حلال و حرام در عشق و سکس در جهان عرب
۱۳۹۲ فروردین ۶, سه‌شنبه
شیرین الفکی، روزنامه نگار بریتانیایی مصری تبار در نخستین کتاب پژوهشی خود به موضوع روابط جنسی و عشق در کشورهای عربی پرداخته است: "سکس و قلعه" نام این کتاب است که عنوان فرعی "زندگی عشقی در جهان دستخوش دگرگونی عرب" را برخود دارد.
الفکی در این کتاب، تجربه‌ها و دیدگاه‌های جامعه‌شناسان، هنرمندان، روانکاوان، پزشگان، کارمندان دولت و مردم عادی کشورهای عربی را از مراکش تا عربستان سعودی به تصویر کشیده است.
عشق و سیاست، سکس و اقتصاد
این روزنامه‌نگار بریتانیایی ـ مصری که در کانادا بزرگ شده، معتقد است که عشق و سیاست و سکس و اقتصاد از یکدیگر جدایی‌ناپذیرند. او در این رابطه می‌نویسد: «چگونگی ارزیابی و برخورد به سکس، از دیدگاه‌های مذهبی، سنتی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی این و آن جامعه متاثر می شود.»
نقش جنسیت، هویت جنسی، گرایش‌ها، لذت و حریم جنسی، هنر عشق‌ورزی و غیره از سر‌فصل‌های اصلی کتاب "سکس و قلعه" است. به نظر این روزنامه‌نگار که برای نگارش کتاب خود پنج سال تحقیق کرده، سکس آیینه روابط حاکم بر جوامع عربی است، "روابطی که به انقلاب و دگرگرنی در این کشورها انجامیده است."
شیرین الفکی معتقد است که سکس، هم‌چنین معیار ارزیابی آینده‌ی اصلاحات سیاسی‌ای است که از سال ۲۰۱۰ در مصر، لیبی، تونس، یمن و کشورهای عربی دیگر آغاز شده است.
بایدها و نبایدهای سکسی
در "سکس و قلعه"، بیش از هر چیز به حلال و حرام‌های سکسی پرداخته شده است: این که چه عمل جنسی‌ای در چه رابطه و با چه کسی و در چه شرایطی از نظر زمامداران اسلام گرای وقت یا عرف و سنت حاکم بر جامعه حرام یا حلال است.
او در این رابطه می‌گوید: «روابط جنسی پیش از ازدواج در مصر و اغلب کشورهای عربی از نظر اخلاق اجتماعی پسندیده نیست. زن و مرد در زندگی زناشویی خود حتی درباره‌ی سکس و لذت جنسی صحبت نمی‌کنند. ختنه‌ی زنان و آزمایش بکارت ممکن است از نظر قانونی ممنوع باشد، ولی به‌طور روزمره اعمال می‌شود. رفتار خشونت‌بار باهم‌جنس‌گرایان از سوی ماموران امنیتی نیز از این قاعده مستثنی نیست.»
شیرین الفکی، در کتاب خود از سوی دیگر جایگاه اجتماعی و برخوردهای سکسی و جنسیتی را در رابطه با یکدیگر قرار می‌دهد و به عنوان مثال از گوشه‌هایی از زندگی دو مرد هم‌جنس‌گرا به نام‌های منیر و نسیم که در قاهره زندگی می‌کنند، خبر می‌دهد.
نسیم، صاحب نام و ثروتمند است و منیر یک کارگر ساده. نسیم در صورت دستگیری به اتهام "انجام اعمال غیراخلاقی" با اعمال نفوذ بلافاصله آزاد می‌شود، ولی منیر، ماه‌ها در زندان می‌ماند: «منیر به من گفت که حتی یک بار، پس از دستگیری شکنجه شده و مورد تجاوز قرار گرفته است.»
در کتاب "سکس و قلعه" آمده است که هر چند در مصر هم‌جنس‌گرایی غیرقانونی نیست، ولی پلیس و دادگستری با استناد به ماده‌ای که "رفتارهای غیرسنتی در جامعه را ممنوع دانسته"، هم‌جنس‌‌گرایان و زنان بی‌پناه و غیرمزدوج را تحت فشار قرار می‌دهند و از این طریق قدرت‌نمایی می‌کنند.
عرف‌هایی اجتماعی و استعمار
کتاب پژوهشی "سکس و قلعه"، به زمینه‌های تاریخی حلال و حرام‌های سکسی که به نام "موازین اسلامی" در جوامع عربی مطرح می‌شوند، نیز می‌پردازد و برخی از آن‌ها را "ابتکارات قدرت‌های استعماری" مانند کشورهای فرانسه و بریتانیای کبیر می‌داند: «این قدرت‌ها به عنوان مثال، سقط جنین و داشتن روابط جنسی با هم‌جنس را ممنوع و قابل مجازات اعلام کردند و سنت ادبیات اروتیک را که در طول نزدیک به ۱۲ قرن در دنیای عرب تکامل یافته بود، از میان برداشتند.»
"دیدی عینی و خالی از تعصب"
بنا به نوشته‌ی منقد رادیو آلمان، کتاب "سکس و قلعه" از زاویه‌ی دید روزنامه‌نگاری که با فرهنگ غربی خو گرفته و سنت‌ها و زبان عربی را به‌خوبی می‌شناسد، نگاشته شده است. این منقد معتقد است که شیرین الفکی با "دیدی عینی و خالی از تعصب و جهت‌گیری‌ای خاص" به این مسائل پرداخته است.
این روزنامه‌نگار ۴۵ ساله که سال‌ها با مجله‌ی "اکونومیست" و تلویزیون "الجزیره" همکاری داشته، در باره‌‌ی کودکی خود می‌نویسد: «خانواده‌ی من بیشتر به شیوه‌ی غربی زندگی می‌کرد تا شرقی و اسلامی. من مثلا گوشت خوک نمی‌خوردم، لب به الکل نمی‌زدم و سوره‌ی "الفتح" را که پدر و مادرم به من یاد داده بودند، از حفظ بودم. با این حال ما به عنوان تنها خانواده‌ی مسلمان در محله‌مان، از اولین کسانی بودیم که در مراسم عید پاک مسیحی‌ها، تخم مرغ شکلاتی می‌خریدیم و به این و آن هم هدیه می‌دادیم.»
شیرین الفکی کوشیده است در کتاب خود، به توضیح وشرح و بسط موازین اسلامی حاکم بر کشورهای عربی پرداخته و آن‌ها را برجسته کند. برای این پژوهشگر، فردیت، تفاهم، مدارا و روایت زندگی مردم عادی همان اندازه ارزش دارد که تحلیل‌ها و بررسی‌های جامعه‌شناسانه‌ی خود از پدیده‌ای به نام سکس.
"سکس و قلعه" کتابی است که به جای ارائه‌ی پاسخ‌های حاضر و آماده، بیشتر به طرح پرسش‌های اساسی می‌پردازد.