اهمیت یمن برای ایران؛ جمعیت شیعه یا آبراه باب المندب؟
۱۳۹۴ فروردین ۶, پنجشنبه
گویا دیگر صبر عربستان به سر آمده؛ هواپیماهای جنگی این کشور چهارشنبه‌شب (۲۵ مارس/ ۵ فروردین) به چند فرودگاه و پایگاه نظامی در یمن که در اختیار نیروهای حوثی است حمله کردند. این عملیات "طوفان کوبنده" نام گرفته است.
این "طوفان کوبنده" از جمله علیه جمهوری اسلامی ایران برپا شده، زیرا جمهوری اسلامی تا کنون آشکارا از شیعیان حوثی یمن طرفداری کرده است.
اما اصلا اهمیت استراتژیک یمن برای ایران چیست؟ کشوری با وسعت یک سوم ایران و جمعیتی ۲۰ میلیونی در جنوب شبه‌جزیره عربستان که هیچ مرز مشترکی با ایران ندارد چرا برای ایران اینقدر اهمیت پیدا کرده که آشکارا از گروه‌‌هایی که در آن کشور "شورشی" خوانده می‌شوند حمایت میکند؟
حدود ۴۰ درصد از جمعیت یمن را شیعیان تشکیل می‌دهند. آیا این دلیل برای آنچه از دید برخی کشورهای عربی "دخالت" ایران در یمن خوانده می‌شود کافی است؟
امیر طاهری، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر جهان عرب در گفت‌وگو با دویچه‌وله وجود ۴۰ درصد شیعه در یمن را دلیلی کافی برای مهم شدن این کشور در چشم جمهوری اسلامی می‌داند؛ آنقدر مهم که به‌گفته او در آنجا دست به تشکیل "شاخه یمنی حزب‌الله" یعنی "انصارالله" بزند.
هم ایدئولوژی، هم استراتژی
آقای طاهری حمایت جمهوری اسلامی از شیعیان یمن را در راستای تئوری "صدور انقلاب" که توسط بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، آیت‌الله خمینی مطرح شد، می‌داند؛ همان اتفاقی که در لبنان، عراق و بحرین هم روی داده است.
وی اما این مسئله را تنها دلیل مهم بودن یمن برای جمهوری اسلامی نمی‌داند و معتقد است جدا از مسئله عقیدتی، این کشور به‌خاطر خلیج عدن به‌عنوان گذرگاه تانکرهای نفتی و راه دسترسی خلیج فارس به بازارهای بینالمللی نیز برای ایران اهمیت دارد.
این اهمیت استراتژیک نیز تنها مخصوص جمهوری اسلامی نیست، بلکه محمدرضا شاه پهلوی نیز به همین دلیل برای یمن اهمیت ویژهای قائل بود. به‌نظر امیر طاهری به همین دلیل بود که شاه دو هزار نیروی نظامی برای تربیت ارتش یمن به این کشور فرستاده بود.
البته در آن زمان یمن جنوبی دولتی کمونیستی و تحت فرمان شوروی سابق داشت و شاه ایران از ترس نفوذ کمونیست‌ها، یمن شمالی را تقویت می‌کرد.
داود هرمیداس باوند، استاد حقوق و روابط بین‌الملل دانشگاه تهران نیز نظری مشابه طاهری دارد. او به دویچه‌وله می‌گوید: «یمن باب المندب را کنترل میکند و باب المندب هم یکی از آبراهها و تنگههای مورد استفاده بینالمللی برای نقل و انتقال انرژی از خاورمیانه به اروپاست. بنابراین جزو یکی از تنگهها و آبراههای مهم بینالمللیست و تردد ویژهای هم دارد.»
احتمال دخالت نظامی ایران در یمن منتفی است
ولی آیا این اهمیت استراتژیک و نیز عقیدتی آنقدر پررنگ هست که پس از دخالت آشکار نظامی عربستان در این کشور، پای نیروهای نظامی ایران را هم به آنجا بکشاند؟
امیر طاهری این احتمال را منتفی دانسته و دلیل اصلی آن را دور بودن ایران از یمن می‌داند. به نظر او بر فرض هم اگر ایران به یمن نیرو بفرستد این نیروها به راحتی می‌توانند در تله قبایل سنی ضدایرانی و نیز نیروهای طرفدار عربستان اسیر شوند.
امکان مداخله نیروی دریایی یا هوایی ایران نیز از نظر این روزنامه‌نگار پرسابقه منتفی است، چرا که به نظر او نه نیروی دریایی و نه نیروی هوایی ایران آنقدر قوی نیستند که بتوانند یک "پل لجستیکی" بین ایران و یمن برقرار کنند.
هرچند در حال حاضر ایران در دو بندر صنعا و حُدِیده مشغول ساخت تاسیسات است، اما این تاسیسات به گفته آقای طاهری تنها می‌توانند برای رساندن اسلحه و آذوقه به نیروهای انصارالله مورد استفاده قرار بگیرند.
با همه اینها امیر طاهری معتقد است ایران میتواند در جنگی نرم یا فرسایشی در یمن، بر عربستان پیشی بگیرد. او می‌گوید: «ایران در این زمینه بر عربستان سعودی که کوچکترین تجربهای در جنگهای فرسایشی ندارد برتری دارد و به این صورت میتواند نیروهای سعودی یا هر نیروی عربی دیگری را از طریق کمک به نیروهای داخلی یمن مثل حوثی‌ها، انصارالله و گروههای دیگری از قبایل یمنی به باتلاق جنگهای فرسایشی بکشاند.»
طرفداران عربستان و ایران در یمن
در میان مردم یمن، برخی سنی‌ها نیز به گفته آقای طاهری طرفدار ایران هستند چرا که معتقدند عربستان سعودی تنها به دلیل ثروتمندتر بودن به یمن فخر می‌فروشد حال آنکه یمن تمدنی باسابقه‌تر از عربستان دارد.
امیر طاهری می‌گوید: «در یمن احساسات خوبی نسبت به عربستان سعودی وجود ندارد. عربستان سعودی اگر طرفدارانی دارد، آنها را با چک خریده و طرفداران ایران اگرچه از ایران پول زیادی میگیرند، ولی یک تعلق خاطر مذهبی و فرقهای هم نسبت به ایران دارند.»
با این استدلال، آقای طاهری نتیجه می‌گیرد که از نظر نیروی جنگنده، عربستان به دلیل برخوردار بودن از آخرین تکنولوژی جنگی آمریکایی بر ایران برتری دارد و در نتیجه ایران شانسی برای برخورد نظامی در یمن با عربستان نخواهد داشت.
اما به نظر این روزنامه‌نگار در جنگ فرسایشی در یمن، ایران بر عربستان برتری خواهد داشت.