با قلم و قلم‌مو به جنگ سانسور و بنیادگرایی
۱۳۹۳ اسفند ۵, سه‌شنبه
در روز ۷ ژانویه ۲۰۱۵، ۲ تروریست اسلام‌گرای مسلح به نام‌های سعید و شریف کواشی، وارد ساختمان دفتر مجله‌ی طنز "شارلی ابدو" در خیابان نیکولا اپِر پاریس شدند و به‌سوی نگهبانان این دفتر و کارکنان آن آتش گشودند.
این حمله منجر به کشته شدن دست کم ۱۲ نفر و زخمی شدن ۱۰ تن دیگر شد. ۲ نفر از کشته‌شدگان نگهبانان دفتر بودند. ۴ کاریکاتوریست این مجله به نام‌های کابو، شارب، ولینسکی و تیگنوس که در تحریریه حضور داشتند، در اثر اصابت گلوله به قتل رسیدند. شاخه‌ی یمن شبکه‌ی القاعده، در بیانیه‌ای مسئولیت این ترور را به عهده گرفت.
موج همبستگی جهانی
در پی این حمله‌ی تروریستی، هنرمندان، تصویرگران، طراحان و کاریکاتوریست‌های جهان، هم‌صدا با اعتراضات بین‌المللی به دفاع از آزادی بیان برخاستند و خشم، اندوه و حیرت خود را در قالب آثار انتقادی جدید بازتاباندند و منتشر ساختند.
یکی از این مجموعه‌‌‌ها در راستای روشنگری برای کودکان و جوانان گردآوری شده و به ویژه به پیش‌زمینه‌های ترور و دلایل اقدامات تروریستی از سوی اسلام‌گرایان افراطی پرداخته است.
آندرآس پلات‌هاوس، عضو تحریریهی "فرانکفورتر آلگماینه تسایتونگ" در مقدمه‌ای که بر این کتاب نوشته، "نیروی خلاقه‌ی تصویرگر را هم‌سنگ با قدرت آفرینندگی" ارزیابی می‌کند و می‌نویسد: «هیچ هنر و حرفه‌ی دیگری، به‌اندازه هنر تصویری به آفرینندگی مذهبی چنین نزدیک نیست. شاید همین امر هم، اسلام‌گرایان را تحریک کرده باشد.»
او در این مقدمه به کم و کیف کاریکاتورهای "شارلی ابدو" که اغلب باورهای دینی و مسلکی افراط‌گرایان را به چالش می‌گیرد، اشاره‌ای نمی‌کند.
"تصویرگرایان از آزادی بیان دفاع می‌کنند"، عنوان مجموعه‌ی دیگری از این دست است که ناشر آن، کلاوس هومن، نیز طنز نهفته در کاریکاتورهای "شارلی ابدو" را "چندان گیرا" ارزیابی نمی‌کند. این ناشر آلمانی که در مقام مدیر بنگاه انتشاراتی "علاءالدین"، به چاپ این مجموعه همت گماشته، با این حال حمله‌ی مرگ‌بار به تحریریهی این مجله را، تعدی به آزادی بیان به مثابه یکی از حقوق اولیه‌ی انسانی می‌داند و در این رابطه در مصاحبه‌ای با بخش آلمانی دویچه وله می‌گوید: «حق آزادی بیان، معامله‌بردار نیست. باید بر له یا علیه آن موضع‌گیری کرد.»
کلاوس هومن با انتشار این کتاب که ۲۹ تصویرگر جهان در تهیه‌ی آن با او همکاری کرده‌اند، در راستای دفاع از آزادی بیان گام برداشته است. او برای تدارک این مجموعه، با ۴۰ هنرمند در سراسر جهان (آلمان، فرانسه، بریتانیا، آمریکا و استرالیا) تماس گرفته است.
یوتا باور، برنده‌ی "جایزه‌ی آسترید لیندگرن" آلمان که تا کنون کتاب‌های بسیاری را مصور کرده است، از جمله‌ی این تصویرگران است. باربارا یلین، کاریکاتوریست آلمانی که اغلب کارهایش در روزنامه‌ی "فرانکفورتر روندشاو" منتشر می‌شود نیز از نخستین کسانی است که با هومن همکاری کرده است.
یلین به تازگی یک سریال تصویری با عنوان "ایرمینا" در مورد زنی به همین نام منتشر کرده است. "ایرمینا"، یکی از زنان عادی آلمانی بود که در دوره‌ی ناسیونال سوسیالیسم از این رژیم دفاع می‌کرد.
با طنز و رنگ
هر چند هدف همه‌ی این تصویرگرایان، دفاع از حق آزادی بیان است، با این حال آن را در شکل‌ها و به شیوه‌های گوناگون بازتابانده‌اند.
لاریسا برتوناسکو، کاریکاتوریست ۴۲ ساله‌ی آلمانی، به عنوان مثال در اثر خود تروریست‌های مسلح را دور یک میز نشانده و آنان را مشغول بازی با رنگ‌های مختلف نشان می‌هد. ژوئل ژولیو، تصویرگر فرانسوی، که با رسانه‌ها و ناشران پاریس همکاری می‌کند، با مدادی سرخ روی ردیف دندان‌های جمجمه‌ی یک انسان، لبخندی تمسخرآمیز نقاشی کرده است.
"یانوش"، طراح و نویسنده‌ی کتاب‌های کودک که نام واقعی او هورست اکرت است، شخصیت "مرد چاقالو و کوتوله‌ی" خود را با پلاکاردی مصور کرده که روی آن نوشته شده: "ما خواهان آزادی، پول و شادی ابدی هستیم."
یانوش در سال ۱۹۵۶ به کار نویسندگی و طراحی روی آورد و چندی پیش گفت که به جای "خلق آثار به‌یادماندنی" تصمیم دارد، استراحت کند و از این پس تنها به مسافرت برود. او که خالق شخصیت‌های محبوب کودکان مثل "خوک صورتی" و "خرس کوچولو" است، تاکنون ۱۵۰ کتاب منتشر کرده که اغلب آن‌ها به زبان‌های گوناگون ترجمه شده‌اند.
مارینه لودن، تصویرگر فرانسوی است که برای نشان دادن اعتراض خود، از اثر معروف میکل آنژ به نام "آفرینش آدم" الهام گرفته است. این اثر بر روی سقف کلیسای سیستین، اقامت‌گاه رسمی پاپ در واتیکان نقاشی شده است.
در طرح لودن که سال‌هاست در شهر هایدلبرگ آلمان زندگی می‌کند، "انگشت آفریننده‌ی خدا"، در تماس با یک مداد نشان داده می‌شود.
نگاه‌های شاعرانه و طنزآلود
در این مجموعه، کریستف نیمن، گرافیست ۴۴ ساله‌ی آلمانی که طرح‌هایش اغلب در مجله‌ی "نیویورک تایمز" منتشر می‌شود، با نگاهی طنزآمیز و شاعرانه به مسئله‌ی دفاع از آزادی بیان می‌نگرد: در کار او تراشه‌های یک مداد تازه تراشیده شده، با چند خط کوتاه پر رنگ، به شکوفه‌هایی تازه سر برآورده تبدیل می‌شوند.
فیلیپ وشتر، تصویرگر آلمانی کتاب کودکان، نیز مردی را در حال نوشتن نشان می‌دهد که آتش‌فشانی از خط و رنگ از قلمش فوران می‌زند.
کتاب ۴۸ صفحه‌ای "تصویرگرایان از آزادی بیان دفاع می‌کنند"، از سوی دیگر، پروژه‌ای است که همه‌ی دست‌اندکاران آن، از حقوق و مزایا و دستمزد خود چشم‌پوشی کرده‌اند؛ از هنرمندان و هماهنگ‌کنندگان آن گرفته تا چاپ‌خانه و کارکنان بنگاه نشر "علاءالدین".
درآمد فروش این کتاب به حساب بخش "نویسندگان در زندان" انجمن قلم آلمان که از حقوق نویسندگان، ناشران، تصویرگران و روزنامه‌‌نگاران در بند و تحت فشار دفاع می‌کند، واریز می‌شود.