ترامپ و آینده روابط ایران و آمریکا
۱۳۹۵ بهمن ۱۲, سه‌شنبه
ممنوعیت ورود ایرانیان به امریکا، اولین گفت‌وگوی تلفنی در مقام ریاست جمهوری امریکا با بنیامین نتانیاهو درباره "تهدید ایران" و دعوت از او برای سفر به نیویورک، گفت‌وگو با ملک سلمان، پادشاه عربستان، و تاکید بر لزوم مقابله با "اقدامات ایران در منطقه" و گفت‌وگو در آینده نزدیک با سران کشورهای قطر و امارات در همین مورد؛ اینها لیستی از اقدامات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در رابطه با ایران ظرف ۱۰ روزی است که او رسما وارد کاخ سفید شده است.
با این لیست نسبتا بلندبالا در ظرف تنها ۱۰ روز از آغاز کار ریاست جمهوری ترامپ آیا می‌توان امیدی به بهبود روابط ایران و آمریکا داشت؟
حسین رسام، تحلیلگر مسائل سیاسی در لندن، میگوید بعید می‌داند که حتی مقامات ایرانی هم انتظار داشته باشند دوران مثبتی در روابط ایران و امریکا پدید آید. او تاکید می‌کند که هریک از این اقدامات به تنهایی می‌تواند تنش میان دو کشور را افزایش دهد.
او درباره نگاه ترامپ به ایران به دویچه‌وله میگوید: «در واشنگتن نگاه این است که با افزایش فشار روی ایران و انتقال بخشی از این فشار روی مردم ایران می‌توان به نتیجه بهتری رسید. مثلا در این مورد محدودیت ویزا، دولت امریکا در حقیقت به مردم ایران میگوید اگر شما نمی‌توانید به امریکا سفر کنید یا مشکلات دارد افزایش پیدا می‌کند، در اصل دولت شما مقصر است و باید روی دولت‌تان فشار بیاورید. این نگاه در دوران بوش پسر و در دوران تحریم‌های هسته‌ای هم بود و الان دوباره احیا شده است.»
احتمال کم شدن شکاف بین مردم ایران و حاکمیت
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، یکی از سرسخت‌ترین مخالفان آمریکا در میان چهرها‌ی سیاسی ایران است. او بارها و بارها تکرار کرده که به آمریکا خوشبین نیست و او را "دشمن" مردم ایران می‌داند.
با خبرهای ۱۰ روز اخیر آمریکا و به خصوص ممنوعیت ورود ایرانیان به این کشور آیا ممکن است بخشی از مردم ایران که مخالف خامنه‌ای هم هستند در این مورد با او هم‌نظر شوند؟
حسین رسام میگوید: «در دوره‌هایی که مردم احساس تحقیر ملی کنند، مثل همین مورد منع ویزا، حکومت می‌تواند از این وضعیت بهره بگیرد و شبحی از وحدت ملی ایجاد کند. در این حالت از سرعت استحاله نظام و امکان نفوذ به بدنه نظام کم می‌شود و از این دید ممکن است تندروها استقبال هم بکنند، چون این وضعیت می‌تواند جلوی فروپاشی نظام را بگیرد. ولی در صورت استمرار این وضعیت طبیعتا شکوه‌ها و گلایه‌ها افزایش پیدا می‌کند، به خصوص اگر روی اقتصاد تاثیر بگذارد.»
مرز روسیه برای نزدیکی به امریکا و دوری از ایران کجاست؟
یکی دیگر از گره‌ها یا بزنگاه‌های رابطه ایران و آمریکا روابط این دو کشور با روسیه است. روسیه در حال حاضر بزرگترین شریک سیاسی، تجاری و نظامی ایران در منطقه است. در عین حال گفته می‌شود که ترامپ بنا دارد روابطی بسیار نزدیکتر از دوران اوباما با روسیه برقرار کند. تعادل رابطه روسیه با ایران و امریکا به چه صورت برقرار خواهد شد؟
حسن رسام میگوید روسیه پیشتر نیز در جاهایی که لازم دیده، به خصوص در بحث صدور قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران، از ایران دور و به آمریکا نزدیک شده است. به عقیده این تحلیلگر سیاسی، روسیه حالا هم اگر لازم باشد همین کار را می‌کند اما خط قرمزی برای این حرکت به سمت آمریکا دارد.
بیشتر بخوانید: دوتابعیتی‌های ایرانی آلمانی همچنان از سفر به آمریکا محرومند
او میگوید: «در استراتژی درازمدت روسیه، تغییر نظام در ایران به شکلی که منطقه حائلی را که ایران در جنوب روسیه ایجاد کرده از بین برود و آنجا خلا ایجاد شود و دست امریکا بیفتد چیزی است که روسیه علاقه ندارد اتفاق بیفتد. بنابراین این شرط مهم روسیه برای همکاری با امریکاست که شمال خلیج فارس به دست آمریکایی‌ها نیفتد.»
ائتلاف امریکا و کشورهای عربی علیه ایران
نزدیک شدن به کشورهای عربی در مقابله با ایران یکی از برنامه‌های اصلی سیاست خارجی ترامپ است. این را هم می‌توان از انتخاب تیم مشاوران خاورمیانه‌اش فهمید و هم از صحبت‌های تا کنونی‌اش به خصوص گفت‌وگوی تلفنی اخیرش با ملک سلمان پادشاه عربستان.
اولین گفت‌وگوی تلفنی ترامپ پس از شروع ریاست جمهوری‌اش هم با نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، و بر سر ایران بود. آیا از مجموع اینها می‌توان نتیجه گرفت که ائتلافی در منطقه بین امریکا و کشورهای عربی و نیز میان امریکا و اسرائیل علیه ایران در حال شکل‌گیری است؟
بیشتر بخوانید: اتفاق نظر ترامپ و ملک سلمان بر سر "اجرای قاطع" برجام
حسین رسام میگوید هنوز برای پاسخ به این پرسش زود است. او همچنین به تاثیری که بالا گرفتن تنش در منطقه می‌تواند بر سیاست‌های داخلی ترامپ بگذارد اشاره می‌کند و میگوید: «ترامپ برای بهبود شرایط اقتصادی امریکا نیاز به شرکای خارجی دارد و کشورهای عربی از این نظر برای ترامپ بسیار مهم هستند به خصوص خریدهای تسلیحاتی عربستان از امریکا. از طرف دیگر اگر تنش در منطقه افزایش پیدا کند دیگر نه امریکا و نه دیگر کشورها قدرت کنترل این تنش را نخواهند داشت. برای همین چشم‌انداز تشکیل چنین ائتلافی را سخت می‌بینم اما امکان افزایش فشار بر ایران را در همین چشم‌انداز منطقه‌ای قویتر می‌بینم.»
این تحلیلگر سیاسی معتقد است در عرصه روابط بین‌الملل هرجا که تنش‌ها بالا گرفته بالاخره طرفین به این نتیجه رسیده‌اند که باید به نوعی آن را برطرف کنند و این تنش به نفع هیچیک از طرفین نیست.
از سوی دیگر آقای رسام به بحران‌های داخلی آمریکا اشاره کرده و میگوید: «میزان بدهی‌‌های ایالات متحده به ۱۰۵ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده، این فشار مضاعفی بر ترامپ است که بعد از این چند ماه بالاخره به مسائل داخلی و تقویت بنیه اقتصادی آمریکا معطوف شود و فضای پرتنش دنیا به برنامه‌های ایشان کمک نخواهد کرد.»