جشنواره‌ی فیلم فجر و ’سینمای ملی‘
۱۳۸۶ بهمن ۱۳, شنبه
در شامگاه جمعه ۱۲ بهمن، بیست و ششمین "جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم فجر" کار خود را رسما آغاز کرد. در این جشنواره که تا ۲۲ بهمن ماه ادامه می‌یابد مجموعا ۲۲۴ فیلم ایرانی و خارجی به نمایش در می‌آید. از این تعداد ۸۸ فیلم ایرانی و بقیه فیلم‌هایی از ۶۳ کشور دیگر هستند. ۲۳ فیلم ایرانی و ۱۹ فیلم خارجی برای شرکت در بخش اصلی انتخاب شده‌اند. جشنواره‌ی فیلم فجر در حالی کار خود را آغاز می‌کند که برنامه‌ی کامل نمایش فیلم‌ها هنوز منتشر نشده است. امسال نیز مانند سال‌های پیش آثار برخی از فیلمسازان مطرح سینمای ایران به دلایل مختلف در این جشنواره حضور ندارند.
جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم فجر که ربع قرن فعالیت خود را پشت سر گذاشته همچنان با بحث‌ها و مسائلی روبروست که از روز نخست این جشنواره را همراهی می‌کرده. هر سال شرکت یا عدم شرکت چند فیلم تا روزهای پایانی جشنواره همچنان در پرده‌ی ابهام باقی می‌ماند و نمایش فیلم‌ها به ندرت مطابق برنامه‌های اعلام شده انجام می‌شود. ده روز پیش از افتتاح جشنواره‌ی بیست و ششم، هنوز تکلیف فیلم‌های انتخاب شده برای بخش اصلی مشخص نبود و فهرست فیلم‌های بخش‌خارجی که روز اول به نمایش درآمدند تا روز نمایش نیز اعلام نشده بود.
از میان سینماگران مطرح، امسال نیز مانند سال‌های گذشته تعدادی به دلایل متفاوت در جشنواره حضور ندارند. بعضی مانند تهمینه میلانی و منیژه حکمت فیلم‌های خود («تسویه حساب» و «این سه زن») را اصلا به جشنواره ارائه نکرده‌اند، و برخی دیگر از جمله بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی، رخشان بنی اعتماد، و جعفر پناهی، برای امسال فیلمی نساخته‌اند. نمایش بعضی فیلم‌ها نیز مانند «صد سال به این سال ها» به کارگردانی سامان مقدم ظاهرا شرط و شروطی داشته که سازندگانش نپذیرفته‌اند. گروهی از سینماگران و منتقدان، سیاست‌های جدید فرهنگی وزارت ارشاد را از جمله محدودیت‌هایی می‌دانند که فعالیت‌های سینمایی را با رکود مواجه می‌کند. این در حالی است که مسئولان سینمایی سیاست‌های تازه را در خدمت توجه به بخش بزرگی از مخاطبان بالفعل می‌خوانند که سینمای ایران ظاهرا به آنها کم‌توجهی کرده است. در نظر مسئولان روی آوردن به آنچه «سینمای ملی» خوانده می‌شود راهی است برای تعالی سینمای ایران.
«سینای ملی» مفهومی است که در سال‌های اخیر، به ویژه در ایام برگزاری جشنواره‌ی فجر، از آن بسیار استفاده می‌شود. دبیر جشنواره مجید شاه حسینی در مراسم افتتاح اظهار داشت: «"سینمای ملی" همان سینمای هویت گرای دینی است که در کالبد آحاد ایرانیان روح امید می‌دمد.» شاه حسینی سینمای ایران را سینمایی می‌خواند «که در پی وقوع انقلاب اسلامی ایران همراه با انقلاب متولد شد» و جشنواره را جشن تجدید حیات آن عنوان می‌کند. دبیر جشنواره در گزارشی که هفتم بهمن ماه منتشر شده با اشاره به این که «سینمای ایران تا به حال صرفا به لایه‌هایی خاص از اجتماع، اقبال و توجه نشان داده» تاکید دارد شایسته است سینما به هویت ملی توجه خاص نشان دهد تا طیف وسیعتری را به سالن‌های سینما بکشاند. به اعتقاد او «هویت ملی ایرانیان همان عینیت هویت دینی ایشان است.»
پس از اعلام اسامی فیلم‌های پذیرفته شده برای بخش مسابقه، وزیر و معاون سینمایی وزارت ارشاد، هرگونه دخالت در انتخاب فیلم‌ها را تکذیب کرده و این گزینش را حاصل کار هیئت انتخاب عنوان کرده‌اند. مدیرکل ارزشیابی و نظارت معاونت سینمایی وزارت ارشاد به ایسنا می‌گوید «امسال از مجموع ۴۳ فیلم ارایه شده برای بخش‌های مختلف جشنواره توسط هیئت انتخاب، فقط ۷ فیلم ۴ تا ۵ مورد اصلاحات داشته‌اند و حداقل ۳۵ فیلم با کم‌ترین اصلاحات به مرحله آماده‌سازی رسیده‌اند.» محمد اربابی می‌افزاید «این مطلب بیانگر فهم و توجه جدی فیلمسازان به رعایت قوانین و مقررات فرهنگی کشور است.» داریوش مهرجویی معتقد است «این روزها آثار بهترین فیلمسازان ما جایی در بازار فرهنگی داخلی ندارد.» او در یادداشتی که روز پنجشنبه، دهم بهمن ماه، در روزنامه‌ی اعتماد منتشر شد با اشاره به این که «این نباشد و آن نباشد» به تابلوی اصلی جشنواره فیلم فجر بدل شده» می‌نویسد «در سه سال اخیر مواضع و سیاست‌های هنری وزارت ارشاد هم نامعقول بوده و هم متناقض.» به نوشته‌ی مهرجویی وزارت ارشاد در حالی هرچه را مربوط به گذشته است خطا می‌داند، که «تعاریف و قاعده‌های» راه صحیح یا نامشخص است یا اعلام نمی‌شود.
هشتم بهمن ماه نامه‌ای به امضای ۴۵ بازیگر و کارگردان مشهور منتشر شد که در آن «کم‌توجهی و نادیده گرفته‌شدن سینمای فرهنگی، بسیار نگران‌کننده» توصیف شده. امضا کنندگان، از جمله پرویز پرستویی،عزت‌الله انتظامی، نیکی کریمی، کیانوش عیاری و کیومرث پوراحمد می‌نویسند «به نظر می‌رسد تصمیم‌گیران عرصه‌ی سینما، ... با اتخاذ تصمیم‌های نامناسب، موجب انزوا و حذف بخشی از سینمای اندیشمند ایران در نمایش‌های عمومی شده‌اند.»