ترس از قدرت تصاویر در ادیان ابراهیمی
۱۳۹۴ اردیبهشت ۱۵, سه‌شنبه
اسلام گرایان از نقاشی، عکس و فیلم دل خوشی ندارند. آنها در صورتی تصویر، عکس یا فیلم را می‌پذیرند که در جهت مصالح خودشان باشد؛ مصالحی که بتوان از آن در خدمت تبلیغات علیه دشمنان استفاده کرد.
مخالفت با عکس در قرآن به صراحت اعلام نشده است. در قران آمده که خداوند، انسان و سایر موجودات را خلق کرده و انسان قدرتِ خلق موجودات را ندارد و نمی‌تواند زندگی به موجودات عطا کند.
رودی پارِت یکی از اسلام شناسان مطرح آلمانی که ترجمه آلمانی‌اش از قرآن معیاری معتبر برای اسلام‌شناسان این کشور است، بر این نظر است که مخالفت با تصویر در اسلام تنها در حدیث آمده که از نظر مسلمانان به سخنان پیامبر گفته می‌شود که سینه به سینه نقل شده است.
رودی پارِت در ادامه در توضیح احادیث به این نکته اشاره می‌کند که حدیث‌ها شمارشان به حدود ۱۰۰ هزار می‌رسند و حدود دویست تا سیصد سال پس از مرگ پیامبر اسلام به رشته تحریر درآمده‌اند و در بعضی از آنها انتقاد و حتی دشمنی با تصویر و عکس وجود دارند.
علمای اسلامی بر این نظرند که در علم فقه که آن را دانش به دست آوردن احکام شرعی از راه دلایل تبیینی قرآن، سنّت، اجماع و عقل می‌دانند، در باره ممنوعیت تصویر بحث فراوانی شده است.
یکی از احادیث از قول بخاری در این باره از پیامبر اسلام نقل می‌کند: «از پیامبر شنیده‌ای نقل می‌کنند که می‌گفت: فرشته‌ها به خانه یا اتاقی وارد نمی‌شوند که در آن سگ یا تصویری وجود داشته باشد.» در حدیث دیگری نیز آمده است که در جایی که تصویری وجود دارد نمی‌توان به دعا و نیایش پرداخت.
به نظر می رسد موضوع مهمی که سبب شده در بعض احادیث مخالفت با عکس و تصویر افزایش یابد هراس از این نکته است که نقاش با کشیدن تصاویر وظیفه‌ای خدایی به خود می‌گیرد و خالق اثر خود به حساب می‌آید.
گرچه مخالفت با عکس در میان سنی مذهبان بسیار رواج دارد، اما آنها نیز نظرشان در روند تاریخ تغییر یافته است. بسیاری از نقاشی‌های اسلامی و مینیاتورهای آنها در باره محمد پیامبر اسلام و مادرش آمنه هستند که گاه با پوششی بر سر و گاه بدون آن دیده می‌شوند. در این نقاشی‌های اسلامی ابراهیم و دیگر قدیسان قرآنی موضوع نقاشی و مینیاتورها هستند.
البته ممنوعیت تصویر در همه حدیث‌ها یافت نمی‌شود. این نکته را نیز باید در نظر داشت که احادیث نیز یکدست نیستند و در شرایط مختلف برداشت‌های مختلفی را می‌رسانند.
با اختراع دوربین عکاسی و به بازار آمدن تلویزیون در قرن‌های نوزدهم و بیستم میلادی بحث‌ها در کشورهای اسلامی بر سر تصویر، عکس و ویدئو و نشان دادن موجودات زنده به شدت افزایش یافت.
ممنوعیت‌ها در جوامع یهودی و مسیحی
در جوامع یهودی و مسیحی نیز موضوع تصویر و عکس و نشان دادن موجودات زنده تاکنون بحث‌های فراوانی را برانگیخته است. خانم سیلویا نائِف، اسلام‌شناس اتریشی در این باره می‌گوید: «عهد عتیق، کتاب مقدس یهودیان، نقاشی از خداوند را با صراحت ممنوع کرده است.»
کلیسای ارتدکس نیز گرچه در مقطعی نقاشی از قدیسانی چون عیسی مسیح و مادرش مریم را حرام ندانسته و آن را آزاد کرده بود، اما در مقاطعی از این امر می‌هراسید که این نقاشی‌ها به بت‌پرستی بیانجامد. بی‌سبب نیست که در حدود سال ۶۰۰ میلادی پاپ گرگور کبیر که البته از مخالفت با نقاشی قدیسان پرهیز می‌کرد، تقدیر از این نقاشی‌ها را نادرست اعلام کرد.
کلیسای کاتولیک گرچه درقرن‌های ۱۲ و ۱۳ نقاشی و وجود تصاویر را کاملا پذیرا شد، اما در قرن شانزدهم میلادی کالوین و تسوینگلی، اصلاح‌گران دینی، مخالفت خود را با تصاویر قدیسان در کلیساها اعلام کردند.
در همین رابطه مارتین لوتر کشیش متجدد، مترجم انجیل به زبان آلمانی و اصلاح‌گر دینی، نسبت به تصویرهای موجود در کلیساها هشدار داد و در این باره گفت این تصویرها "توهین به مقدسات‌اند و سبب می‌شوند از اعتقاد مومنان کاسته شود".