حضور زنان، راهی برای تلطیف فضای ورزشگاه‌ها در ایران؟

حضور زنان در ورزشگاه‌های فوتبال در ایران ممنوع است و زنانی که علاقمند به دیدن بازی‌های فوتبال هستند، اجازه‌ی ورود به ورزشگاه‌ها را ندارند. مسئولان امور، این تصمیم را ناشی از جو حاکم بر ورزشگاه‌ها می‌دانند. آنان این ممنوعیت را با شعارهای گاه زشتی که از سوی برخی از تماشاگران داده می‌شود توجیه می‌کنند.

شواهد و قراین موجود نیز حاکی از آن است که آمدن زنان ایران به استادیوم‌های فوتبال به این زودی‌ها تحقق نخواهد یافت، اگر چه مسئولان هر چند گاهی وعده و و وعیدها‌یی مبنی بر اجازه حضور زنان در استادیوم‌های فوتبال می‌دهند. در حال حاضر فوتبال‌دوستان زن در ایران ناگزیرند که برای دنبال کردن مسابقات فوتبال پای تلویزیون بنشینند.

نظرات درباره حضور زنان در ورزشگاه‌های فوتبال در شرایط فعلی متفاوت است. شماری فضای کنونی را برای تحقق این امر مناسب نمی‌دانند، از جمله داریوش مصطفوی، بازیکن پیشین تیم ملی فوتبال ایران که می‌گوید: «تا زمانی که جو استادیوم فوتبال ما این طور است، تا زمانی که الفاظی به‌کار می‌رود که من دوست ندارم خواهر و مادرم و بچه‌ام این حرف‌ها را بشنوند، من موافق آمدن خانم‌ها نیستم. تغییر فرهنگ هم در یک روز و دو روز اتفاق نمی‌افتد.»

شماری نیز معتقدند که که آمدن زنان به استادیوم‌ها سبب آرام شدن و تلطیف فضای ورزشگاه‌ها می‌شود، از جمله بهتاش فریبا، مربی استقلال و بازیکن سابق تیم ملی ایران که تصریح می‌کند: «اگر خانم‌ها حضور داشته باشند، ممکن است بعضی از این تماشاگرها، که اسم‌شان را همیشه تماشاگرنما می‌گذاریم، حیا و شرم کنند و کمتر این نکاتی را بگویند که نباید بگویند. فکر می‌کنم که اگر حضور بین‌المللی تیم ملی فوتبال ملی بانوان ما پررنگ شود، می‌توانیم بتدریج این مسئله را در مملکت‌مان جا بیندازیم که خانم‌ها هم به استادیوم بیایند. من فکر می‌کنم مردمان ما مردمانی احساساتی‌هستند. وقتی مردم وجود خانم‌ها را در استادیوم ببینند، فکر می‌کنم کنترل بیش‌تری روی زبان و حرکات‌شان داشته باشند».

مهدی رستم‌پور، تحلیلگر و روزنامه‌نگار پرسابقه ورزشی در گفت‌وگویی با دویچه وله به پرسش بحث‌برانگیز حضور زنان در استادیوم‌های فوتبال می‌پردازد.

دویچه وله: خیلی‌ها فکر می‌کنند که حضور زنان در استادیوم فوتبال در ایران می‌تواند به پرخاشگری‌های شماری از تماشاگران یا تماشاگرنماها پایان دهد. فکر می‌کنید که حضور خانم‌ها می‌تواند جو ورزشگاه‌های فوتبال را تلطیف کند؟

مهدی رستم‌پور: سئوال بسیار خوبی‌ست، به خاطر این که خیلی به این موضوع پرداخته می‌شود و مدافعین حضور زنان در ورزشگاه‌ها که ما هم طبیعتاً جزيی از آن‌ها هستیم، با مطرح کردن این موضوع که اگر زنان به ورزشگاه‌ها بیایند، فضا خوب می‌شود و حاشیه‌ها و فحاشی‌کمتر می‌شود، در واقع ناخواسته از زنان به‌عنوان وسیله‌ای برای تلطیف فضای ورزشگاه‌ها می‌خواهند استفاده کنند. یعنی زن بازهم تبدیل می‌شود به یک شئی تزیینی در ورزشگاه که اگر بیآید، حاشیه‌ها و درگیری‌ها کمتر می‌شود و مواد محترقه پرتاب نمی‌شود. در حالی که به‌هیچ وجه نباید این طور به قضیه نگاه کرد. زن باید در ورزشگاه حضور پیدا کند، همان طور که مردها هم می‌توانند در ورزشگاه‌ها حضور پیدا کنند و مسابقات را نگاه کنند. نیازی به توجیه و توضیح و تفسیر ندارد. به خاطر این که زن‌ها هم مانند تماشاچیان مرد حق دارند به ورزشگاه بیایند و حتی اعتراض کنند. گاهی اوقات می‌توانند پرخاش کنند. این حق یک تماشاچی است و طبیعی‌هم هست. و به همان اندازه که مردان حاشیه‌ساز می‌شوند، این حق برای زنان هم محفوظ است که به ورزشگاه بیایند و به هر طریق مسابقه را با هیجان دنبال کنند. طرح این موضوع که ما زنان را به ورزشگاه راه دهیم، به خاطر این که اگر بیآیند حاشیه‌ها کمتر می‌شود، باز این جفای مکرر است در حق مسلم و طبیعی زنان.

ولی نکته‌ای را باید در نظر گرفت و آن این‌که تجربه برای نمونه در آلمان نشان داده، که آمدن زنان به استادیوم واقعاً جو ورزشگاه‌ها را آرام‌تر می‌کند؛ یعنی نمی‌شود این مسئله را انکار کرد.

من با این دیدگاه موافقم؛ در اروپا و در اغلب نقاط دنیا مسئله به همین صورت است. اما خشونت در ایران ریشه‌های مشخصی دارد. ما می‌بینیم که به طور مثال در والیبال زن‌ها می‌توانند به ورزشگاه بیآیند. اما آیا از خشونت در سالن‌های والیبال کاسته شده؟ به اعتقاد من نه الزاما! به‌عنوان نمونه‌ی همین چند وقت پیش در مرحله‌ی پلی‌آف لیگ برتر والیبال در بازی تیم‌های پیکان و باریج اسانس کاشان خانم‌ها هم در ورزشگاه حضور داشتند، مثل تمام مسابقات والیبال. اما خشونت به حدی بود که هم مواد محترقه در سالن والیبال پرتاب شد، هم صندلی‌ها را کندند و انداختند وسط زمین و هم فحاشی و استفاده از الفاظ رکیک وجود داشت. پلیس هم خیلی به دردسر افتاد و برای این که دامنه‌ی خشونت به جایگاهی که زن‌ها حضور داشتند سرایت نکند، مجبور شد از آن‌ها محافظت کند و حتی پس از این که سالن تخلیه شد، تا یکساعت زن‌ها را آنجا نگه داشتند تا مردان از سالن بروند و خشونت در اطراف ورزشگاه دامنه‌اش کاهش پیدا کند تا زن‌ها هم بتوانند از ورزشگاه خارج شوند. در حال حاضر فضای ورزشگاه‌های ما این قدر خشن است که نه تنها زن‌ها در آن حضور پیدا نمی‌کنند، حتی بسیاری از آقایان هم ترجیح می‌دهند بازی‌ها را از تلویزیون نگاه کنند. فضای ورزشگاه‌ها اختصاصی شده برای گروه خاصی از مردان که می‌توانند این خشونت‌ها را تحمل کنند. این مسئله به نظر من فراتر از این است که با حضور گروهی از خانم‌ها بشود آن را حل کرد.

شما خودتان در ورزشگاه‌های والیبال یا بسکتبال تجربه‌های مثبت هم داشتید؟

قطعا. به خاطر این که به‌هرحال در فضاهای سرپوشیده و رشته‌های غیرفوتبالی عموماً خشونت کمتر است. یعنی تماشاگران دوآتشه تیم‌ها، نه فقط در ایران در خارج از ایران و در تمام دنیا، خیلی کمتر در مسابقات والیبال و بسکتبال درگیر می‌شوند تا مثلا فوتبال. در ایران هم این مسئله نمود کمتری نسبت به فوتبال دارد.

سوای پرخاشگری، نکته‌ی دیگری نیز اهمیت دارد و آن کم و کیف وضعیت ورزشگاه‌های فوتبال برای حضور زنان است. در این زمینه با چه معضلاتی روبرو هستیم؟

به طور مثال اگر بخواهیم در ورزشگاه آزادی فضا را برای حضور زنان به طور عمومی فراهم کنیم، فقط که داخل استادیوم نیست. شما فضای بیرون از ورزشگاه را در نظر بگیرید، محیط اطراف ورزشگاه اصلاً امن نیست و کنترل پلیس هم هیچ وقت نمی‌تواند به طور دقیق و کامل باشد. چون ورزشگاه آزادی خارج از شهر واقع شده، بخشی از اطرافش جنگلی‌ست، یک بخش‌اش دریاچه است، بخشی متروکه و بخشی هم اتوبان است و فقط کامیون‌ها تردد می‌کنند. آنجا را چه طور می‌خواهند کنترل کنند؟ ورود و خروج زنان را چه طور می‌خواهند کنترل کنند؟ و وقتی بازی تمام می‌شود، مردم هجوم می‌برند به قسمتی که اتوبوس‌های مجانی شرکت واحد هست و خیلی‌ها زیر دست و پا می‌مانند. کفش‌هایی‌ست که از پا درمی‌آید و خیلی‌ها به زمین سقوط می‌کنند. آن فضا را چه طور می‌خواهند برای زنان مهیا کنند؟ چون آنچه الان مطرح می‌شود، فقط همان ۹۰ دقیقه بازی است که زن‌ها بیآیند، مردها کمتر فحش دهند و شبکه سه که می‌خواهد بازی را پخش زنده کند، مجبور نشود که مدام صدا را کم و زیاد کند. ولی واقعیت این است که خود همین ورود و خروج زنان به ورزشگاه هم حاشیه‌های زیادی دربرخواهد داشت. به اعتقاد من ما اگر می‌خواهیم آزادی زنان را در ایران تامین کنیم، نمی‌توانیم گوشه‌ای را ببینیم و گوشه‌ای را نبینیم. ما در خیابان مسئله‌ی برخورد شدید با آنچه بدحجابی نامیده می‌شود را داریم. در دانشگاه‌ها بحث جداسازی زنان و مردان را داریم. در رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها برخورد با زنان را داریم، بعد بیآییم از این طرف بگوییم این امتیاز بزرگی‌ست اگر اجازه داده شود زنان به ورزشگاه بیایند. به اعتقاد من حقوق زنان در ایران باید به طور کامل اعاده شود. تا زمانی که این اتفاق نیافتد، نمی‌توانیم شاهد تلطیف فضا در ورزشگاه و در سایر نقاط باشیم، ازجمله در اماکن عمومی، در آنچه به حوزه زنان اختصاص دارد و به بحث حضور آن‌ها در سطح جامعه.

مصاحبه‌گر: شهرام احدی
تحریریه: جواد طالعی