خاتمی و دشواری‌های آمدن و نیامدن

محمد خاتمی، عصر یکشنبه، سیزدهم بهمن ماه، یک روز پس از دیدار با میرحسین موسوی، با جمعی از نزدیکان و همفکرانش ملاقات کرد. خبرهایی که از این دیدار به بیرون درز کرده حکایت از آن دارد که رئیس دولت­های هفتم و هشتم آماده­ی ورود به کارزار انتخاباتی دهمین دوره­ی ریاست جمهوری شده است. به نظر می­رسد خاتمی با توجه به اظهارات اخیرش چاره­ای دیگری هم نداشته باشد.

تردیدهای موسوی، اجبارهای خاتمی

رئیس جمهور پیشین بیست و سوم دیماه وعده داد، در انتخابات آینده یا من می­ایم یا میرحسین موسوی، و اکنون که آمدن نخست وزیر دوران جنگ تقریبا منتفی شده، خاتمی برای حفظ اعتبار و وجهه سیاسی­اش مجبور به نامزد شدن است.

محمد خاتمی عصر شنبه، ۱۲ بهمن، پس از دیدار با میرحسین موسوی در برابر جمعی از مردم شهر قم گفت، موسوی هنوز به تصمیم نهایی نرسیده و تردیدهایی دارد. ظاهرا یکی از دغدغه­های موسوی، که برای تصمیم­گیری یک ماه دیگر فرصت خواسته، حمایت نکردن همه­ی طیف­های اصلاح­طلب از نامزدی اوست.

خاتمی می­گوید «برای مشخص شدن قضیه و پاسخ به انتظارات دیر هم شده است.» او می­افزاید، این طولانی شدن به نفع هیچ کس نیست و در جامعه نگرانی و بدبینی ایجاد می­کند. محمد خاتمی می‌پرسد «در برابر این اصرار از سوی بخش‌‏های مختلف جامعه برای آمدن من، آیا هیچ توجیهی دارم كه آبرویم را مصرف نكنم؟»

نامزدی خاتمی قطعی است

بنابر اخبار منتشر شده، نزدیکان خاتمی در نشست روز یکشنبه به پرسش یادشده پاسخ منفی داده­اند. محمد عطریانفر عضو شورای مركزی حزب كارگزاران دوشنبه شب خبر می­دهد، خاتمی کاندیداتوری خود را طی ۴۸ ساعت آینده اعلام خواهد کرد. به دنبال این اظهارات و خبرهای مشابهی که از سوی برخی دیگر از نزدیکان خاتمی انتشار یافت شایع شد، اعلام رسمی نامزدی او در نشست عصر سه شنبه بنیاد باران، انجام خواهد شد.

مدیر روابط عمومی بنیاد باران، که خاتمی ریاست آن را بر عهده دارد، این خبر را تکذیب کرده، اما تاکید می­کند کاندیداتوری خاتمی قطعی است. سایت بنیاد، روز دوشنبه نیز تحلیل برخی از نزدیکان و یاران خاتمی را منتشر کرد که همه در مورد اعلام نامزدی او اتفاق نظر دارند.

دشواری­های آمدن خاتمی

محمد خاتمی در ماه­های گذشته سخنرانی‌های فراوانی در مورد انتخابات ریاست جمهوری کرده است. او در اغلب این سخنرانی‌ها به مشکلاتی اشاره می­کند که در صورت انتخاب شدن پیش رو خواهد داشت. یکی از نگرانی‌های جدی او محدودیت اختیارات رئیس جمهور و گسترش نفوذ و قدرت نهادهای غیردولتی است.

خاتمی معتقد است، این محدودیت‌ها عملی کردن وعده­هایی را که به مردم می­دهد ناممکن یا دشوار می­کند؛ وعده­هایی که به اعتقاد تحلیل­گران، اگر ندهد آمدنش بی­معناست و اگر بدهد و تحقق نیابد می­تواند یاس و بحرانی عمیق در جامعه پدید آورد. تردیدهای جدی خاتمی ظاهرا از این واقعیت ناشی شده که تغییر این شرایط خارج از توان او به عنوان رئیس جمهور خواهد بود.

مشکلات فراوان و امکانات اندک

خاتمی در صورت پیروزی در انتخابات، علاوه بر محدود بودن اختیارات که او را، به گفته­ی خودش، در دوران هشت ساله ریاست جمهوری به «تدارکاتچی» تبدیل کرده بود، با دشواری‌های جدیدی نیز روبروست.

او در مناسبت‌های مختلف یکی از علت‌های ناکامی برنامه­های دولت اصلاحات را کارشکنی رسانه­ی ملی و نهادهایی عنوان کرده که «می­بایست حافظ کشور و انقلاب باشند، اما در مقابل دولت قد علم می­کردند.» اغلب این نهادها مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی زیر نظر رهبری فعالیت می­کنند و رئیس جمهور امکان دخالت در کار آنها را ندارد.

مجلس هشتم نیز که اکثریت قاطع آن همچنان در اختیار اصولگرایان است، دلیل زیادی برای همراهی با سیاست‌های اصلاح­طلبان ندارد. اغلب نمایندگان مخالف رئیس جمهور کنونی، الزاما موافقان خاتمی نخواهند بود. به اینها بحران اقتصادی و کاهش درآمدهای نفتی را نیز می­توان افزود. به ویژه آنکه پیش‌بینی افزایش شدید بهای نفت دور از انتظار است و پشتوانه ارزی قابل اتکایی در اختیار دولت بعدی نخواهد بود.

افزایش توقع، راضی شدن به حداقل

از سوی دیگر بسیاری از چهره­های شاخص اصلاح­طلب یا با رد صلاحیت­شان از سوی شورای نگهبان از حضور در صحنه سیاسی بازمانده­اند یا به دلیل محدودیتهای ساختار سیاسی موجود رغبت و امیدی به فعال شدن ندارند. شاید به همین دلیل باشد که خاتمی گاهی برای نامزدی شرط­هایی مانند افزایش اختیارات رئیس جمهور گذاشته و گاهی به هوادارنش توصیه کرده از دامن زده به خواسته­های حداکثری بپرهیزند و به حداقل­ها راضی باشند.

این در حالی است که با طولانی شدن دوران تردید خاتمی، توقع حامیانش نسبت به تغییرات و بهبود اوضاع افزایش می­یابد. اصلاح­طلبان انتشار خبرهای ضد و نقیض در مورد نامزدی خاتمی را ترفند رسانه­های اصولگرا و جنگ روانی قلمداد می­کنند.

محمد خاتمی پیشتر گفته است چه در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند، چه نکند دلایل تصمیم خود را در بیانیه­ای تشریح خواهد کرد. به گفته­ی نزدیکان رئیس جمهور سابق، این کار طی یکی دو روز آینده و حداکثر پیش از ۲۲ بهمن انجام می­شود.