خطر تحریم‌های آمریکا علیه ایران برای بازسازی افغانستان

رویترز در گزارشی نوشته که تصمیم ترامپ برای خروج از توافقنامه اتمی با ایران و اعمال تحریم‌های دوباره علیه این کشور، بر روی پروژه‌ی بازسازی افغانستان تاثیر می‌گذارد و یکی از اهداف کلیدی استراتژی آمریکا در قبال افغانستان را به خطر می‌اندازد.

در این گزارش همچنین آمده است که بندر تجاری "چابهار" در جنوب شرقی ایران، با سرمایه‌گذاری هند، در حال توسعه است تا راه جدید تجاری و مواصلاتی برای کشور افغانستان مهیا گردد. این راه به طور بالقوه امکان افزایش تجارت کشور افغانستان را که به دریا راه ندارد فراهم می‌کند و وابستگی آن را به پاکستان از بین می‌برد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

این در حالی است که در پی تنش‌های سیاسی، پاکستان راه‌های مواصلاتی خود را به روی تجار افغانستان بسته است و تجارت افغانستان به شدت به بندر کراچی پاکستان وابسته است.

بهبود اقتصاد افغانستان همچنان سبب خواهد شد تا این کشور کمتر به کمک‌های خارجی وابسته باشد و از دیگر سو به کاهش تجارت غیرقانونی مواد مخدر، یعنی منبع درآمد اصلی شورشیان طالبان، منجر خواهد گردید.

اما تصمیم ترامپ مبنی بر وضع دوباره تحریم‌ها علیه ایران و مجازات موسسات و شرکت‌هایی که با تهران معاملات تجاری انجام می‌دهند، پروژه توسعه‌ی بندر چابهار را زیر سؤال برده است، به طوری که به عنوان مثال بانک‌ها از ترس مجازات ممکن است پای خود را از این پروژه بیرون بکشند.

یک دیپلمات ارشد هندی گفته است: «تصمیم ترامپ ما را باز به نقطه اول بازگرداند و ما مجبور هستیم تا بار دیگر روی شرایط پروژه چابهار مذاکره کنیم». این دیپلمات در ادامه همچنین خاطرنشان کرد: «این مسیری است که می‌تواند تجارت هند - ایران ـ افغانستان را تغییر دهد اما حالا همه چیز در وضعیت نامطمئنی است».

پروژه مشترک توسعه بندر چابهار بین سه کشور ایران، هند و افغانستان در سال ۲۰۱۶ به مرحله‌ی بهره‌برداری رسید. به نظر می‌رسد که بارگیری و ترافیک زیادی در این بندر انجام شود هرچند که تاکنون فقط برخی از کانتینرهای گندم اهدایی هند به چابهار رسیده است. صدور اولین محموله میوه خشک افغانستان به هند نیز انتظار نمی‌رود که پیش از ماه ژوئیه امسال انجام شود.

بیشتر بخوانید: تبدیل چابهار از یک بندر کوچک ماهیگیری به بندری استراتژیک

تعلیق چند پروژه

حداقل سه قرارداد برای توسعه زیرساخت‌های بندر چابهار درحال حاضر به حالت تعلیق درآمده‌اند و دو شرکت چینی و یک گروه فنلاندی کار خود را متوقف کرده‌اند. یک مقام آگاه از این پروژه گفته است که بانک‌ها منتظر تضمین و شفافیت از سوی واشنگتن هستند.

علاوه بر این، تاجران افغان که به مسیر جایگزین به جای بندر کراچی امید داشتند، حالا احساس می‌کنند که از سیستم بانکی جدا شده‌اند و به سیستم سنتی حواله روی آورده‌اند؛ اما سیستم حواله برای حرکت دادن اقتصاد تجاری کافی نیست.

یک مسئول اجرایی یک موسسه وام‌دهنده افغان می‌گوید: «ما می‌دانیم که بانک‌های همکار ما اجازه نمی‌دهند برای کالاهایی پول بپردازیم که از این بندر می‌آیند».

چابهار بخشی از یک رشته پروژه‌های ترابری و انرژی است که به منظور ارتقای تجارت افغانستان به کار گرفته شده‌اند. این پروژه‌ها در واقع پایه‌های صنعتی معادن افغانستان را تشکیل خواهند داد؛ صنعتی که شامل هزاران میلیارد ذخایر طبیعی دست نخورده است.

این در حالی است که سال گذشته پاکستان به مدت ۵۰ روز مرزهای خود را به روی شهروندان و تاجران افغان بست. بندر چابهار می‌تواند این وابستگی را کاهش دهد و روابط تجاری با قدرت‌های منطقه از جمله هند را تقویت کند.

بارنت روبین، کارشناس "مرکز همکاری بین‌المللی" در دانشگاه نیویورک می‌گوید که "تنها راهی که هند می‌تواند در توسعه اقتصادی افغانستان دخیل باشد، پروژه چابهار است". روبین می‌افزاید: «سیاست ما در قبال ایران با سیاست ما در قبال افغانستان با هم تصادم کرده‌اند».

کمک‌های خارجی

حدود ۱۷ سال پیش، ائتلاف نظامی به رهبری ایالات متحده آمریکا رژیم طالبان را در افغانستان سرنگون کرد؛ با این همه این کشور همچنان فقیرترین کشور جهان باقی مانده و به شدت به کمک‌های خارجی وابسته است.

جدا از تجارت غیرقانونی موادمخدر که حدود ۲ میلیارد دلار درآمد دارد، صادرات اصلی افغانستان شامل میوه تازه و خشک و قالیچه است که هیچ کدام از این اقلام نمی‌تواند با بخش کوچکی از درآمد موادمخدر برابری کند.

کارشناسان می‌گویند که افغانستان پیش از هر چیز قصد دارد محصولات زراعی از جمله انار و انگور را از طریق چابهار به هند صادر کند. نهایتا این صادرات افغانستان گسترش می‌یابد و منابع معدنی نیز شامل آن می‌گردد. این در حالی است که ترامپ علاقه‌مندی نشان داده تا این منابع معدنی را برای شرکت‌های آمریکایی به دست آورد.

کارشناسان می‌گویند که هند البته می‌خواهد با ایجاد خط آهن از معدن آهن "حاجیگک" در مرکز افغانستان، سنگ‌آهن به بندر چابهار و سپس هند انتقال دهد. کشور هند اجازه استخراج از معدن حاجیگک را از دولت افغانستان گرفته است.

"خط زندگی برای افغانستان"

توماس لینچ، کارشناس "دانشگاه دفاع ملی" ایالات متحده می‌گوید: «بخش اقتصادی برای ایجاد نور امیدی برای افغانستان و عبور اقتصاد این سرزمین محاط به خشکی از اقتصاد موادمخدر محور، بسیار مهم است».

لینچ می‌افزاید: «دیگر هیچ راه مشروع و قابل اتکایی برای انجام چنین کاری وجود ندارد. شما نمی‌توانید این کار را از طریق راه هوایی انجام دهید؛ نمی‌توانید از طریق پاکستان انجام دهید چون آنها (پاکستانی‌ها) از هرچیزی اخاذی می‌کنند». این کارشناس آمریکایی همچنین خاطر نشان می‌سازد: «خط زندگی [برای افغانستان] از چابهار می‌گذرد».

بیشتر بخوانید: مدیریت ۱۸ماهه فاز یک بندر چابهار به هند داده می‌شود

با این حال، تعلیق پروژه چابهار به دلیل جریمه ایالات متحده، سبب می‌شود که این کشور افغانستان را همچنان به پاکستان وابسته نگه دارد.

این مسئله سبب بروز تناقض دیگری در استراتژی ترامپ می‌شود چرا که ترامپ می‌خواهد بر اسلام‌آباد فشار آورد تا پناهگاه‌های شورشیان را در پاکستان ببندد و آنها را مجبور سازد تا به پای میز مذاکره بیایند.

دیپلمات‌های افغان به شدت لابی و رایزنی کرده‌اند تا شرکت‌های افغانستان را از مجازات به خاطر کار در پروژه چابهار معاف کنند اما تلاش آنها بی نتیجه بوده است. افغانستان منتظر است تا ببیند تصمیم نهایی واشنگتن چیست.

عتیق الله نصرت، مدیر اجرایی اتاق تجارت و صنایع افغانستان می‌گوید: «حالا نااطمینانی از این است که نمی‌دانیم چه اتفاقی برای پروژه چابهار می‌افتد». او توضیح می‌دهد: «ما تاکنون هیچ پاسخی نشنیده‌ایم و منتظریم تا ببینیم چه می‌شود».

برگرفته از بخش دری دویچه وله