«ترور در باکو»، انتقام‌جویی ایران علیه اسرائیل؟
۱۳۹۰ بهمن ۳, دوشنبه
در گزارش تلویزیون باکو دو تن از عاملان عملیات تروریستی ناکام به جزئیات اقدامات خود اعتراف کردند. یکی از این دو نفر با فرد سومی در ایران در ارتباط بود که در این گزارش از وی به‌عنوان «بالاقارداش داداشف» نام برده می‌شود.
داداشف شهروند جمهوری آذربایجان و تحت تعقیب پلیس این کشور است. او از چند سال پیش در شهر اردبیل ایران اقامت دارد. بنابر گفته‌ی دولت آذربایجان، این فرد با دستگاه‌های امنیتی ایران ارتباط و همکاری دارد.
گزارش تلویزیون دولتی آذربایجان برمبنای داده‌ها و مستندات وزارت امنیت ملی این کشور تهیه شده بود. در این گزارش گفته شده که این اقدام ایران غیردوستانه است و به سوء تفاهم و بدبینی میان دو کشور همسایه دامن می‌زند.
پرهیز آذربایجان از تشدید تنش
دالغا خاتین اوغلو، رئیس بخش فارسی خبرگزاری ترند نیوز می‌گوید، آذربایجان به هیچ وجه مایل به دامنه‌دار شدن تنش‌ها با ایران نیست. وی توضیح می‌دهد: «صادرات و واردات جمهوری خودمختار نخجوان از طریق خاک ایران انجام می‌شود، ایران سالانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز در قالب معامله پایاپای با آذربایجان، به نخجوان تحویل می‌دهد. ثانیا، تنش با ایران تبعات امنیتی و اقتصادی برای آذربایجان خواهد داشت».
اما موسی بی‌اف ، نماینده پارلمان جمهوری آذربایجان هشدارمی‌دهد که اگر اقدامات ایران ادامه یابد و آشکارا علیه جمهوری آذربایجان موضع‌گیری کند، «جمهوری آذربایجان در دنیا تنها نیست».
موسی بی‌اف می‌افزاید: « جمهوری آذربایجان یک کشور لائیک است و پیشرفت و ترقی این کشور برای آذربایجانی‌های ایران می‌تواند الگو و نمونه‌ای باشد و سبب فاصله گرفتن آن‌ها از رژیم ایران شود. از سوی دیگر مناسبات کشور ما با آمریکا و اسرائیل هم خوشایند ایران نیست و به همین دلیل به تحریکات و تهدیدات خود علیه ما افزوده تا ما تابع سیاست‌های رژیم ایران باشیم ».
تکذیب نماینده مجلس جمهوری اسلامی
مقام‌های دولتی ایران نیز پیرامون بروز حادثه ترور ناکام در باکو و دستگیری عاملان آن واکنش نشان داده‌اند. علاءالدین بروجردی رئیس كمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در واکنش به این حادثه به خبرگزاری فارس گفته است: «این روش‌های شناخته شده قدیمی و نخ‌نمایی است كه سرویس‌های اطلاعاتی كشورها آن را به كار می‌گیرند و هدف آن ایجاد فضای منفی در روابط دو كشور ایران و آذربایجان است».
بروجردی در گفت‌وگو با فارس همچنین تاکید کرده: «معتقدم این موضوع نیز از طراحی‌های موساد بوده و دامی است كه در زمینه روابط ایران و آذربایجان برای طرف آذری پهن شده است».
خبرگزاری فارس در گزارش خود نوشته که رسانه‌های کتبی و شفاهی آذربایجان بیانیه روابط عمومی وزارت امنیت ملی این کشور درباره‌ی «طرح ناکام ترور» را با آب وتاب پوشش داده‌اند. فارس ادامه می‌دهد: «جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر یكی از پركارترین كشورها در زمینه‌ی ایران هراسی بوده و در اعمال برخی مصوبات آمریكایی و اعمال تحریم، گوی سبقت را از كشورهای تصویب‌كننده نیز ربود است.»
فارس در پایان تحلیل خود یادآور می‌شود: «سكوت دستگاه دیپلماسی در قبال رفتارهای توهین‌آمیز دولت باكو دیگر مناسب نیست و بهتر است دستگاه دیپلماسی كشورمان واكنشی در شان ایران انجام دهد».
اتهامات متقابل رسانه‌های ایرانی
دالغا خاتین اوغلو، رئیس بخش فارسی خبرگزاری ترند نیوز به اتهامات مشابهی اشاره می‌کند که رسانه‌های ایرانی در رابطه با ترور دانشمندان هسته‌ای به نهادهای امنیتی آذربایجان وارد کرده‌اند.
وی یادآور می‌شود: « درقضیه‌ی ترور دانشمندان هسته‌ای تعدادی از رسانه‌های ایرانی ادعا کردند که برخی از افرادی که در ایران به تلاش برای ترور دانشمندان هسته‌ای کشور متهم هستند، اعتراف کرده‌اند که آنان در جمهوری آذربایجان توسط عوامل اطلاعاتی این کشور و همچنین موساد آموزش نظامی دیده‌اند. یا این شایعه در مطبوعات ایران به دفعات تکرار شده که دولت باکو به عوامل پژاک و مجاهدین خلق پناهندگی داده است. البته مقامات رسمی ایران، این ادعاها را رسما اعلام نکرده‌اند، اما به هر حال مطبوعات در ایران در اختیار جناح حاکم قرار دارد و موضع و تحلیل مطبوعات، به نحوی انعکاس دهنده‌ی دیدگاه مقامات رسمی، امنیتی و نظامی ایران است».
انتقام‌جویی ایران علیه اسرائیل؟
به نظر مصطفی ملکان روزنامه‌نگار و مطلع در امور مربوط به مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان هم "اقدام ناکام ترور در باکو احتمالا با هدف انتقام جویی از اسرائيل صورت گرفته که در ایران متهم به ترور دانشمندان هسته‌ای است. آقای ملکان توضیح می‌دهد: «مناسبات ایران با جامعه‌ی جهانی در حال حاضر به شدت تنش‌آمیز است. ایران به این می‌نگرد که کدام کشور در کجا قرارگرفته است. آذربایجان متحد آمریکا، اسرائیل و ترکیه است. نزدیک مرز ایران واقع شده. ایران نگران است که اگر احتمالا حمله‌ای علیه این کشور شود، امکانات آذربایجان مورد استفاده قراربگیرد».
آقای ملکان می‌افزاید، ایران ادعا می‌کند دانشمندان هسته‌ای‌ش توسط اسرائیل ترور شده و یا در برخی خرابکاری‌هایی که در یکی دو سال اخیر در تاسیسات اتمی‌اش شده، اسرائیل دست داشته است. این کارشناس در ادامه توضیحات خود خاطرنشان می‌کند: «اگر ایران در این ادعاها جدی باشد که به‌نظر می‌رسد هست، پس بعید نیست که درصدد تلافی‌جویی برآید. برای عملیات تلافی‌جویانه ایران علیه اسرائیل، جمهوری آذربایجان مناسب است، زیرا جمهوری آذربایجان هنوز از امکانات امنیتی محکمی مثل ترکیه برخوردار نیست. علاوه براین ایران در آذربایجان از سابقه‌ی حضوری قوی برخوردار است و تا این اواخر نهادهایی مثل بنیاد مستضعفان و بنیاد شهید فعالیت گسترده‌ای در این کشور داشتند. هنوز هم بخشی از امکانات برای ایران موجود است و چه بسا در خدمت اقدام‌های تلافی جویانه قرار گیرد.»
مصطفی ملکان در ادامه اظهاراتش می‌افزاید:«این را نیز نباید فراموش کرد که هدف اقداماتی از قبیل آنچه که اخیرا افشاء شده، تنها تلافی‌جویی نیست. بلکه فشار بر آذربایجان برای محدود کردن رابطه‌اش با آمریکا و اسرائیل و نیز ناامن کردن فضا برای فعالیت نمایندگان و شهروندان اسرائیلی و آمریکایی در آذربایجان نیز، می‌تواند هدف چنین عملیاتی باشند.»
تردد شهروندان جمهوری آذربایجان در ایران
جمهوری اسلامی ایران از اوایل سال ۲۰۱۰ برای شهروندان جمهوری آذربایجان ویزا را لغو کرد، اما مقامات کشور آذربایجان تاکنون با لغو ویزا برای ایرانیان موافقت نکرده اند.
مصطفی ملکان می‌گوید که دولت آذربایجان بدلیل ضعف ساختارهای امنیتی خود و از بیم احتمال خرابکاری‌های امنیتی و نیز ورود سیل‌آسای مواد مخدر از ایران به آذربایجان فعلا مایل نیست روادید برای شهروندان ایرانی را لغو کند.
تنش ایران با غرب و جایگاه آذربایجان
هم کارشناسان و هم مقام‌های رسمی ایران و آذربایجان اذعان دارند که تنش میان دو کشور ظرف یک‌سال اخیر شدت یافته است. موسی بی‌اف، نماینده پارلمان آذربایجان می‌گوید، کشورش تمایلی به ادامه‌ی تنش‌ها ندارد. خاتین‌اغلو از ترند نیوزهم تاکید دارد که مقام‌های هر دو کشور قصد دارند تنش‌ها را کاهش دهند.
اما مصطفی ملکان، روزنامه‌نگار آگاه به مسائل ایران و جمهوری آذربایجان پیش‌بینی می‌کند که این تنش‌ها در آینده حتی افزایش پیدا خواهد کرد.
وی در این رابطه توضیح می‌دهد که مناسبات ایران و آذربایجان تا حدودی با تنش در مناسبات ایران و غرب ارتباط دارد. هرچه این تنش افزایش پیدا کند و حادتر شود، رابطه‌ی جمهوری آذربایجان با ایران نیز تیره‌تر خواهد شد.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: جواد طالعی