ایران و ترکیه؛ از دوستی دیرینه تا تیرگی مناسبات سیاسی

بولنت آرینج، معاون رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، پیش از آغاز حملات حزب کارگران کردستان ترکیه (پ ک ک) در این کشور، از جمهوری اسلامی ایران به دلیل حمایت از این حزب انتقاد کرد.

روزنامه‌ی "تودی زمان" ترکیه با استناد به آرینج نوشت: «اطلاعاتی به دست ما رسیده که اعضای پ ک ک از داخل ایران وارد ترکیه می‌شوند. آنها در قرارگاهی به نام "سهیدان" در داخل ایران مستقرهستند و برای انجام عملیات ابتدا به کردستان عراق رفته و سپس از آنجا وارد خاک ترکیه می‌شوند.»

 در پی آن خبرگزاری جیهان و روزنامه‌ی حریت ( ۲۹ اوت، ۹ شهریور) با استناد به مقام‌های امنیتی این کشور از کشف "شبکه‌ی جاسوسی" برای ایران پرده برداشتند و نام دو ایرانی مظنون به نام‌های شهرام ضرغام کوهی و حمید رضا اسماعیل‌پورعلی ملک را عنوان کردند.

تغییر لحن رسانه‌ها و مقام‌های ترکیه علیه ایران

روزنامه‌ی حریت اطلاع داد، ماموران وزارت امنیت ملی ترکیه در بازرسی از منازل متهمان به برخی از مکالمات تلفنی با سازمان اطلاعات ایران دسترسی پیدا کرده‌اند. حریت می‌افزاید: «در بررسی این مکالمات معلوم شده که این افراد اطلاعاتی پیرامون این منطقه به ایران منتقل می‌کردند و با اعضای حزب کارگران کردستان ( پ ک ک) نیز درارتباط بودند.»

روزنامه‌ی "زمان" ترکیه هم در مقاله‌ای تحت عنوان"اثر انگشت کثیف ایران" که در ۲۶ اوت ۲۰۱۲ منتشر شد، ایران را به دست داشتن در انفجار ۲۰ اوت در این کشور متهم کرد. زمان نوشت که این اتهامی سنگین و همچنین نشانه‌ی اوج نارضایتی مقام‌ها ترکیه و افکار عمومی این کشور از سیاست‌های ایران است. روزنامه زمان خاطرنشان می‌کند: «علی خامنه‌ای، رهبر دینی ایران به سپاه پاسداران فرمان داده است تا کشورهایی را که از مخالفان اسد حمایت می‌کنند از جمله ترکیه را مجازات کنند.»

با درج این‌گونه گزارش‌ها و مقالات مربوط به "دخالت ایران درسوء‌قصدهای پ ک ک"، لحن ملایم و دوستانه‌ی مقام‌های ترکیه علیه ایران نیز تغییر کرده و برخی مقامات ترک صریحا از "اقدام علیه ایران" صحبت می‌کنند.

تلاش ایران برای فرونشاندن تنش

مقام‌های ایران تلاش می‌کنند بحران پیش ‌آمده در مناسبات دو کشور را مهار کنند. آنان به رغم بحران سوریه، بر نقاط اشتراک دو کشور تاکید می‌کنند.

علی‌اکبرصالحی، وزیر امور خارجه‌ی ایران در اوج بحران به ترکیه سفر کرد تا تنش پیش‌آمده را رفع کند. صالحی در مصاحبه با "جمهوریت"، یکی از پرتیراژترین روزنامه‌های ترکیه که مواضع لائیک دارد، نظر ایران را درباره‌ی "جنگ لفظی مقامات دو کشور" تشریح کرد و گفت که بیان دیدگاه رسمی کشور توسط رهبر دینی، رییس جمهور و وزیرخارجه انجام می‌گیرد. صالحی همچنین از اظهارات رئیس ستاد مشترک ارتش ایران ابراز تاسف کرد.

پیش از این سرلشکر فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران ترکیه را "مسئول خون‌های ریخته شده در خاک سوریه" دانسته و تهدید کرده بود "نوبت ترکیه هم خواهد رسید".
 
صالحی صراحتا در پاسخ به این سئوال روزنامه جمهوریت که آیا افزایش حملات پ ک ک به نیروهای ترکیه را با تحولات سوریه مرتبط می‌بیند، پاسخ داد که «هر اتفاق منفی در سوریه امنیت و ثبات منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.»

در ترکیه اکنون این ظن تقویت شده است که ایران و سوریه از حملات و سوء‌قصدهای اخیرا پ ک ک علیه نیروهای نظامی ترکیه پشتیبانی می‌کنند.

افزایش همکاری اقتصادی ترکیه و ایران

صالحی، در یافتن فرمولی برای بهبود مناسبات دو کشور، به مقام‌های ترکیه پیشنهاد کرده است بر "نقاط مشترک روابط دو کشور" تکیه کنند.

یکی از مهم‌ترین عرصه‌های مشترک مناسبات دو کشور گسترش تبادلات تجاری  بوده است. به‌رغم ادامه‌ی جنگ لفظی مقام‌های ترکیه و ایران و تشدید تنش در سوریه و به خطر افتادن مناسبات حسنه‌ی دو کشور، در ۵ ماه نخست سال جاری، ترکیه به یکی از بزرگترین شرکای تجاری ایران تبدیل شد.

براساس آمارمنتشره از سوی دفتر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات برای واردات از کشورهای مختلف، در ۵ ماهه‌ی نخست سال، ترکیه با دو میلیارد و ۱۸۰ میلیون دلار پس از امارات متحده‌ی عربی و چین در رتبه‌ی سوم کشورهایی قرار گرفته  که بیشترین واردات را به ایران داشته است.

از سوی دیگر در قبال ۱۵ هزار گردشگر ترک که سالانه به ایران سفر می‌کنند، شرکت‌های مسافرتی ایرانی و ترکیه امیدوارند تعداد گردشگران ایران در ترکیه امسال تا مرز ۲ میلیون نفر افزایش یابد.

کارشناسان مقیم ترکیه در گفت‌وگو با دویچه وله تائید کردند که به رغم توسعه‌ی تبادلات تجاری ترکیه و ایران، در عرصه‌ی سیاسی مناسبات دو کشور به دلیل بحران سوریه و "اتهام حمایت ایران از پ‌ک ک" با چالشی سهمگین مواجه شده است و حملات و سوء قصدهای پ ک ک در ترکیه بر رشد مناسبات اقتصادی دو کشور سایه افکنده و دو کشور دوست را در عرصه‌ی سیاسی به سوی خصومت می‌کشاند.