جمع‌آوری معتادان تزریقی در تهران
۱۳۸۴ اسفند ۷, یکشنبه
مسئولان که پیش از این از جمع‌آوری ۳۰۰۰ معتاد تزریقی خطرناک می‌گفتند اکنون صحبت از پانصد نفر تا آخر اسفند می‌کنند. با توجه به امکانات محدود نیروهای انتظامی و بهزیستی و سایر نهادهای مرتبط، مسئولان چاره‌ای جز تنگتر کردن دایره‌ی انتخاب افردای که باید جمع آوری شوند ندارد.
در ادامه‌ی اجرای طرح افزایش امنیت اجتماعی در تهران، نیروهای انتظامی از اول اسفندماه اقدام به جمع آوری معتادانی کرده‌اند که «پرخطر»، «خیابانی» یا «تابلو» تلقی می‌شوند. از اول اسفندماه حضور نیروهای انتظامی در بسیاری از مناطق تهران به ویژه جنوب شرقی و غربی، و شرق تهران محسوس‌تر از همیشه است. این مناطق مطابق آمار نیروهای انتظامی از نا‌امن‌ترین مناطق تهران به حساب می‌آیند. چند روز پس از آغاز طرح پاکسازی درحالیکه مسئولان از موفقیت خبر می‌دهند برخی صاحب‌نظران آسیب‌های اجتماعی توفیق این طرح را با تردید دنبال می‌کنند.
به اعتقاد آنان کارساز نبودن بعضی از این تدبیرها یا لااقل محدود بودن تاثیر آن، از جمله به این دلیل است که اجرای چنین طرحهایی مساعدت و همکاری چند نهاد و وزارتخانه را می‌طلبد. مرتضی طلایی فرمانده نیروهای انتظامی تهران بزرگ نیز به این امر واقف است. او می‌گوید «باید اذعان كرد: سه ضلع مثلث یعنی قوه قضاییه، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و نیز سازمان پلیس چنانچه هماهنگی لازم را در این زمینه با یكدیگر نداشته باشند قطعا به نتایج مطلوب نخواهیم رسید.»
از آنجا که اجرای طرح افزایش امنیت با تبلیغات فراوانی همراه بوده طبیعی است که بخشی از خلافکاران مخفی شده یا محل کار خود را ترک کرده باشند. یک روز پس از آغاز عملیات پاکسازی منطقه ناصر خسرو مرتضی طلایی به خبرنگاران اعلام کرد که « توانستیم روز گذشته با انجام چند عملیات ضربتی، ١٠ انبار نگهداری داروهای تقلبی (شامل چندین دستگاه كامیون)، ١٩٤ نقطه و محل توزیع این داروها را با دستگیری ٤١ تن از عناصر اصلی و ٣٩ تن از واسطه‌ها و دلالان این داروها شناسایی و پلمپ كنیم.» اینکه پلیس در بیش از ۲۰۰ انبار و محل توزیع فقط قادر به دستگیری ۸۰ نفر شده است می‌تواند حکایت از آن داشته باشد که بسیاری از متهمان محل را پیشاپیش ترک کرده بودند. این نکته‌ای است که به گفته‌ی طلایی در اجرای مرحله اول طرح نیز اتفاق افتاده بود. با اینهمه دستگیری «۴۱ عنصر اصلی» به ویژه با توجه به این که به گفته‌ی وزیر بهداشت «٩٠ درصد داروهای مكشوفه روز گذشته، تقلبی بوده» و بنابه اعلام معاون غدا و داروی این وزارتخانه در حاشیه بازدید از مناطق پاکسازی شده «در ناصرخسرو داروی مجاز وجود ندارد. و فرآورده‌هایی که در این محل عرضه می‌شود برای نیازهای غیرقانونی برخی افراد است.»
مبارزه با قاچاق مواد مخدر و دارو از برنامه‌های اصلی طرح پاکسازی است. پلیس تهران در برنامه‌ای که از روز نخست اسفند آغاز کرد و هنوز به پایان نرسیده جمع آوری ۳ هزار معتاد تزریقی را در برنامه کار خود قرار داد.
با توجه به امکانات محدود نیروهای انتظامی و بهزیستی و سایر نهادهای مرتبط، مسئولان چاره‌ای جز تنگتر کردن دایره‌ی انتخاب افردای که باید جمع آوری شوند ندارد. چهار روز پیش از آغاز اجرای طرح «نجات معتادان» سعید صفاتیان مدیركل درمان و باز توانى ستاد مبارزه با مواد مخدر [در گفت وگو با ایسنا] جزئیات چگونگى طرح را تشریح کرد. به گفته‌ی او «تنها آن گروه از معتادان تزریقى بى‌خانمان كه سن ۲۰ تا ۵۵ سال داشته، فاقد گواهى پزشكى بوده و تحت درمان قرار نداشته باشند، همچنین فاقد معلولیت جسمى و بیمارى شدید جسمى و روانى و پاك از آلودگى به هپاتیت یا HIV باشند و محرز شود كه هیچ خانواده و وابسته‌اى ندارند تحت پوشش این طرح قرار خواهند گرفت.» او سه روز پس از آغاز جمع‌آوری معتادان با اشاره به محدودیت امکانات اعلام کرد تا اواخر اسفند «٥٠٠ معتاد تزریقی در این مرحله با توجه به ظرفیت مرکز شفق جمع آوری می شوند» این در حالی است که همان روز، ۳ اسفند، معاون دادستان تهران خبر داد « روزانه ١٠٠ نفر از معتادان ولگرد و کارتن‌خواب از سطح شهر جمع‌آوری شوند»
طرح نجات معتادان با هدف «کاهش خسارتهای اعتیاد» طرح تازه‌ای نیست. اواخر دهه‌ی هفتاد نیز مسئولان با اسکان تعدادی از معتادان تزریقی در مرکز نگهداری «شورآباد» عاقبت با کمبود بودجه و امکامات مجبور به تعطیل کردن آن شدند. روش برخورد با معتادان تزریقی از مواردی است که میان متخصصان بر سر آن اختلاف نظزهای اساسی وجود دارد. بسیاری از کارشناسان ارائه خدمات و دارو خارج از مراکز نکهداری را موثرتر و با توجه به بودجه محدودی که برای این کار اختصاص دارد مقرون به صرفه‌تر می‌دانند.
مطابق آمار رسمی در ایران ۲۰۰ هزار معتاد تزریقی وجود دارد، اما دكتر بیژن نصیرى منش مدیر انجمن كاهش خسارات اعتیاد پرسپولیس در گفت وگو با شرق مى گوید «بنا بر آمارهاى رسمى پیش‌بینى مى‌شود كه حدود ۱۲ درصد از معتادان تزریقى كشور در تهران ساكن باشند. در حالى كه بنابر آمارهاى غیررسمى ما برآورد مى كنیم كه حدود ۴۰ هزار معتاد تزریقى در تهران ساكن هستند كه به نظر ما ۲۵ هزار نفر از این جمعیت خیابانى تلقى مى‌شوند.» گرچه سعید صفاتیان مدیركل درمان و باز توانى ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفت وگو با ایسنا اعلام کرده است «۹۹ درصد معتادان وضعیت خطرآفرینى ندارند، اما یك درصد آنها جامعه را با چالش مواجه مى كنند.» که با این حساب و با توجه به آمار رسمی ۲۰۰ هزار نفر، کل معتادان خطر آفرین ایران حدود ۲ هزار نفر می‌شود و سهم تهران بسیار کمتر از ۳ هزار معتادی می‌شود که برای جمع‌آوری آنها اقدام می‌شود. بیژن نصیری‌منش هخمچنین معتقد است «به نظر من اقداماتى كه امروز قرار است توسط دولت براى معتادان تزریقى ارائه شود ۱۵ سال تاخیر را پشت سر گذاشته است. اعلام فرمانده نیروى انتظامى هم از رویه جدیدى خبر نمى دهد.» فداحسین مالکی دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر اول اسفند ماه اعلام کرد «متاسفانه تا به حال آمارهایی که از معتادان کشور از سوی دستگاه‌های مختلف اعلام شده با هم متناقض بوده و این امر چهره کشور را خدشه دار کرده است» او همچنین اعلام کرد «آمار رسمی معتادان کشور تا آخر امسال اعلام می‌شود.»
گذشته از تفاوت تعریف معتاد خیابانی یا خطرناک، و اختلاف بر سر آمار دقیق آنها، بودجه‌ی اندکی که برای این کار اختصاص داده می‌شود کافی نیست. به نوشته‌ی روزنامه‌ی شرق «در حالى كه متولى ارائه این خدمات، بر اساس شرح وظایف ادارى، وزارت بهداشت و در واقع دفتر سلامت روانى، اجتماعى این وزارتخانه است، اعتبار مورد نیاز ارائه خدمات درمانى در این طرح كه حدود ۲ میلیارد تومان (صرفا براى سه ماه پایانى سال ۸۴) برآورد شده هنوز در اختیار مسئولان این دفتر قرار نگرفته و این تاخیر در حالى است كه دكتر عمران محمد رزاقى- مدیركل دفتر سلامت روانى، اجتماعى وزارت بهداشت در گفت وگو با شرق با انتقاد از تقلیل چشمگیر بودجه دفتر سلامت روانى، اجتماعى وزارت بهداشت در سال ۸۴ مى گوید «بودجه وزارت بهداشت در امر درمان و پیشگیرى از اعتیاد در سال ۸۴ به یك هشتم اعتبارات سال ۸۳ كاهش یافت و در سال ۸۴ فقط ۳۵۰ میلیون تومان اعتبار به ما تخصیص داده شد. به همین دلیل علاوه بر آنكه بسیارى از فعالیت هاى ما تعطیل شد، هیچ فعالیت جدیدى امكان شروع پیدا نكرد.» [شرق ۲۷ بهمن ۱۳۸۴]
به نوشته‌ی روزنامه‌ی شرق، ۲۷ بهمن، در زمان شهرداری محمود احمدى نژاد، «در نشستى با حضور شهرداران مناطق بیست ودوگانه شهر تهران، این قرار به امضا رسید كه تا پایان سال۸۳ ،۴۰ مركز كاهش خسارات اعتیاد در شهر تهران از سوى شهردارى راه اندازى شود. شهردارى تهران تا امروز صرفا دو مركز از تعهد خود را دایر كرده و هم اكنون فقط ۶ مركز كاهش خسارات اعتیاد در شهر تهران و در مجموع ۱۲ مركز در كل كشور فعال است.»
بهزاد کشمیری‌پور گزارشگر صدای آلمان در تهران