خاطرات سلمان رشدی از سالهای وحشت فتوا
۱۳۹۱ شهریور ۲۸, سه‌شنبه
روز سه‌شنبه (۱۸ سپتامبر) در ۲۷ کشور غربی کتابی به بازار آمد که همگان چشم به راه آن بودند. سلمان رشدی از سال‌ها پیش به خوانندگان خود وعده داده بود که درباره کابوس ده ساله‌ی سالهای وحشت و فرار گزارشی مفصل ارائه دهد.
نویسنده هندی‌تبار بریتانیایی که نوشتن کتاب "آیات شیطانی" را همچون "داغ لعنت" بر پیشانی دارد، در مصاحبه‌ای با نشریه آلمانی "اشپیگل" گفته است که از نوشتن این رمان پشیمان نیست. او تأکید کرد که همواره و حتی در برابر تعصبات و تهدیدات دینی باید از آزادی بیان دفاع کرد.
نویسنده ۶۵ ساله خاطرات خود را به عنوان "جوزف آنتون" منتشر کرده است. او که پس از صدور فتوای آیت‌الله خمینی، رهبر انقلاب و جمهوری اسلامی ایران، ناگزیر بود با هویتی ناشناس زندگی کند، این نام را برای خود برگزید که ترکیبی از نام کوچک دو نویسنده‌ی محبوب اوست: جوزف کنراد و آنتون چخوف.
ناخنک به گوشه‌ای ناشناخته از تاریخ اسلام
سلمان رشدی به سال ۱۹۴۷، در سال استقلال هند از استعمار بریتانیا، در خانواده‌ای مسلمان در بمبئی به دنیا آمد و در نوجوانی به همراه خانواده به انگلیس مهاجرت کرد. او در اولین رمان خود به نام "بچه‌های نیمه شب" از زندگی دشوار در دامن دو فرهنگ شرقی و غربی سخن گفته است. در طول سال‌ها مضمون برخورد سنت و مدرنیته، درونمایه بیشتر کارهای او باقی مانده است.
رشدی در زمان تحصیل تاریخ در دانشگاه کمبریج با داستان "آیات شیطانی" آشنا شد. وی از یکی از روایت‌های تاریخی صدر اسلام که مورخان اسلامی درباره‌ی آن گزارش داده‌اند، خمیرمایه‌ای ساخت برای رمانی تخیلی که سیر و سفری در اعتقادات اسطوره‌ای و باورهای خرافی است.
مضمون اصلی رمان سقوط دردناک مهاجران در دنیای مدرن غرب است. برخورد آنها با فرنگ، که با تدارک معنوی و فکری همراه نیست، آنها را با بی‌هویتی و سرگشتگی فرهنگی دچار می‌کند، جهان‌بینی و اعتقادات آنها را از ریشه می‌لرزاند.
تعصب دینی علیه تخیل هنری
سلمان رشدی بیش از چهار سال از عمر خود را صرف خلق دنیایی خیالی کرد که متعصبان برای نابود کردن آن جنگی واقعی به راه انداختند.
کتاب "آیات شیطانی" روز دوشنبه ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۸ (برابر ششم مهرماه ۱۳۶۷) در لندن منتشر شد. چند روز پس از انتشار کتاب، محافل مسلمان در هند و پاکستان به انتشار کتاب اعتراض کردند و از دولت بریتانیا محاکمه و مجازات سلمان رشدی را خواستار شدند. اعتراض اسلام‌گرایان متعصب در هند و پاکستان به خشونت کشیده شد، چند کشته و زخمی به جا گذاشت.
سپس موج اعتراض به مهاجران مسلمان در بریتانیا رسید و به تدریج به سایر کشورهای غربی سرایت کرد. انبوه معترضان که بیشتر آنها اتباع مسلمان هند و پاکستان بودند، در شهرهای اروپا به خیابان رفتند، به کتابفروشی‌ها حمله کردند، نسخه‌های کتاب را سوزاندند و خواهان اعدام سلمان رشدی شدند.
اما شدیدترین واکنش یک مقام حکومتی از ایران بود. روز سه‌شنبه ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ (برابر ۱۴ فوریه ۱۹۸۹) جمهوری اسلامی، فتوایی از رهبر انقلاب اسلامی ایران صادر کرد که در آن آمده بود: «مؤلف كتاب آيات شيطانى كه عليه اسلام و پيامبر و قرآن، تنظيم و چاپ و منتشر شده است، و همچنين ناشرين مطلع از محتواى آن، محكوم به اعدام مى‌باشند. از مسلمانان غيور مى‌خواهم تا در هر نقطه كه آنان را يافتند، سريعاً آنها را اعدام نمايند تا ديگر كسى جرأت نكند به مقدسات مسلمين توهين نمايد و هر كس در اين راه كشته شود شهيد است. انشاءاللّه. ضمنا اگر کسی دسترسی به مولف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام آن را ندارد، او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد.»
فتوای رهبر جمهوری اسلامی با حیرت محافل سیاسی و فرهنگی روبرو شد. رهبر یک کشور، شهروندی از یک کشور دیگر را به مرگ محکوم کرده بود، آن هم به خاطر نوشتن یک کتاب! دولت بریتانیا به فتوای آیت‌الله خمینی اعتراض کرد و آن را تعرض به حقوق ابتدائی شهروندان خود دانست. وزیران خارجه ۱۲ کشور عضو بازار مشترک، سفیران خود را از تهران فرا خواندند. روابط ایران با بیشتر کشورهای غربی متوقف شد.
هنگامی که سلمان رشدی در بیانیه‌ای از "آزردن احساسات مسلمانان واقعی" پوزش خواست، دفتر رهبر جمهوری اسلامی در ۲۹ بهمن ۱۳۶۷ بیانیه‌ای تازه صادر کرد که در آن گفته می‌شد: «رسانه‌هاى گروهى استعمارى خارجى به دروغ به مسئولين نظام جمهورى اسلامى نسبت مى‌دهند كه اگر نويسنده كتاب آيات شيطانى توبه كند، حكم اعدام درباره او لغو مى‌گردد. امام خمينی فرمودند: اين موضوع صددرصد تكذيب می‌گردد. سلمان رشدى اگر توبه كند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمان واجب است با جان و مال تمامى هم خود را به كار گيرد تا او را به درك واصل گرداند.»
در همین رابطه شیخ حسن صانعی، مدیر بنیاد پانزده خرداد، برای قاتل سلمان رشدی، یک میلیون دلار جایزه نقدی تعیین کرد.
در روزهای گذشته و به دنبال برخاستن موج تازه‌ای از اعتراض به یک فیلم ویدیویی با محتوای توهین‌آمیز نسبت به پیامبر اسلام، بنیاد یادشده ۵۰۰ هزار دلار بر مبلغ جایزه افزود.
سلمان رشدی که در نیویورک زندگی می‌کند، گفته است که برای او "سالهای وحشت و خطر" به پایان رسیده است و دیگر از این تهدیدات بیمی ندارد. جهان اسلام امروزه با حملات تندتری روبرو شده است.