برندگان نوبل ادبی ۳۰ سال گذشته به روایت تصویر از گراس تا هان کانگ

جایزه نوبل ادبی ۲۰۲۴ به هان کانگ، نویسنده اهل کره جنوبی تغلق گرفت. آکادمی نوبل در استدلال خود در راستای اهدای نوبل ادبی به کانگ "نثر فشرده و شاعرانه او را که به کابوس‌های تاریخی و شکنندگی زندگی بشری می‌پردازد"، ستود. از هان کانگ آثاری هم به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده‌اند، از جمله رمان "گیاه‌خوار" که از آثار مهم این نویسنده معاصر اهل کره محسوب می‌شود.

آکادمی علوم سوئد یون فوسه، نویسنده نروژی را به عنوان برنده نوبل ادبیات سال ۲۰۲۳ معرفی کرد. این نویسنده فعالیت‌های ادبی خود را ابا انتشار شعر و رمان آغاز کرد و در سال‌های اخیر به نمایشنامه‌نویسی پرداخته است.

جایزه نوبل ادبیات به آنی ارنو، نویسنده فرانسوی رسید. اغلب آثار ادبی این نویسنده که اول سپتامبر ۱۹۴۰ متولد شده خودزندگی‌نامه هستند. آنی ارنو نخستین رمان خود را سال ۱۹۷۴ منتشر کرد، اما شهرت فراگیر او، به خصوص در میان فرانسوی‌زبانان از سال ۲۰۰۸ و پس از انتشار رمان "سال‌ها" آغاز شد. برخی از آثار آنی ارنو، از جمله رمان "سال‌ها" به فارسی هم ترجمه و منتشر شده‌اند.

جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۲۱ به عبدالرزاق قورنه، نویسنده تانزانیایی تعلق گرفت. او تا کنون ۱۰ رمان و یک مجموعه داستان کوتاه با عنوان «مادرم در یک مزرعه در آفریقا زندگی می‌کرد» (۲۰۰۶) منتشر کرده است. معروف‌ترین رمان‌های قورنه "خاطرات تحول" ( Memory of Departur ) و راه زائران (Pilgrims Way) نام دارند. قورنه زاده زنگبار (تانزانیای کنونی) است و ۷۴ سال سن دارد. او آثار خود را به انگلیسی می‌نویسد.

نوبل ادبی ۲۰۲۰ به لوئیز گلوک، شاعر آمریکایی رسید. گلوک که در سال ۱۹۴۳ میلادی به دنیا آمده، تا کنون جوایز متعددی به دست آورده و از جمله به عنوان ملک‌الشعرای آمریکا برگزیده شده است. آکادمی نوبل در استدلال خود برای گزینش گلوک اعلام کرد که او این جایزه را به خاطر "زبان منحصربه‌فرد شاعرانه‌اش" دریافت می‌کند.

اهدای جایزه نوبل ادبی ۲۰۱۹ به پتر هاندکه (چپ در تصویر) با بحث‌ها و انتقادهای فراوانی به همراه بود. آندرس اولسون، رئیس کمیته نوبل آکادمی سوئد، به هنگام اعلام نام برنده امسال این جایزه بین‌المللی، پترهاندکه را شخصیتی خواند که از سال ۱۹۶۶ تاکنون با آثاری در ژانرهای مختلف ادبی توانسته است خود را به عنوان یکی از نویسندگان تأثیرگذار سال‌های پس از جنگ اروپا تثبیت کند.

اولگا توکارچوک، نویسنده ۵۷ ساله لهستانی برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۱۸ بود. این جایزه در سال ۲۰۱۹ به او اهدا شد. به گفته داوران آکادمی سوئد علت گزینش توکارچوک، گذشتن او از مرزهای رایج به کمک قدرت خیالپردازی و اشتیاق پایان‌ناپذیر نویسنده بوده است.هیأت دوران پراهمیت‌ترین اثر این نویسنده لهستانی تاکنون را "اسفار یعقوب" منتشرشده در سال ۲۰۱۴ دانسته بود.

کمیته نوبل جایزه ادبی سال ۲۰۱۷ را به کازوئو ایشی‌گورو اهدا کرد. او که تبار ژاپنی دارد و یکی از نویسندگان شناخته‌شده‌ی معاصر بریتانیا محسوب می‌شود، تا کنون رمان‌های موفق زیادی از خود به جای گذاشته که شماری نیز الهام‌بخش سینماگران بوده‌اند. بسیاری از آثار او به فارسی نیز ترجمه شده‌اند، از جمله "بازمانده‌ی روز"، "وقتی یتیم بودیم" و "هرگز رهایم نکن".

باب دیلن یک هنرمند توانمند است. خواننده، نوازنده، ترانه‌سرا و نویسنده. بارها نام باب دیلن در بین نامزدهای دریافت جایزه نوبل ادبی دیده شد، تا اینکه این جایزه در سال ۲۰۱۶ نصیب او گردید.

سوتلانا آلکسیویچ نویسنده‌ای است از بلاروس. کسی که به مشکلات اجتماعی در رمان‌هایش پرداخته و از آن جمله به فجایعی که خود بشر ایجاد کرده. کتاب او درباره فاجعه اتمی چرنوبیل نمونه‌ای موفق از کار این نویسنده شجاع است.

جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۴ به پاتریک مودیانو، نویسنده فرانسوی تعلق گرفت. چند اثر از این نویسنده فرانسوی به زبان فارسی هم منتشر شده است. از آن جمله است "خیابان بوتیک‌های خاموش". مودیانو متولد سال ۱۹۴۵ است و در بسیاری از کارهای خود به جنگ جهانی دوم پرداخته است.

آکادمی علوم سوئد جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۳ را به آلیس مونورو، نویسنده کانادایی، اهدا کرد. اعضای آکادمی در اطلاعیه خود خانم مونرو را "استاد داستان کوتاه معاصر" لقب دادند.

مو یان یکی از برجسته‌ترین نویسندگان چین به شمار می‌‌آید. او بخاطر نگارش رمان‌های تاریخی و بکارگیری عناصر افسانه‌های چینی در داستان‌هایش شهرتی منحصر به فرد دارد. برخی منتقدان وی را خالق "رئالیسم توهمی" می‌دانند. مو یان با انتشار رمان «ذرت سرخ» در سال ۱۹۸۷ آوازه‌ای جهانی یافت. تا کنون چند داستان کوتاه از او به فارسی ترجمه شده است.

جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۱ به توماس ترانس‌ترومر، شاعر و نویسنده هشتاد ساله سوئدی، تعلق گرفت. کمیته ادبی نوبل در توضیح این گزینش گفته است: «ترانس‌ترومر ما را از میان تصاویر فشرده و پررنگ و لایه به راه‌های منتهی به واقعیات هدایت می‌کند.» گزیده‌ای از آثار ترجمه‌شده‌ی او به فارسی: «مجمع‌الجزایر رویا (مجموعه اشعار)».

ماریو بارگاس یوسا در سال ۱۹۳۶ در پرو به دنیا آمده و یکی از مهم‌ترین رمان‌نویسان معاصر آمریکای جنوبی محسوب می‌شود. آکادمی نوبل از یوسا به عنوان خالق آثاری نام برده که در آن وی به "ترسیم پیکره‌های قدرت" پرداخته و نگاه نافذی به "مقاومت، طغیان و شکست فردی" دارد. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «سردسته‌‌ها»، «سال‌های سگی»، «جنگ آخرالزمان»، «مرگ در آند»، «موج‌آفرینی».

هرتا مولر در سال ۱۹۵۳ در یک روستای آلمانی‌زبان در غرب رومانی به دنیا آمده و همه‌ی آثار او به زبان آلمانی هستند. طبق اعلام آکادمی نوبل، هرتا مولر نویسنده‌ای است که "با تمرکز بر شعر و نثر ساده، دورنمای زندگی کسانی را که زندگی‌شان مصادره شده به تصویرمی‌کشد". اثر ترجمه شده‌ی او به فارسی: «سرزمین گوجه‌های سبز».

ژان‌ماری گوستاو لوکلزیو در سال ۱۹۴۹ به دنیا آمده و از نویسندگان معاصر فرانسه محسوب می‌شود. آکادمی سوئد او را نویسنده‌ا‌ی با ریشه‌ی اروپایی ولی شهروند جهانی نامیده است. لوکلزیو تا کنون بیش از ۳۰ کتاب به صورت جستارها، داستان‌های کوتاه و رمان منتشر ساخته و افزون بر آن، در کار ترجمه‌ی اسطوره‌‌شناسی هندی نیز دست دارد. اثر ترجمه شده‌ی او به فارسی: «بیابان».

دوریس لسینگ در سال ۱۹۱۹ در کرمانشاه ‌به دنیا آمد و پس از مدتی با خانواده خود به منطقه‌ای در جنوب آفریقا مهاجرت کرد که اکنون زیمبابوه نام دارد. پدیده‌ نژادپرستی و مبارزه با آن و نیز رابطه زن و مرد از جمله موضوعاتی است که این نویسنده ‌بریتانیایی در آثار خود به آن‌ها پرداخته. گزیده‌ای از اثار ترجمه‌شده‌ی او به فارسی: «رهنمودهایی برای نزول در دوزخ»، «فرزند پنجم»، «چال مورچه»، «علف‌ها آواز می‌خوانند».

اروهان پاموک در سال ۱۹۵۲ در استانبول به دنیا آمد. از دید منتقدان ادبی کمتر نویسنده‌ی معاصری تا به این حد در جستجوی ریشه‌های تاریخی شرق در غرب و رد پای غرب در شرق بوده است. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌‌ی او به فارسی: «قلعه سفید»، «زندگی نو»، «نام من سرخ»، «چهره پنهان».

هارولد پینتر نویسنده، نمایشنامه‌نویس و کارگردان بریتانیایی در سال ۱۹۳۰ در لندن به دنیا آمد. او ترس را که نیروهای مرموز و ناشناخته در زندگی روزمره‌ی انسان‌ها پدید می‌آورند موضوع اصلی کار خود قرار داد و افزون بر آن به ارتباط و پیوندهای انسانی پرداخت. پینتر در دسامبر سال ۲۰۰۸ از جهان رفت. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «بازگشت به خانه»، «خیانت»، «پیشخدمت»، «وقت ضیافت» و «جشن تولد».

الفریده یلینک در سال ۱۹۴۶ در اتریش متولد شد و نخستین رمان خود را در سال ۱۹۷۰ منتشر کرد. او که در آثار خود به موضوع‌های سیاسی‌ اجتماعی می‌پردازد، دهمین زنی بود که توانست جایزه نوبل ادبی را از آن خود کند. از دید کمیته نوبل الفریده یلینک در آثارش از زبانی خاص برای بیان کلیشه‌های جذاب جامعه استفاده می‌کند.

کوئتزی (کوتسی) که تباری هلندی دارد و در سال ۱۹۴۴ در آفریقای جنوبی به دنیا آمده، با انتشار نخستین اثرش «سرزمین‌های گرگ و میش» در سال ۱۹۷۴ سر زبان‌ها افتاد. به گفته‌ی او، راه سومی میان حرف زدن و سکوت وجود دارد و آن ادبیات است. گزیده‌ای از آثار او به فارسی: «آقای فو»، «سرزمین‌های گرگ و میش»، «در انتظار بربرها»، «کودکی»، «عصر آهن».

ایمره کرتس درسال ۱۹۲۹ در بوداپست، پایتخت مجارستان، به دنیا آمد. به ویژه پس از فروپاشی بلوک شرق، شهرت کرتس در پی ترجمه‌ی آثارش به زبان‌های مختلف فزونی گرفت. کمیته نوبل از کرتس به عنوان نویسنده‌ای یاد کرده که در نوشته‌های خود بر تجربه‌ی شکننده‌ی فرد در برابر خودکامگی وحشیانه‌ی تاریخ صحه می‌گذارد. اثر ترجمه شده‌ی او به فارسی: «رمان پلیسی».

نیاپل در سال ۱۹۳۲ در ترینیداد به دنیا آمده و تباری هندی دارد. این نویسنده‌ی بریتانیایی به نقاط گوناگون جهان از جمله ایران سفر کرده و افزون بر رمان‌های متعدد، سفرنامه‌هایی نیز منتشر کرده است. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «خانه‌ای برای آقای بیسواس» و «خم رودخانه».

گائو شینگجیان که در سال ۱۹۴۰ در چین به دنیا آمد، در اواسط دهه‌ی هشتاد میلادی پس از مدتی اقامت در آلمان راهی فرانسه شد و پس از فاجعه‌ی میدان صلح آسمانی در پکن در سال ۱۹۸۹ به فرانسه پناهنده شد. او اکنون نیز تابعیت این کشور را دارد. اعطای نوبل ادبی به شینگجیان خشم دولت چین را برانگیخت. اثر ترجمه‌ی شده‌ی او به فارسی: «کوهسار حجان».

گونتر گراس که علاوه بر نویسندگی در عرصه گرافیک و پیکرتراشی نیز شهرت دارد، در سال ۱۹۲۷ در شهر گدانسک (آلمانی: دانتسیگ) به دنیا آمد. از دید آکادمی نوبل، گراس چهره‌ی از یاد رفته‌ی تاریخ را با داستان‌هایش ترسیم کرده است. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «طبل حلبی»، «قرن من»، «موش و گربه»، «آوای وزغ»، «در حال پوست کندن پیاز».

ژوزه ساراماگو در سال ۱۹۲۲ در نزدیک لیسبون، پایتخت پرتغال، به دنیا آمد. شهرت ساراماگو در ایران با انتشار کتاب «کوری» آغاز شد که تا کنون در سه ترجمه مختلف روانه بازار شده است. ساراماگو در سال ۲۰۱۰ از دنیا رفت. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ای او به فارسی: «کوری»،«سال مرگ ریکاردو ریس»، «بلم سنگی»، «انجیل به روایت عیسی مسیح»، «همه نام‌ها»، «بینایی».

داریو فو که در سال ۱۹۲۶ به دنیا آمده، یکی از شناخته‌شده‌ترین نویسندگان ایتالیا محسوب می‌شود و افزون بر نویسندگی به کارگردانی، طراحی صحنه و لباس و بازیگری نیز پرداخته است. او به خاطر موضع‌گیری‌های انتقادی‌اش نیز سر زبان‌ها بوده است. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «اسرار کمدی»، «مرگ یک آنارشیست»، «نگهبان تقاطع جاده و راه‌آهن».

ویسلاوا شیمبورسکا در سال ۱۹۲۳ در لهستان به دنیا آمده و از شاعران به‌نام کشورش محسوب می‌شود. از دید آکادمی نوبل در شعر شیمبورسکا تاریخ و بیولوژی به‌شکل ذره‌هایی از واقعیت‌های بشری به نمایش درآمده‌اند. اثر ترجمه‌شده‌ی او به فارسی: «آدم‌ها روی پل».

شیموس هینی، شاعر، نویسنده و نمایشنامه‌نویس مشهور ایرلند شمالی، افزون بر دریافت جایزه نوبل ادبی، جوایز معتبر دیگری چون جایزه تی. اس. الیوت را نیز کسب کرد. هینی بیش از همه به خاطر اشعار موسوم به پست‌مدرن خود در دنیا شهرت دارد. هینی در روز ۳۰ اوت ۲۰۱۳ در سن ۷۴ سالگی درگذشت. گزیده‌ای از آثار ترجمه شده‌ی او به فارسی: «مرگ یک ناتورالیست».

کنزابورو اوئه که از نویسندگان صاحبنام ژاپنی محسوب می‌شود، در سال ۱۹۳۵ به دنیا آمد. او در بین دوستداران کتاب در ايران نیز نامی آشناست و آثار گوناگونی از او تا کنون به فارسی برگردانده شده است، از جمله «روزی که او خود اشک‌های مرا پاک خواهد کرد»، «فریاد خاموش» و «شکار».