تعویق مذاکرات ایران و عربستان به دلیل "تنش سیاسی در عراق"
۱۴۰۱ شهریور ۷, دوشنبه
تعویق دور ششم مذاکرات ایران و عربستان که قرار بود اوایل مرداد برگزار شود ظاهراً به دلیل نگرانی‌های ریاض و تهران از وضعیت سیاسی در کشور میزبان یعنی عراق بوده است.
روزنامه "العربی الجدید" که به دولت قطر نزدیک است با اعلام این خبر به نقل از منابع عراقی، نوشته است که تعویق خواست دولت بغداد نبود، بلکه ریاض و تهران با توجه به تنش سیاسی در عراق چنین درخواستی را مطرح کردند.
عراق در ماه‌های گذشته شاهد زورآزمایی سیاسی نیروهای هوادار مقتدا صدر و نیروهای مخالف (ائتلاف چارچوب هماهنگی) بر سر انحلال یا ادامه کار مجلس جدید بوده است. صدر که فراکسیون منسوب به او در مجلس جدید بیشترین کرسی را دارد خواهان انحلال مجلس است. در این رابطه هواداران او چند بار در هفته‌های گذشته به منطقه سبز بغداد وارد شده و در مجلس و در مقابل شورای قضایی عراق تحصن کرده‌اند.
ایران و عربستان در توضیح درخواست خود تصریح کرده‌اند که اوضاع سیاسی موجود در عراق مناسب برگزاری چنین مذاکراتی در سطح وزیران نیست.
پیش‌تر محمد ایرانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت نیز در گفت وگو با روزنامه "الرای" پیرامون برگزاری دور جدید مذاکرات تهران و ریاض با اشاره به تحولات سیاسی اخیر در عراق گفته بود که "طبیعی است که باید منتظر بمانیم تا کشور میزبان آماده میزبانی مذاکرات شود."
با این همه "العربی الجدید" در گزارش خود به نقل از منابع عراقی می‌نویسد که دولت مصطفی الکاظمی همچنان تلاش می کند که دور تازه مذاکرات ایران و عربستان برگزار شود به خصوص اینکه ممکن است بحران سیاسی عراق طولانی شود و نباید مذاکرات ریاض و تهران را به این بحران ربط داد.
شرط و شروط‌های متقابل
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران در کنفرانس مطبوعاتی روز ۲۹ تیر در مورد مذاکرات ایران و عربستان و نتایج پنچ دور مذاکرات انجام گرفته بین دو کشور، گفته بود که "ماحصل این گفتگوها مثبت بوده است؛ به‌عبارتی این انگیزه و ادراک مشترک را ایجاد کرده است که ما نیازمند تداوم این مسیر برای ایجاد فهم مشترک و برداشتن گام اجرایی برای از سرگیری روابط دو کشور هستیم".
عربستان در چارچوب سیاست‌های منطقه‌ای جدید خود که تحقق حداقل تنش در مناسبات با همسایگان است، همزمان با ایران و ترکیه و اسرائیل مذاکرات آشکار و پنهانی را دنبال می‌کند و در یمن نیز بعد از ۷ سال جنگ از طریق توافق با حوثی‌ها بر سر آتش‌‌بس در مسیر حل مناقشه دراین کشور قرار گرفته است. تلاش برای حضور فعال در کشورهایی که ایران آنها را "عمق استراتژیک" خود می‌خواند، یعنی عراق و سوریه و لبنان و تقویت مناسبات اقتصادی و سیاسی با این کشورهای برای کاستن از نفوذ تهران هم رویکرد دیگر ریاض به شمار می‌رود.
در ارتباط با مذاکراتی که میان تهران و ریاض در جریان است، در حالی که عربستان در مورد پرونده‌های متفاوتی مانند احیای برجام و سیاست‌های تهران در یمن و کشورهای منطقه خواهان انعطاف و تجدید‌نظرهایی در رویکردهای جمهوری اسلامی است، ایران نیز گاه و بی‌گاه تسریع در احیای روابط را مشروط به "جدیت و برداشتن گام‌های مثبت" از سوی عربستان می‌داند.
ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، دوشنبه ۷ شهریور، در یک کنفرانس مطبوعاتی در پاسخ به پرسش خبرنگار تلویزیون الجزیره قطر در باره وضعیت مذاکرات با عربستان گفت: «ما با میزبانی کشور عراق پنج دوره مذاکره داشتیم. تعهداتی طرف عربستانی دارد که انجام آن، راه را برای اقدامات بعدی بازخواهد کرد. حتماً روابط دیپلماتیک و بین دو کشور در گروی این تعهداتی است که باید انجام شود.»
رئیسی اشاره مشخصی به این "تعهدات" نکرد. پیش‌تر مقام‌های جمهوری اسلامی در اظهاراتی کلی قطع جنگ در یمن، "رفتار مناسب‌تر با اقلیت شیعه در عربستان"، عدم عادی‌سازی مناسبات میان عربستان و اسرائیل و کاهش سطح مناسبات میان عربستان و آمریکا و "شکل‌دهی به امنیت منطقه بدون حضور بیگانگان" را از شروط خود اعلام کرده‌اند.
ایران و عربستان از ابتدای استقرار جمهوری اسلامی در ایران پیوسته در حال کشمکش بر سر هژمونی منطقه‌ای در جهان اسلام و نیز منازعات نیابتی در کشورهای عربی بوده‌اند. کم و کیف برگزاری حج و پرونده هسته‌ای ایران نیز از موارد مناقشه‌انگیز در مناسبات دو کشور بوده است که گاه و بی‌گاه به تنش یا قطع رابطه کشیده است.
در آخرین تنش‌ها از این دست، مناسبات رسمی تهران و ریاض در دی‌ماه سال ۱۳۹۴ در پی حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران که در واکنش به اعدام شیخ نِمر باقر النمر، روحانی شیعه، توسط حکومت عربستان سعودی روی داد، قطع شد.
مذاکرات جاری برای احیای رابطه از فروردین سال گذشته شروع شده است.