تجمع "مالباختگان ارزی" در برابر ساختمان بانک مرکزی در تهران
۱۳۹۹ خرداد ۲۵, یکشنبه
«کارخانه‌ها را بستند، دست ماها را بستند»؛ «کارگر زحمتکش، مانده توی کشمکش»؛ «نیما باید جمع بشه، تا اوضاع بهتر بشه».
روز یکشنبه ۲۵ خرداد (۱۴ مه) کارکنان بانک مرکزی ایران در تهران با این شعارها و خشم افرادی روبرو شدند که در اعتراض به سامانه ارزی نیما و اقتصاد ناسالم ایران جلوی ساختمان بانک تجمع کرده بودند.
شماری از کسانی که جلوی بانک مرکزی تجمع کرده بودند می‌گویند، از مدت‌ها پیش برای خرید ارز پول به حساب صرافی‌ها واریز کرده‌اند اما ارزی دریافت نکرده‌اند.
به گزارش سایت گسترش‌نیوز (متعلق به موسسه فرهنگی مطبوعاتی وزارت صنعت، معدن وتجارت) یکی از معترضان هفت میلیارد تومان برای خرید برنج از هند و پاکستان پرداخت کرده اما ارز معادل آن را دریافت نکرده است.
سامانه نیما در اردیبهشت ۱۳۹۷ برای "تسهیل تامین ارز و ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز" به‌راه افتاد.
به این ترتیب بازار ارز ایران صاحب سه گونه ارز شد: ارز با نرخ دولتی برای کالاهای اساسی و دارو، ارز در بازار ثانویه (سامانه نیما) و ارز آزاد که از دو نوع دیگر گران‌تر است.
در سامانه نیما متقاضیان خرید ارز درخواست خود را با فروشندگان ارز، یعنی صرافانی که بانک مرکزی تایید می‌کند، مطرح می‌کنند و فروشنده، ارز مورد نیاز آنها را در اختیارشان می‌گذارد.
کارشناسان بارها تاکید کرده‌اند که ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی و مشکلات ناشی از مراحل عبور ثبت سفارش در "سامانه نیما" از مهم‌ترین معضلات صادرکنندگان ایرانی و واردکنندگان مواد اولیه به کشور هستند.
هشدارهای بی‌اثر
کارشناسان زیادی از همان آغاز نسبت به موفقیت این اقدام تردید داشتند و به دولت، به دلیل اوضاع نابسمان اقتصادی وهمچنین رانت‌خواری‌های بی حد و حساب هشدار دادند.
در دو سال گذشته هم هر از گاهی صدای اعتراض خریداران و فروشندگان بلند شده و از کمبود یا نبود ارز انتقاد کرده‌اند.
مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران در بهمن ۹۷ گفته بود: «واحدهای تولیدی مشکلات بسیاری را برای تامین مواد اولیه و واسطه‌ای خود دارند، پس اگر قرار باشد که ثبت سفارش و مراحل طولانی آن در سامانه نیما نیز طی شود، مشکلات زیادی را ایجاد خواهد کرد و بنابراین پیشنهاد می‌شود واردات بدون انتقال ارز برای مواد اولیه انجام شود».
صادرکنندگان با مشکلات دیگری مواجه بودند. اسدالله عسگراولادی، از سرشناس‌ترین فعالان اقتصادی ایران هم گفته بود: «خریداران خارجی از صادرکنندگان درخواست می‌کنند تا یک بانک را برای واریز وجه حاصل از خرید کالای ایرانی به آنها معرفی کنیم تا مورد تایید باشد، در حالی که سامانه نیما یک بانک نیست و تنها تشکیلات صرافی بانک مرکزی است که مشکلات جدی برای صادرکنندگان به وجود آورده و بسیاری از آنها مجبور می‌شوند که کار خود را تعطیل کنند.»
کاهش تبادلات ارزی سامانه نیما
تابستان ۱۳۹۸ خبرگزاری ایسنا بر اساس آمار اتاق بازرگانی تهران گزارش داد که تبادلات ارزی سامانه نیما کاهش یافته است.
هم‌زمان اتهام‌های اختلاس و تخلفات چند صد میلیارد تومانی در این سامانه مطرح شد.
اردیبهشت ماه همان سال حسین میرشجاعیان، مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی گفته بود که اظهارات برخی از صادرکنندگان در زمینه بازگشت ارز صادراتی واقعیت ندارد و ۳۰ میلیارد دلار از مجموع ۴۰ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات، نه به صورت کالا و نه به هیچ صورت دیگری وارد کشور نشده است.
بسیاری از اختلاس‌ها و کلا‌ه‌برداری‌ها در سال‌های اخیر با اخباری از دخالت "آقازاده‌ها" همراه بوده است.
یکی از خبرسازترین موضع‌گیری‌ها در این باره از جانب محمود بهمنی، رئیس اسبق بانک مرکزی بود. او در تیر ۹۷ به خبرگزاری مهر گفت: «دو سال ارز ناشی از صادرات به کشور ما بازنگشته است. چرا امروز اعلام می‌کنند ۱۴۸ میلیارد دلار موجودی حساب آقازاده‌های ما در بانک‌های خارجی است. ذخایر کشور ما این قدر نیست، یعنی بیش از ذخایر ارزی کشور ما موجودی حساب آقازاده‌ها در خارج از کشور است.»
حیدر مستخدمین حسینی، معاون اسبق بانک مرکزی هم در مرداد ۹۸ در گفت‌وگود با وبسایت "دیوان اقتصاد" ضمن بیان اینکه سیاست‌های بانک مرکزی "عامل ایجاد التهاب و بحران است و نمی‌توان به سیاست‌های تیم اقتصادی دولت اعتماد کرد" گفت: «سامانه نیما خود یکی از مبادی رانت است .از اختصاص ارز به برخی افراد خاص گرفته تا نوبت فروشی در سامانه نیما چالش‌هایی است که در حال حاضر دامن بسیاری از مردم و متقاضیان ارز را گرفته است.»
واکنش بانک مرکزی
در اسفندماه گذشته نیز صدای معترضان علیه سامانه نیما بلند شد. آن زمان صمد کریمی، مدیر اداره صادرات بانک مرکزی ضمن رد اتهام اختلاس در این سامانه اظهار داشت، اعتراض‌ها "خط خبری" هستند و "از سوی برخی دلالان پشتیبانی شده به‌منظور فشار به بانک مرکزی و تشدید نوسان در بازار ارز" ایجاد شده‌اند.
او تاکید کرد، بانک مرکزی در قبال اوضاعی که پیش‌آمده مسئولیت ندارد.