بحران قره‌باغ، چالشی بزرگ برای جمهوری اسلامی
۱۳۹۹ مهر ۱۲, شنبه
گرچه راستی‌آزمایی خبر اعزام نیروهای جهادگرای سوری و لیبایی توسط ترکیه به منازعه قره‌باغ هنوز ممکن نیست، اما چنین امری می‌تواند به بحران قره‌باغ ابعاد بس بزرگتری ببخشد. همین موضوع از جمله می‌تواند به چالشی بزرگ برای مسئولان سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی ایران بدل شود.
درباره اعزام نظامیان مزدور به منطقه قره‌باغ، اخبار متفاوتی منتشر شده است. خبرگزاری آلمان امروز شنبه سوم اکتبر (۱۲ مهر) با انتشار گزارشی از باکو و ایروان، به ابراز نگرانی بین‌المللی نسبت به حضور نیروهای مزدور در رویارویی نظامی در قره‌باغ اشاره کرده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
گفته می‌شود که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در همین رابطه با همتای ایرانی خود محمدجواد ظریف، تماس و گفت‌وگو داشته است. بدیهی است که حضور جنگجویان دیگر کشورهای خاورمیانه در منازعات قره‌باغ، به این درگیری منطقه‌ای ابعاد گسترده‌تری می‌بخشد.
درباره اعزام جهادگران چه می‌دانیم؟
خبر اعزام جهادگرایان سوری توسط ترکیه به منطقه قره‌باغ ابتدا توسط دفتر دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در لندن منتشر شد.
نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان نیز ظرف روزهای گذشته بارها از مداخله نظامی و اعزام نیرو توسط ترکیه به منطقه قره‌باغ سخن گفته بود. نخست‌وزیر ارمنستان از حضور چندین هزار مزدور و جهادگرا در حمایت از ارتش آذربایجان خبر داده است.
روسیه و فرانسه نیز درباره حضور جهادگرایان مسلمان در جنگ قره‌باغ ابراز نگرانی کرده و امانوئل مکرون رسما از ترکیه در این ارتباط توضیح خواسته است.
دفتر دیده‌بان حقوق بشر سوریه از حضور ۸۵۰ جهادگرای سوری در منطقه قره‌باغ خبر داده است. همین مرکز حتی در اطلاعیه آخر خود نوشته است که تا کنون دست‌کم ۲۸ جنگجوی سوری در قره‌باغ کشته شده‌اند.
امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، به گزارش‌هایی اشاره می‌کند که توسط سازمانهای اطلاعاتی تهیه شده‌اند. بر اساس این گزارش‌ها، گفته شده است که ترکیه دست‌کم ۳۰۰ مزدور سوری را به منطقه قره‌باغ اعزام کرده است. این افراد بخشی از شورشیان سوری هستند که از حمایت و پشتیبانی ترکیه در جنگ علیه بشار اسد برخوردارند.
گزارش‌های منتشرشده از سوی سازمانهای اطلاعاتی حکایت از آن دارند که ترکیه این افراد را از منطقه غازیان‌تپه به قره‌باغ اعزام کرده است.
این در حالی است که خبرگزاری آلمان حتی از حضور مزدوران لیبایی در جنگ بین ارمنستان و آذربایجان خبر داده است. گفته می‌شود که این افراد نیز به موازات جهادگرایان سوری، برای حمایت و پشتیبانی از ارتش آذربایجان در منازعات قره‌باغ حضور دارند.
اصابت خمپاره به مناطق مرزی ایران
درگیری در قره‌باغ همواره یکی از مسائل مربوط به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ظرف ۲۶ سال گذشته بوده است.
افزون بر این، به لحاظ جغرافیایی نیز موضوع قره‌باغ تنها چالشی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی نیست. ایران نیز می‌تواند بر اثر اوج گرفتن درگیری‌ها در قره‌باغ و تشدید رویارویی نظامی دو کشور ارمنستان و آذربایجان آسیب ببیند.
به عنوان نمونه، خبرگزاری مهر امروز شنبه با انتشار گزارشی، خبر از اصابت چندین خمپاره به روستاهای نزدیک اصلاندوز داده است. در این گزارش آمده است: «بیش از ۲۰ خمپاره به مناطق مرزی و حاشیه رود ارس و روستاهای مرزی شهرستان اصلاندوز اصابت کرده است.»
مهر در گزارش خود منشا این خمپاره‌ها را روشن نکرده است. در خبر منتشرشده از سوی این خبرگزاری حتی به احتمال آسیب دیدن سد "میل" مغان اشاره شده است که در صورت وقوع آن، تامین آب مغان می‌تواند دستخوش اختلال شود.
نقش مبهم ایران در بحران قره‌باغ
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، با صراحت قره‌باغ را بخشی از "اراضی اسلام" دانسته است؛ چنین امری دفاع از آن را ضروری می‌کند. حتی گفته می‌شود که بخشی از سپاه قدس نیز آشکارا در جنگ قره‌باغ جانب جمهوری آذربایجان را گرفته است.
علی مطهری به عنوان نمونه با انتشار یک پست توییتری از وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی خواسته است تا «به خاطر ملاحظات قومی جانب ارمنستان را نگیرد.»
مطهری حتی خطاب به آن بخش از حاکمیت جمهوری اسلامی که خواستار آتش‌بس در بحران قره‌باغ شده، گفته است که «دعوت به مذاکره هم کافی نیست، باید دید حق با کدام طرف است.»
هشدار مطهری به وزارت امور خارجه ایران درباره پرهیز از جانبداری به سود ارمنستان در شرایطی منتشر می‌شود که رسانه‌های ترکیه و جمهوری آذربایجان، ایران را متهم به مشارکت در تجهیز نظامی ارمنستان کرده‌اند.
گزارش‌هایی که اخیرا توسط رسانه‌های ترکیه و به‌ویژه رسانه‌های آذربایجان منتشر شده، حکایت از آن دارد که روسیه از طریق نوشهر، اقدام به ارسال جنگ‌افزار به ارمنستان می‌کند.
هفته گذشته وب‌سایت آذربایجانی "1news.az" با انتشار گزارش و همچنین تصویری از یک کامیون، مدعی شده بود که ایران در تجهیز نظامی ارمنستان نقش دارد.
در این گزارش آمده بود که به علت عدم همکاری گرجستان با روسیه در نقل و انتقال جنگ‌افزار به ارمنستان، مسکو خواستار همکاری و مشارکت قزاقستان، ترکمنستان و ایران شده است.
به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید
در این گزارش آمده بود که هواپیماهای باربری بزرگ "ایلیوشین ایل-۷۶" روسیه پس از مسدود شدن فضای گرجستان ناگزیر شده‌اند جنگ‌افزارهای خود را از شهرهای روستوف و مین‌ودی در روسیه به شهر آق‌تاو واقع در قزاقستان، شهر ترکمن‌باشی در ترکمنستان و همچنین به نوشهر در ایران ارسال کنند.
رسانه‌های آذربایجان و برخی از رسانه‌های ترکیه مدعی شده‌اند که جمهوری اسلامی با کامیون محموله نظامی ترخیص‌شده در نوشهر را به ارمنستان ارسال کرده است؛ موضوعی که از سوی سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، تکذیب شد.
از سوی دیگر، حمایت از آذربایجان در جنگ این کشور علیه ارمنستان عملا باعث آن می‌شود که جمهوری اسلامی در کنار جهادگرایانی قرار گیرد که در خاک سوریه علیه متحد ایران یعنی بشار اسد پیکار می‌کنند.
افزون بر این، حمایت از آذربایجان در بحران قره‌باغ در عمل باعث تقویت نقش و حضور نظامی ترکیه در منطقه می‌شود و جمهوری اسلامی به لحاظ محاسبات ژئوپلیتیک خواستار چنین تقویتی نیست.
بنابراین می‌توان گفت که جمهوری اسلامی در یک بن‌بست سیاسی در ارتباط با بحران قره‌باغ قرار گرفته است: دفاع از "اراضی اسلامی" یا همکاری با ارمنستان و روسیه، برای محدود کردن نقش ترکیه در منطقه.