بحران زیست محیطی در ایران: کسی از عمق فاجعه خبر ندارد
۱۳۹۰ شهریور ۲۳, چهارشنبه
محمدجواد محمدی‌زاده معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران هشدار می‌دهد «دریاچه‌ی هامون با یک فاجعه‌ی زیست محیطی مواجه است». سید حسین دهدشتی نماینده‌ی آبادان در مجلس می‌گوید:«هرگز نمی‌گذاريم کارون به سرنوشت دریاچه‌ی ارومیه دچار شود».
مسئولین محیط زیست استان گلستان هم خبرداده‌اند که چهار تالاب بین‌المللی آلما گل، آجی گل، آلا گل وصوفی‌کم در معرض خشکسالی کامل قرارگرفته‌اند.
مسئولین این مشکلات زیست‌محیطی را "طبیعی" و "خارجی" می‌نامند، اما بر خلاف این ادعا، نهادهای مستقل و غیردولتی طرفدار محیط زیست ازعوامل انسانی و سوء مدیریت دولت انتقاد می‌کنند.
اولین جمله‌ی کتاب جغرافیا: ایران کشوری خشک است!
حمیدرضا میرزاده، سردبیر خبرگزاری "سبز پرس" در تهران ( پایگاه خبری فضای سبز ایران) به دویچه وله می‌گوید: «اولین جمله‌ی کتاب جغرافیای سال چهارم دبستان این است که ایران کشوری خشک است. میزان بارندگی کمتر و تبخیرآب نیز بیشتراز دیگرنقاط دنیاست. ایران ۹ برابر خشک‌تر از نرم جهانی است».
به‌نظر این کارشناس در اقلیم خشک مدیریت آب بسیار حساس است و یک قطره آب معادل طلا حساب می‌شود. اما وی از سیاست زیست محیطی دولت انتقاد می‌کند و می‌افزاید: «ایران در سال‌های اخیر برای تامین منابع آب بیشتر به سمت مدل‌های اروپایی رفته و توجهی به وضعیت کشورنداشته ایم. پیشینیان ما با استفاده از قنات و روش‌های آبرسانی زیر زمینی مانع تبخیر آب می‌شدند. اما ما با رویکرد به مدل‌های نوین سد ساختیم و به پایداری منابعی که داشتیم واستفاده می‌کردیم دقت نکردیم. ما آنقدر سد ساختیم که دیگر نقاط را خشک کردیم».
کارشناس: افغانستان به ایران آب می‌فروشد!
بنا به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته است: «به علت ورود آب کم رودخانه‌ی هیرمند از افغانستان، دریاچه هامون با یک فاجعه زیست محیطی مواجه است».
دریاچه‌ی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه‌ی خزر و دریاچه‌ی ارومیه است. دریاچه‌ی هامون وابسته به رودخانه هیرمند در افغانستان است و گفته می‌شود که اکنون سال‌هاست دیگر آب هیرمند به این دریاچه سرازیر نمی‌شود. رودخانه‌های خاشرود، فراه، هاروت رود، شوررود، حسین آباد ونهبندان نیز به هامون می‌ریزند.
دولت افغانستان، سال‌ها پیش سدی بنام کجکی بر روی رودخانه‌ی هیرمند احداث کرده است. حمیدرضا میرزاده از سبزپرس می‌گوید: «بنابه اطلاعاتی که من از طریق مصاحبه‌های نمایندگان مجلس در استان سیستان و بلوچستان کسب کردم، ظاهرا کشورافغانستان هر یک مترمکعب آب رودخانه‌ی هیرمند را یک دلار به ایران می‌فروشد».
تهدید استعفای نمایندگان استان خوزستان
بحران زیست محیطی کشور سال‌هاست دامن رودخانه‌ی کارون را هم گرفته و نمایندگان خوزستان در مجلس حتی تهدید کرده‌اند با اجرای طرح انتقال آب رودخانه‌ی كارون به فلات مركزی استعفا خواهند داد. سید حسین دهدشتی نماینده آبادان در مجلس هشدار می‌دهد، استان خوزستان با کمبود ۴ میلیارد مترمکعب آب مواجه است.
خبرگزاری کار ایران (ایلنا) از قول این نماینده مجلس می‌نویسد: «آقايان پاسخ دهند كه حفر ۶۵ كيلومتر تونل با صرف دو تا سه ميليارد دلار هزينه و به‌كار بردن زمان فراوان برای انتقال يک مترمكعب آب از سرشاخه‌های كارون چقدر صرفه‌ی اقتصادی دارد كه ارزش اين همه صدمه و خسارت مادی و معنوی به استان‌های خوزستان، چهار محال و بختياری و لرستان را دارد؟»
سید شریف حسینی، دبیرمجمع نمایندگان خوزستان در مجلس هم به شدت با اجرای "طرح انتقال آب بهشت‌آباد" از سرشاخه‌های رودخانه‌ی كارون به فلات مركزی مخالفت کرده است. وی می‌گوید: «در صورت اجرای این طرح تمام نمایندگان خوزستان (هیجده نماینده) استعفا می‌كنند».
زاینده رود برای تامین آب آشامیدنی خشک شد!
علیرغم اعتراض ۱۸ نماینده خوزستان به سیاست‌های زیست محیطی دولت در این استان، وزارت نیرو و دولت طرح انتقال آب کارون را در دستور کار خود قرار داده است. مسئولین دولتی ایران امیدوارند انتقال آب کارون خشکسالی زاینده رود را کاهش دهد.
مدیرعامل سازمان آب منطقه‌ای اصفهان می‌گوید: «در آینده کمبود آب زاینده‌رود از طریق تونل‌های کوهرنگ یک و دو و تونل چشمه لنگان و خدنگستان و از طریق پروژه‌ی بهشت آباد برطرف می‌شود».
خبرگزاری مهر از قول محمد‌علی طرفه مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان نقل می‌کند: «زاینده رود برای تامین آب شرب خشک شد. مردم استان باید بدانند برای رفاه و آسایش آن‌ها بود که تصمیم‌گیری شد برای چند ماهی زاینده رود جاری نباشد».
وزیر نیرو: به سد سازی افتخار می‌کنیم
اعتراض‌ها و انتقادها نسبت به سیاست‌های زیست محیطی دولت و بویژه به "سدسازی بی‌رویه" در روزهای اخیر افزایش یافته است. مجید نامجو، وزیر نیرو در پاسخ به این انتقادها از سیاست سد سازی دفاع کرد و گفت که «سدسازی در کشور با هیچ مشکلی روبرو نبوده و به درستی انجام می‌شود و باید به مهندسین سازنده‌ی سدها افتخار کرد».
فاطمه ظفرنژاد، پژوهشگر آب درباره اظهارات وزیر نیرو به سبزپرس گفته است که وزارت نیرو در ایجاد بحران‌های زیست محیطی مقصراست: «تالاب گاوخونی یک تالاب بین المللی بود که ۴۷۰ کیلومتر طول آن بود و به ثبت جهانی رسیده بود، اما امروز دیگر وجود ندارد و بسیاری تالاب‌های دیگر نیز هستند که امروز به خاطر سدسازی از بین رفته اند». ظفرنژاد مدیریت نادرست را علت مشکلات پیش آمده برای نسل امروز و فردا می‌داند.
این پژوهشگر آب بهانه‌ی"خشکسالی" را دلیل بحران‌های پیش آمده در محیط زیست کشور نمی‌داند و معتقد است چند سال گذشته سال‌های پرآبی کشور بوده و خشکسالی نمی‌تواند دلیلی برای ایجاد بحران‌های متعدد محیط زیستی کشور باشد.
تالاب‌های گلستان هم خشک می‌شوند
اما کارشناسان دلایل خشکی و تخریب تالاب‌های آلاگل، آلماگل، آجی گل و صوف‌کم گلستان را فقط در احداث سدسازی نمی‌بینند. خبرگزاری مهر در این رابطه به نقل از مهران جهانشاهی معاون اداره کل محيط زيست گلستان می‌نویسد :«حفر کانال در اطراف تالاب، احداث سد در زمين‌های فرادست تالاب، شکار بی‌رويه و صيد ماهيان کمياب، احداث جاده و استخرهای پرروش ميگو از جمله عوامل تخريب کننده‌ی تالاب است».
منابع محلی در گرگان به دویچه وله گفته‌اند: «ساخت خط آهن ایران به آسیای میانه که از گرگان به مرز ایران و ترکمنستان می‌رسد نیز سیستم اکولوژیک این تالاب‌ها را تهدید می‌کند». ساکنین بومی روستاهای واقع در نزدیکی این تالاب‌ها می‌گویند که صید ماهی و پرنده در این تالاب‌ها اکنون ممنوع شده است.
یکی از ساکنین روستای تنگلی، واقع در نزدیکی این تالاب‌ها در تماس تلفنی با دویچه وله می‌گوید: «مردم می‌خواهند هر چه زودتر این تالاب‌ها احیاء و سد دانشمند آبگیری شود. اما مسئولین محلی هیچگونه برنامه‌ای برای نجات این تالاب‌ها ندارند. از مهاجرت پرنده‌ها هم دیگر خبری نیست».
برخی از راه حل‌های بحران زیست محیطی؟
حمیدرضا میرزاده، سردبیر خبرگزاری "سبز پرس" در تهران درباره‌ی راه چاره‌ی بحران زیست محیطی، اصلاح سیستم آبیاری کشاورزی و ایجاد عملیات تولید آب را مهم می‌داند.
وی همچنین تاکید می‌کند، به سد سازی بی‌رویه باید پایان داده شود. به‌نظر میرزاده پوشش گیاهی و احداث بندهای کوچک برای جلوگیری از سیلاب‌ها و نفوذ آب در خاک، عملیات آبخوانداری و تغذیه‌ی آبخوان‌های زیر زمینی نیز برای تولید آب مهم است.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: جواد طالعی