خط لوله صلح و دو دهه تاخیر!
۱۳۸۷ اردیبهشت ۹, دوشنبه
هدف عمده‌ی سفر غیررسمی و چندساعته‌ی احمدی‌نژاد به پاکستان و هند مذاکره در باره‌ی خط لوله صلح است. خط لوله‌ی صلح ۲۷۰۰ کیلومتر طول خواهد داشت و قرار است پس از بهره‌برداری روزانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز ایران را به هند و پاکستان منتقل کند. مذاکرات ۲۰ ساله در باره‌ی این طرح هنوز هم با مسائل و مشکلاتی مواجه است. در باره‌ی چند و چون این مشکلات پرسش‌هایی را با سرگه بارسقیان، کارشناس روابط بین‌الملل و روزنامه‌نگار در میان گذاشته‌ایم.
دویچه وله: به عقیده شما مخالفت‌های آمریکا با پروژه خط لوله صلح، چقدر می‌تواند در انجام این طرح بازدارنده باشد؟
سرگه بارسقیان:این مخالفت تا کنون، یکی از متغیرهای تاخیر در خط لوله صلح بوده، ولی اتفاقاتی که اخیرا روی داده، ایرانیها را به آینده این طرح خوشبین کرده است. وزرای نفت هند و پاکستان دیدارهایی داشته‌‌اند و هندی‌ها موافقت کرده‌اند که نسبت به گذشته، جدی‌تر در این پروژه سهیم شوند. یکی دیگر ازاتفاق‌هایی که دردولت نهم افتاد، احداث خط لوله از عسلویه بوشهر تا مرز پاکستان بود که با هزینه ایران انجام شد. این نمی‌تواند بدون یکسری تحلیل‌ها نسبت به نقش هند انجام شده باشد. سفرآقای احمدی نژاد به کشورهای طرف این پروژه، نشانگر اینست که ایرانیها خوشبین‌تر شدهاند. البته نگرانی‌های دیگری در کار هستند و آن خط کشی جدید در پروژه انتقال گاز از طریق ترکمنستان است که هندی‌ها این موافقنامه را امضا کرده‌اند. هرچند وزیر نفت هند اعلام کرده که آنها همچنان به پروژه خط لوله گاز ایران پایبند هستند، اما در ایران این پروژه، رقیبی برای خط لوله صلح تلقی می‌شود.
آیا نقش ترکمنستان در این میان، تعیین کننده است؟
این بستگی به حضور بازیگران دیگر در این عرصه دارد. تمایل روس‌ها و چینی‌ها به مشارکت در این پروژه و حتی اعلام این‌که اگر هند با آن موافقت نکند، چینی‌ها ضلع سوم این مثلث شوند، خودبخود می‌تواند به فایننس مالی پروژه ایران کمک کند. اما در بحث ترکمنستان باید دید سایر بازیگران این صحنه چه نگاهی به آن دارند. آمریکا شاید بیشتر متمایل به خط لوله ترکمنستان باشد، چون می‌تواند نیازهای افغانستان را هم برآورده کند. این به نوعی مشارکت کابل در پروژه‌ای به این مهمی در آسیای میانه شود.
ایران برای خشنودی هند و خنثی کردن تلاش‌های آمریکا، قیمت‌هایی را برای گاز صادراتی خود پیشنهاد کرده که برخی کارشناسان آن را حراج بیسایقه منابع ملی عنوان کرده‌اند. چرا؟
بله این درست است. اگر ایرانیها ناامید یا خیلی متضرر شوند یا انتقادها به دولت فزونی بگیرند، باید به گزینه‌های دیگری فکر کنند. شاید یکی از آنها چینی‌ها باشند.
منظور از سوال این بود که ظاهرا نقش هند بعنوان یکی از اضلاع این مثلث بسیار مهم است و ایران با چنین پیشنهادی قصد ندارد کشورهای دیگری جایگزین هند شوند.
بله. هند بسیار مهم است. توضیح من از این نظر بود که ورود کشورهای دیگر، به بخش اقتصادی مسئله کمک خواهد کرد و ایرانیها را به تامین مالی پروژه مطمئن‌تر خواهد کرد. در باره مباحث پایه هزینه و فروش، باید گفت که این پروژه مربوط به سال ۱۳۶۷ است. دوره‌ای که آقای رفسنجانی رییس مجلس بود و ضیاءالحق و راجیو گاندی هم نخست وزیران پاکستان و هندوستان بودند. صحبت‌ها، همه مربوط به آن زمان بوده. به نظر می‌رسد در تعهدات جدید و مباحث دیگر، هم قیمت پایه و هم موضع ایران در عدم تعهد مالی این پروژه تغییر کند. توجه کنید که ایرانیها اخیرا گفته‌اند هزینه خط لوله را از عسلویه تا مرز پاکستان متقبل می‌شوند.
ایران در عین حال اعلام کرده که در صورت عدم توافق سه جانبه، قرارداد دوجانبه تنها با پاکستان منعقد می‌کند. مگر چنین چیزی ممکن است؟ با این‌کار صورت مسئله پاک نمی‌شود؟
بله، این دیگر خط لوله صلح نخواهد بود. بیشتر قرار بود سه قدرت جنوب شرق و جنوب غرب را این خط لوله به هم پیوند دهد. به نظر من تعیین کننده، روابط هند و پاکستان است. برای ایران به سرانجام رساندن این پروژه بسیار مهم است و نمی‌تواند منتظرتحولات هند بماند. الان اگر بحث حضور ترکنمستان قوت بگیرد، ایرانیها از ترانزیت گاز محروم می‌مانند و این خودش می‌تواند بخش دیگری از صنعت گاز ایران را مورد تهدید قرار دهد.