ایران، زرادخانه موشکی منطقه

در آستانه‌ی مذاکرات اتمی در ژنو، ایران بار دیگر دست به آزمایش موشکی زد. این آزمایش همچون آزمایش‌های قبلی با واکنش منفی کشورهای غربی و برخی از کشورهای منطقه مواجه شد. روسیه نیز این بار ضمن تأکید بر ممنوع‌نبودن آزمایش موشکی، شرایط حساس مناقشه هسته‌ای را لحظه‌ی مناسبی برای این چنین آزمایش‌هایی ندانست و در برابر آن لحنی انتقادی در پیش گرفت.

ایران از این آزمایش‌های موشکی چه هدفی را دنبال می‌کند؟ موشک‌های ایران چه نقشی در توان نظامی این کشور دارند و حد بازدارندگی آنها چه میزان است؟ آیا ایران قادر به تولید انبوه موشک‌های آزمایشی خود است و چه نیازی به موشک‌های روسی دارد؟ این پرسش‌ها را را هومن پیمانی، استاد دانشگاه در سنگاپور و متخصص در مسائل امنیتی قفقاز و آسیای میانه در میان نهاده‌ایم.

دویچه وله: به عنوان یک کارشناس نظامی ارزیابی‌اتان از توان موشک‌های آزمایش‌شده‌ی ایران چگونه است؟ آیا این موشک‌ها قابلیت یا توان دفاعی از تأسیسات هسته‌ای ایران را دارند؟

هومن پیمانی: این موشک‌ها برای دفاع از تأسیسات هسته‌ای ایران (تولید نشده) است. اصولاً هدف این نبوده. به طور کلی بخصوص از موشک‌های میانبرد که حداکثر بُرد سه هزار کیلومتر دارند، معمولاً به‌عنوان یک نیروی بازدارنده استفاده می‌شوند. یعنی کشوری که به این فناوری دست پیدا می‌کند، سعی می‌کند با تولید و عملیاتی کردن این موشک‌ها توان رزمی خودش را به کشورهای دیگر نشان بدهد. یعنی نشان بدهد که چطور می‌تواند تا عمق خاک کشورهای دشمن نفوذ بکند. از این جهت موشک به طور کلی، صرفنظر از موشک‌های کوتاه بُرد تا بُرد حداکثر ۶۰۰ کیلومتر، موشک‌های میانبرد و بلند بُرد اصولاً به عنوان نیروی بازدارند حساب می‌شوند. یعنی به کشورهای دیگر نشان می‌دهند که در صورت حمله به کشور دیگری، آن کشور توانایی این را خواهد داشت که جنگ را به عمق خاک آنها بکشاند.

آقای پیمانی ایران چرا با توجه به موشک‌های بُرد کوتاه، میانبرد و موشک‌های دوربُرد که آزمایش می‌کند، با توجه به این مسئله چرا ایران از روسیه هم موشک‌هایی را خریداری می‌کند؟

ایران هیچ موشک دوربُردی را امتحان نکرده است. ولی در رسانه‌ها پوششی به آن که خیلی از روزنامه‌نگاران، خصوصاً روزنامه‌نگاران غربی در تفسیر این مسئله در مورد ایران راه اغراق رفته‌اند. سه نوع موشک وجود دارد از نظر رده‌بندی. موشک‌های بُرد تا حداکثر بُرد ۶۰۰ کیلومتر، موشک‌های میانبُرد تا حداکثر بُرد سه هزار کیلومتر و موشک‌های بلندبُرد با بردی ورای سه هزار کیلومتر. ایران تا امروز هیچ گونه موشکی تا بُرد بیشتر از دو هزار کیلومتر را آزمایش نکرده است. یعنی اصولاً مسئله‌ی صحبت در مورد آزمایش موشک‌های دوربُرد اصلاً بی‌مورد است، چون چنین کاری نکرده است.

ولی مقامات روسیه اعلام کردند که موشک‌هایی که ایران آزمایش کرده است تا ساراتف یعنی منطقه‌ای در ولگا که بخش اروپایی روسیه است پرواز می‌کند یا تا آنجا هم می‌رسد!

بله. ببینید اگر می‌خواهید بُرد مشخصاش را (بدانید)، بلندبُردترین موشکی که ایران امتحان کرده است، شهاب ۳ بوده که در عرض چندسال گذشته انواع و اقسام آن آزمایش شده است. از بُرد ۱۳۰۰کیلومتر شروع می‌شود تا بُرد ۲۰۰۰ کیلومتر. و شما اگر بخواهید نگاه بکنید، بُرد عملیاتی این موشک (تا این حد است) که شما یک پرگاری دستتان بگیرید و دایره‌ای بزنید دور ایران، از مرزهای خودتان تا کشور همسایه. این بُرد نفوذی این موشک‌ها را نشان می‌دهد. در نتیجه این که این موشک‌ها فقط می‌توانند تا منطقه‌ی ولگا برسند، مسئله‌ی جدیدی نیست. این موشک‌های شهاب ۳ با بُرد ۲۰۰۰ کیلومتر سال گذشته هم امتحان شده است و مسئله‌ی جدیدی نیست. مسئله‌ای دیگری که شما گفتید در مورد خرید موشک از روسیه بود که مشخص است ایران از روسیه موشک‌هایی که خریده موشک تور-ام بوده که بُردش تا ۱۵۰ کیلومتر بوده و ایران تمایل داشته که موشک ام ۳۰۰ بخرد که موشک‌های پدافند هوایی هستند. هم تور-ام و هم ام ۳۰۰ موشک‌های پدافند هوایی هستند و اینها موشک‌هایی نیستند که بتوانند به هدف‌های زمینی دسترسی داشته باشند. خرید این گونه موشک‌ها از روسیه به معنای بالابردن توان پدافند هوایی ایران است.

کلاً ایران در حال حاضر توان این را دارد که موشک‌هایی که الان آزمایش می‌کند به شکل انبوهی بتواند تولید کند؟

تا جایی که من اطلاع دارم ایران بزرگترین زرداخانه‌ی موشک‌های بُرد کوتاه را دارد. تولید این موشک‌ها در دوران جنگ تحمیلی شروع شد و تا امروز ادامه داشته و در این زمینه ایران بسیار موفق بوده است. انواع و اقسام موشک‌های بُرد کوتاه که از بُرد چند کیلومتر شروع می‌شود تا بُرد ۳۰۰ کیلومتر را ایران با موفقیت آزمایش کرده و اینها را عملیاتی کرده است. یعنی این مسئله‌ی تازه‌ای نیست و تا آنجایی که مربوط به استفاده در عملیات رزمی از این موشک‌ها می‌شود، ایران زرادخانه‌ی بسیار بزرگی دارد و اینها قادر هستند به ایران توان رزمی نسبتاً بالایی بدهند. تا آنجا که مربوط به موشک‌های میانبرد می‌شود، یعنی بین ۳۰۰ کیلومتر تا ۳۰۰۰ کیلومتر، ایران موفق بوده و برآورد دقیقی در مورد تعداد اینها وجود ندارد. گفته می‌شود که موشک‌های شهاب یک و شهاب دو را ایران تا بحال حداقل ۴۰۰تاشان را عملیاتی کرده است. حالا چقدر این آمار دقیق است، من اطلاعی ندارم. ولی قطعاً تخمین آن از روی حدس و گمان زده شده است. در مورد موشک‌های شهاب ۳ من اطلاع دقیقی ندارم، ولی امتحان موشک‌ها ازحدود دهسال پیش شروع شده و تا به امروز ادامه داشته است. یعنی ایران حداقل یک دهه فرصت داشته که بتواند دست به تولید انبوه اینها بزند. ولی این که دقیقاً چندتا هستند، من اطلاعی ندارم. ولی به نظر می‌رسد که ایران توانسته باشد یک نیروی بازدارنده‌ی مناسبی را با تولید انبوه موشک‌های شهاب ۱ و شهاب ۳ درست کرده باشد که علاوه برآنها موشک‌های دیگری را هم ایران طی چندسال گذشته تولید کرده که در همین رده‌ی موشک‌های میانبُرد و کوتاه‌بُرد قرار دارند، از سیصد کیلومتر به بالا.

مصاحبه‌گر: طاهر شیرمحمدی

تحریریه: فرید وحیدی