تزریق ارز خارجی به بازار ایران، سودمند یا زیانبخش؟

بازار ارز ایران ظرف دو ماه گذشته با نوسانات شدید روبرو بوده است. روز دوشنبه، ۱۷ آبان، همزمان با انتشار خبر تزریق ارز خارجی به بازار، بانک مرکزی ایران نرخ فروش دلار را هزار و ۳۹ تومان و نرخ یورو را هزار و ۴۴۸ تومان اعلام کرد. اما در همین روز نرخ فروش دلار آمریکا در صرافی‌ها هزار و ۶۵ تومان و بهای یورو ۱۴۸۵ تومان اعلام شد.

اثر تحریم‌های بین‌المللی و ناآرامی بازار

نوسان شدید بازار ارز، از اوایل مهرماه امسال همزمان با اعتصاب گسترده در بازارهای طلافروشان ایران آغاز شد. هفته‌ی اول مهرماه در صرافی‌های تهران بهای هر دلار به ۱۲۴۰ تومان و یورو به ۱۶۲۰ تومان رسید. خبرگزاری کار ایران در همان زمان بانک مرکزی را در این روند مقصر شناخت و در عین‌حال به نقل از کارشناسان اقتصادی نوشت که تحریم اقتصادی و بی‌انگیزه شدن سرمایه‌گذاران نیز در نوسانات بازار ارز موثر است.

صرافان خیابان استانبول تهران که قلب مبادلات ارزی است، بخشی از نوسانات بازار ارز را مرتبط با بازارهای جهانی دانستند، اما تاکید کردند که دست کم ۳۰ درصد از بحران، ناشی از اعتصاب بازارهای طلافروشان و اختلال در انتقال حواله‌های ارزی از دوبی است. تحریم‌های بین‌المللی در ماه‌های اخیر سبب شده است که نقل و انتقال ارز از دوبی به ایران دشوار شود.

کاهش حجم دلار و یورو در بازار

نشریات اقتصادی ایران در مهرماه نوشتند که حجم دلار و یورو در بازار ایران نسبت به ماه‌های قبل ۵۰ درصد کاهش یافته است. به گزارش این رسانه‌ها، مردم امیدوار بودند که بانک مرکزی با تزریق ارزهای خارجی به بازار، قیمت‌ها را بشکند. اما بانک مرکزی مدت‌ها در این امر تاخیر کرد. کارشناسان معتقد بودند دلیل تاخیر بانک مرکزی کاهش درآمدهای ارزی کشور است، اما مدتی بعد بانک مرکزی وارد عمل شد و توانست قیمت‌ها را تا حدودی کاهش دهد.

اکنون رئیس‌کل بانک مرکزی، ضمن اعلام خبر تزریق هفته‌ای بیش از یک میلیارد دلار به بازار ارز، از مردم خواسته است که ارزهای خارجی را که در خانه‌های خود نگه‌می دارند در حساب‌های ارزی به کار گیرند. وی تضمین کرد که مردم اصل و سود ارزهای خارجی را که به حساب‌های ارزی می‌سپارند، به صورت ارز خارجی دریافت خواهند کرد.

بی‌اعتمادی به سیستم بانکی

اظهارات رئیس‌کل بانک مرکزی نشان می‌دهد که مردم ایران، به دلیل عدم اطمینان به سیستم بانکی و آینده اقتصادی کشور، از سپردن ارزهای خارجی به بانک‌ها می‌پرهیزند.

به گفته محمود بهمنی، بانک مرکزی تزریق هفته‌ای بیش از یک میلیارد دلار ارز خارجی به بازار را از چندین هفته پیش آغاز کرده است. با این همه، مقایسه قیمت‌ها نشان می‌دهد که نرخ ارزهای خارجی در بازار ایران، به سطح پیش از آغاز بحران باز نگشته است.

بهمنی به خبرگزاری دانشجویان گفته است: «ایران در سال گذشته ۵۷ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته است. با توجه به این که هر سال ۵۲ هفته است، ما باید هفته‌ای بیش از یک میلیارد دلار در بازار بفروشیم تا پولش را به‌صورت ریال به حساب خزانه واریز کنیم.»

اتلاف منابع ملی

به نظر دکتر حسن منصور، کارشناس اقتصادی مقیم لندن، تزریق ارز به بازار به شکل فعلی اتلاف منابع ملی است. وی معتقد است دولت باید ارز خارجی را به صورت هدفمند در اختیار بخش بازرگانی و خدمات ویژه قرار دهد تا از این طریق بر اقتصاد اثر بگذارد.

وی در این باره اظهار می‌دارد:«دولت باید در درجه اول برنامه‌هائی برای تعادلی کردن ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی داشته باشد. ارزش ریال در صورتی تعادلی می‌شود که حجم صادرات غیرنفتی کشور با واردات آن تعادل داشته باشد.»

حسن منصور در عین‌ خاطرنشان می‌سازد که اگر دولت ارز به بازار تزریق نکند، ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی باز هم کاهش می‌یابد؛ در نتیجه مردم ممکن است حتی خانه‌های خود را بفروشند و ارز خارجی ذخیره کنند. از دید این کارشناس، ادامه تزریق ارز خارجی به بازار برای بانک مرکزی عملی نیست و این سیاست نمی‌تواند برای مدت زیادی پایدار بماند.

صرافان تهران نیز همین نظر را دارند و از این رو معتقدند که در آینده نزدیک باز هم نرخ ارزهای خارجی بالا خواهد رفت. آن‌ها در مهرماه امسال هشدار داده بودند که بازار ارز می‌تواند در آینده حالتی انفجاری به خود بگیرد.

جواد طالعی

تحریریه: شهرام احدی