انتقادها و انتظارها در افغانستان نسبت به ایران
۱۳۸۸ اسفند ۲۱, جمعه
کانال تلویزیونی افغانی "طلوع" روز پنجشنبه (۲۰ اسفند) در برنامه خبری خود به نقل از کارشناسان افغان، سخنان محمود احمدی نژاد در افغانستان را به عنوان دخالت در امور افغانستان ارزیابی کرده‌اند. این تلویزیون ضمن اشاره به کشف سلاح‌های ساخت ایران در این کشور از سکوت حامد کرزای در برابر احمدینژاد انتقاد کرد.
همچنین این موضوع از طرف منتقدان مطرح می‌شود که ایران ۳۰۰۰ شهروند افغان را در زندانهای خود حبس کرده که برخی از آنان محکوم به اعدام‌اند.
مصاحبه‌‌ای در زمینه سفر احمدینژاد به افغانستان با دکتر رسول رحیم، ژورنالیست و کارشناس مسائل سیاسی افغانستان.
دویچه وله: آقای دکتر رحیم، انتقادهای زیادی پس از سفر محمود احمدینژاد به حرفهای ایشان شده که از آن به عنوان دخالت در امور افغانستان یاد شده است. چه بخش‌هایی از حرفهای احمدینژاد به طور خاص این انتقادها را برانگیخته است؟
رسول رحیم: تا جایی که در مطبوعات نوشتاری افغانستان انتشار یافته است، بیشتر آن بخش‌هایی از گفتار آقای احمدینژاد که مربوط به انتقاد از حضور نیروهای ناتو در افغانستان، منطقه و خلیج فارس است، مورد انتقاد قرار گرفته و اعتراض شده که بدون در نظرداشت تشریفات دیپلماتیک چگونه متحدین افغانستان را در پایتخت افغانستان با این شدت و حدت مورد انتقاد قرار داده‌اند.
رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا، هم به‌تازگی باز از حمایت ایران از شورشی‌ها حرف زده است. شما در این مورد چه می‌توانید بگویید؟
اتفاقا سفر رابرت گیتس، وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا، به افغانستان به صورت اعلام ناشده در روز دوشنبه (۱۷ اسفند) هنگامی صورت گرفت که قرار بود در همین تاریخ آقای احمدینژاد، رییس جمهور ایران، به افغانستان بیاید. رابرت گیتس در هواپیما به خبرنگارها گفته بود که ایران در سطح نازل یا در حد اندکی به شورشیان افغانستان کمک می‌کند. ایران این امکان را دارد که کمکهای بیشتری هم به شورشی‌ها بکند و هرگاه ایران به طور تهاجمی به شورشی‌های افغان کمک کند، با واکنش شدید ایالات متحده آمریکا مواجه می‌شود. و این واکنش شدید ایالات متحده آمریکا را ایران می‌تواند درک کند. ما این واکنش را در درون افغانستان نشان خواهیم داد.
اما در همان زمان رابرت گیتس اشاره‌ای به همکاری‌های ایران هم کرده بود. از جمله گفته بود که بعد از ۱۱ سپتامبر ایران برای مبارزه علیه شورشی‌ها کمکهای زیادی کرده است. اما اخیرا آنچنانکه لازم است کمک نمی‌کند. در همان زمان رابرت گیتس گفته بود که آینده‌ی افغانستان دارای ابعاد منطقه‌ای است و این اشاره به این بود که بعداً مقامات آمریکایی از ایران بخواهند تا در حل منازعه‌ی افغانستان همکاری‌های سازنده‌ای داشته باشد.
برگردیم در ضمن به صحبت منتقدان به حرفهای آقای احمدینژاد که از وجود سه هزار زندانی و محکومیت برخی از آن‌ها به اعدام، و همچنین بدرفتاری مقامات ایرانی با پناهندگان افغان حرف می‌زنند. به نظر شما این نشانگر چه موضعی در برابر دولت ایران است؟
طبعا مشکل می‌توان تمام اظهاراتی را که در افغانستان صورت می‌گیرد در یک سطح از لحاظ ارزیابی قرار داد. اظهارات مطبوعات است، اظهارات رسانه‌هاست و اظهارات مقامات دولتی افغانستان است که هرکدام باید جداگانه ارزیابی شود. ولی یک واقعیت وجود دارد که در ایران سه هزار افغان زندانی‌اند که این‌ها بیشتر کسانی هستند که مرتکب جرائمی شده‌اند. احتمالا برخی از این افراد در قاچاق مواد مخدر دست داشته باشند. نوع جرم سایر محکومین تا به حال معلوم نیست. ولی بدرفتاری واقعیتی است که تقریبا برای همه‌ی افغان‌ها بسیار آزاردهنده است. قریب بیش از دو میلیون افغان مهاجر است. تنها حدود یک میلیون از آنان دارای اسناد مهاجرت هستند و رسما مهاجرند. فشارهایی که از لحاظ اقتصادی بر دولت ایران وارد می‌شد، کوشش می‌کنند که این فشارها را به ترتیبی جلوه دهند که گویا مهاجرین افغانستان مسئول هستند. در بسیاری موارد مسئله‌ی مهاجرت و مهاجران افغان به عنوان یک اهرم فشار سیاسی در ایران برای تعدیل یا تغییر مواضع دولت افغانستان هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به طور کلی ارزیابی از سفر محمود احمدینژاد به افغانستان در بین کارشناس‌ها چه بوده است؟
سفر محمود احمدینژاد ابعاد مختلفی دارد. ولی مهم‌ترین مسئله در این سفر مسئله‌ی اتمی ایران بوده است. منازعه‌ی اتمی ایران با جهان غرب و بویژه مطرح شدن مجازات‌هایی علیه ایران از طریق شورای امنیت سازمان ملل متحد یادست‌کم توسط خود ایالات متحده آمریکا و بعضی کشورهای عمده‌ی غربی، اضطراب بزرگی را برای ایران خلق کرده است. ایران کوشش می‌کند که دست‌کم در سطح منطقه متحدین خود را متقاعد کند یا در سطح منطقه کشورهای همسایه را متقاعد بسازد که موضع تهدیدآمیزی علیه ایران اتخاذ نکنند. این در اشکال مختلف جلوه می‌کند.
گاهی هم مسئله‌ی اتمی ایران باعث می‌شود که معاملات پشت پرده‌ای هم احیانا صورت بگیرد. از جمله بسیاری از کارشناسان امور منطقه معتقدند که دستگیری عبدالمالک ریگی،رهبر شورشی‌های بلوچ در حقیقت با اشاره‌ی ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است. سفر احمدینژاد به افغانستان در حقیقت به نوعی تجلیل از همکاری سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی سه کشور افغانستان، ایران و پاکستان در جلوگیری از تروریسم و شورشگری بود. اما این که ایالات متحده آمریکا هم در دستگیری ریگی علامت مثبتی نشان داده است یا نه، از جانب آقای احمدینژاد مسکوت گذاشته شد و حتی با انتقادات شدیدی که از حضور نیروهای ناتو در افغانستان و در مجموع از حضور نیروهای آمریکایی در منطقه و خلیج فارس می‌شد، پوشیده ماند.
در عین حال، ایران در افغانستان حدود یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد و در برخی از پروژه‌های زیرساختی افغانستان، از جمله ایجاد یک خط آهن می‌خواهد شرکت کند. بنابراین بعد اقتصادی سفر احمدینژاد نیز دارای اهمیت است.
مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری
تحریریه: مصطفی ملکان