریه: بابک بهمنش