دانشگاه در سال ۹۳؛ استیضاح، تهدید و بورسیه‌های غیرقانونی
۱۳۹۳ اسفند ۲۵, دوشنبه
استیضاح وزیر علوم، تحقیقات و فن آوری را می‌توان مهمترین اتفاق سال ۱۳۹۳ برای جامعه دانشگاهی ایران دانست. این رخداد کم سابقه، نمادی از وضعیتی است که دانشگاهیان ایران با آن روبرو هستند.
به‌رغم وعده‌های انتخاباتی، حسن روحانی هنوز نتوانسته است شرایط مطلوب مورد نظر اکثر دانشجویان و استادان را فراهم کند. او اواسط مهر ماه در مراسم شروع سال تحصیلی جدید گفت که دولت وعده رفع فضای امنیتی دانشگاه‌ها را فراموش نکرده است.
روحانی در این سخنرانی همچنین گفت که دولت‌اش تلاش کرده، دانشگاه از فضای امنیتی فاصله بگیرد و اگر فردی با دلایل ضعیف کنار گذاشته شده، بر سر کار و کلاس خود بازگردد.
اصولگرایان تندرو علیه وزارت علوم
سیاست‌های هشت ساله دولت احمدی‌نژاد و اصولگرایان حامی‌اش، نه خواست رهبر برای اسلامی شدن علوم انسانی را به طور کامل عملی کرد و نه آنگونه که احمدی‌نژاد خواسته بود همه استادان و دانشجویان لیبرال از دانشگاه‌ها بیرون رانده شدند.
با پیروزی روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ این‌بار سیاست »حفظ دستاوردهای هشت ساله« در دستور کار اصولگرایان قرار گرفت. به نظر می‌رسد تداوم فضای امنیتی دانشگاه‌ها و ادامه سرکوب جنبش دانشجویی در اولویت قرار دارند.
تقابل مجلس با دولت بر سر تعیین وزیر علوم و حتی معاونان وزیر ناشی از همین خواست بود. خواسته‌ای که در آخرین روزهای مرداد ۱۳۹۳ موجب شد تا رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم دولت حسن روحانی استیضاح و برکنار شود.
نمایندگان مجلس از »بازگرداندن برخی استادان اخراجی، به کار گرفتن عناصر فعال در فتنه ۸۸، احیای برخی تشکل‌های افراطی و آشوب‌طلب و انتشار نشریات دارای رویکرد ضد دینی« به عنوان دلایل استیضاح فرجی‌دانا نام بردند.
حسن روحانی پس از این تصمیم مجلس گفت: «همه بدانند با تغییر یک نفر، مسیر دولت عوض نمی‌شود و این دولت همان مسیر را که مردم و آرای مردم برای آن مشخص کرده‌اند ادامه خواهد داد.«
روحانی در ادامه محمود نیلی منفرد را برای تصدی وزارت علوم معرفی کرد، اما مجلس به این نامزد پیشنهادی رأی نداد تا سرسختی خود را در مقابل اراده تغییر در وضعیت دانشگاه‌ها نشان دهد.
سه هفته پس از آن فخرالدین احمدی دانش آشتیانی نیز نتوانست از مجلس رأی اعتماد بگیرد تا روحانی مجبور به معرفی نامزدی دیگر برای این وزارتخانه کلیدی گردد. محمد فرهادی پنجمین وزیر پیشنهادی آذر ماه ۱۳۹۳ با رایی قاطع و غیر منتظره رأی اعتماد گرفت؛ ۱۹۷ موافق، ۲۸ مخالف و ۱۰ ممتنع.
یک هفته بعد ازآن حسن روحانی در یک سخنانی وعده داد که وزیر علوم جدید راه سایر معرفی‌شدگان ناکام را دنبال کند. او افزود: «اگر لازم بود ۵۰ وزیر را به مجلس معرفی می کردم اما از وعده‌ای که به شما دادم و از راه خودم باز نخواهم ایستاد.«
بورسیه‌های وزیر برانداز
ناظران سیاسی معتقدند که یکی از اصلی‌ترین دلایل تنش میان دولت و مجلس بر سر وزارت علوم، پرونده‌ای با عنوان "بورسیه‌های غیر قانونی" بود. به نوشته رسانه‌های ایران دولت محمود احمدی‌نژاد پس از سال ۱۳۸۶ اقدام به اعطای بورسیه به کسانی کرد که شرایط قانونی لازم را نداشتند.
رضا فرجی‌دانا، نخستین وزیرعلوم دولت روحانی، برای نخستین بار، درباره بورس‌های غیرقانونی افشاگری کرد و همین امر یکی از دلایل استیضاح و در نهایت برکناری‌اش از سوی اصولگریان تندرو در مجلس شد.
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته در این پرونده، کارمندان وزارت علوم و وزارت کشور دولت سابق در این ماجرا دخیل بوده‌اند. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته توسط وزارت علوم، یک نفر در وزارت علوم دولت احمدی‌نژاد به تنهایی ۷۵۰ نفر و مسئول دیگری ۹۰ نفر را برای اعطای بورسیه معرفی کرده است.
در میان افراد بورسیه شده نامهای منصوره مصلحی (دخترحیدرمصلحی وزیر سابق اطلاعات)، حنانه سادات صفوی (دخترسید یحیی رحیم صفوی فرمانده سابق سپاه پاسداران و دستیار ارشد رهبر ایران)، محمد آقاسی (داماد یحیی رحیم صفوی)، حسن اشتری (فرزند سردارحسین اشتری جانشین فرمانده نیروی انتظامی وقت)، زهرا موسوی گرکانی (فرزند آیت‌الله موسوی گرکانی رئیس دیوان عالی کشور)، سید نظام موسوی (مدیرعامل خبرگزاری فارس)، محسن پیرهادی (عضو کنونی شورای شهر)، مهدی پیرهادی (داماد حمیدرضا ترقی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی) دیده می‌شود.
اصولگرایان مجلس تلاش کردند با فشار به وزارت علوم و رأی عدم اعتماد به وزرای پیشنهادی دولت، در این ماجرا امتیاز بگیرند. با انتخاب فرهادی زمزمه کوتاه آمدن دولت در این ماجرا شنیده شد. در اقدامی عجیب نمایندگان مخالف بررسی پرونده بورسیه‌ها به عنوان اعضای هیات تحقیق این پرونده انتخاب شدند و به نظر می‌رسد این ماجرای جنجالی به فراموشی سپرده شده است.
تأکید بر دانشگاه غیر سیاسی
دانشگاه‌ها در ایران در دهه‌های گذشته همواره مرکز فعالیت دانشجویان منتقد جمهوری اسلامی بوده‌اند. در همین حال حاکمیت با عنوان مخالفت با حضور احزاب در دانشگاه‌ها به سرکوب جریان‌های دانشجویی منتقد پرداخته است.
شاید بر همین اساس علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی تیرماه سال ۹۳ در جمع استادان دانشگاه‌های کشور خواهان بیرون کردن "جریان‌های سیاسی" از مراکز علمی شد.
رهبر جمهوری اسلامی گفت: «مسئولان ذیربط و مدیران دانشگاه‌ها باید با جدیت از تبدیل مراکز علمی به محل جولان و فعالیت جریان‌های سیاسی جلوگیری کنند.«
این سخنان در حالی ابراز می‌شود که حامیان رهبر ایران تحت عنوان بسیج دانشجویی به عنوان تشکلی سیاسی-نظامی خواسته‌ها و دیدگاه‌های جریانات تندرو اصولگرا را در دانشگاه‌ها دنبال می‌کنند.
احمد خاتمی، عضو مجلس خبرگان رهبری و از روحانیون تندرو هوادار رهبر جمهوری اسلامی نیز خواسته علی خامنه‌ای را با اشاره به نقش "بسیج" این‌گونه تکرار کرد: «اساتید بسیجی باید نسبت به اظهارنظرهای نادرست واکنش نشان دهند و جوری نباشد که لاابالی‌ها در بی‌دینی‌شان تجاهر کنند، ولی ما برای دفاع از دین‌مان بترسیم یا مرعوب فضا شویم.«
علوم اسلامی به جای علوم انسانی
دغدغه دیگری که رهبری جمهوری اسلامی در سخنرانی‌های خود بارها به آن اشاره کرده، علوم انسانی است. او بارها خواستار تبیین دوباره سرفصل‌های رشته‌های علوم انسانی با نگرش اسلامی شده است.
اما به نظر می‌رسد بر خلاف محمود احمدی‌نژاد، حسن روحانی با این دیدگاه چندان همراه نیست. او اردی‌بهشت ماه در جمع استادان و معلمان نمونه ایران گفت:«پایه‌ها و مبانی علم و دانش، اسلامی، مسیحی و یهودی ندارد و پایه‌های علم جهانی است و جغرافیا نمی‌شناسد.«
روحانی بر بومی کردن علوم به جای اسلامی کردن تأکید کرد و گفت: «متدها جهانی هستند، اما اهداف متفاوتند و هر کشوری اهداف خود را دارد. پس اگر می‌خواهیم علم در کشور کاربردی شود باید آن را بومی‌سازی کنیم.«
یک ماه پس از این اظهارات، ۱۶۰ نفر از اعضای هیئت علمی و استادان رشته‌های علوم انسانی در نامهای به رئیس‌جمهور ایران خواستند تا روند تدوین و تصویب سرفصل‌های دروس رشته علوم سیاسی را مورد بازنگری قرار دهد.
استادان در این نامه با اشاره به این‌که این رشته علوم سیاسی در معرض خطر "آسیب‌های جبران ناپذیر است"، از عدم مشارکت اعضای هیات علمی و نهادهای معتبر علمی در اصلاح عناوین و سرفصل‌های این رشته انتقاد کردند.
دیگر رخدادهای خبرساز سال ۱۳۹۳
چند اتفاق پر سر و صدا نیز در میان جامعه دانشگاهی ایران مورد توجه واقع شد. در جریان برگزاری مراسم شانزده آذر و در زمان سخنرانی حسن روحانی در دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشجویان شعارهایی چون "هزار روز گذشته، موسوی برنگشته"، "پیام ما روشنه، حصر باید بشکنه" و "روحانی زنده باد، موسوی پاینده باد" سر دادند.
شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران که این سخنرانی را به طور مستقیم پخش می‌کرد، به هنگام شعار دادن دانشجویان پخش صدا را قطع کرد.
شیخ کاظم صدیقی، امام جمعه موقت تهران به رخدادها واکنش نشان داد و گفت: «طرفداران فتنه که در اقلیت محض هستند، در برخی از ایام از جمله در ۱۶ آذر در برخی از دانشگاه‌ها از فتنه و فتنه‌گر حمایت کردند.«
او تصریح کرد: «بعضی‌ها که در فتنه بازارگرمی می‌کردند، اکنون شهر به شهر راه افتاده‌اند و دانشگاه‌ها نیز تبدیل به محل امن آن‌ها شده است.«
در روزهای پایانی اسفند ماه حادثه دیگری این بار در دانشگاه شیراز مورد توجه قرار گرفت. علی مطهری، نماینده مجلس که برای سخنرانی به این شهر رفته بود، در بدو ورود با چوب و سنگ و اسپری فلفل مورد حمله لباس شخصی‌ها قرار گرفت و مصدوم شد.
به گزارش ایسنا، مطهری از ناحیه چشم آسیب دیده و بر اثر گاز فلفل دچار مشکلات تنفسی شد. در پی این حادثه سخنرانی او در دانشگاه شیراز نیز لغو شد. این نماینده اصولگرا پس از این حمله با شرح اتفاقات رخ داده در وب‌سایت خود، مهاجمان را نیروهای وابسته به نهادهای خاص خواند که نیروی انتظامی نیز جرأت برخورد با آن‌ها را ندارد.
در میان همه فشارها و مشکلات جامعه دانشگاهی ایران، در روزهای پایانی سال رئیس دانشگاه آزاد واحد سنندج خبر داد از سال ۹۴ زبان کردی به صورت دو واحد اختیاری در این دانشگاه ارائه می‌شود. در صورت اجرای این طرح، دانشگاه سنندج پیشگام آموزش زبان کردی در یک واحد آموزشی رسمی در ایران خواهد بود.
روز اول شهریور سال ۱۳۹۳ مهندس عبدالمحمد زاهدی استاندار کردستان در یک کنفرانس مطبوعاتی خبر داده بود که دولت طرح‌هائی برای آموزش زبان و ادبیات کردی در دانشگاه‌های کردستان تدوین کرده که به تدریج اجرا خواهد شد.
فعالان حقوق اقلیت‌ها در ایران معتقدند که این اقدام در برابر خواسته‌های اقلیت‌ها اهمیت چندانی ندارد، اما به باور برخی فعالان مدنی می‌تواند آغاز راهی طولانی برای احقاق حقوق اقلیت‌های قومی باشد.