انتخابات پارلمانی ترکیه؛ کردها میان بیم و امید
۱۳۹۴ خرداد ۱۵, جمعه
در انتخابات پارلمانی روز یکشنبه ترکیه (۱۷ خرداد/ ۷ژوئن) کارشناسان تردیدی ندارند که حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) و دو حزب مخالف جمهوری‌خواه خلق (CHP) و حرکت ملی (MHP) به پارلمان راه خواهند یافت. اما حزب دمکراتیک خلقها (HDP) که به عنوان حزب کردها شناخته میشود شانس گذر از حد نصاب ۱۰ درصدی پارلمان ترکیه را خواهد داشت؟
پیش از پاسخ به این پرسش، توضیح این مسئله ضروری است که حزب حاکم عدالت و توسعه برای یک پیروزی سرنوشت‌ساز مبارزه میکند، تا بتواند قانون اساسی کشور را تغییر دهد و سیستم کنونی پارلمانی ترکیه را به سیستم ریاست جمهوری قوی تبدیل کند. برای این منطور حزب حاکم اردوغان باید ۳۳۰ کرسی پارلمان را بدست اورد. تا به‌‌حال بالاترین تعداد کرسی این حزب ۳۲۶ بوده است. بنابراین سرنوشت انتخابات کنونی به حد نصاب حزب دمکراتیک خلقها بستگی دارد.
روزنامه زمان: اردوغان نه، دمیرتاش آری
خبرگزاری "دوغان" ترکیه از قول صلاحالدین دمیرتاش، رئیس حزب دمکراتیک خلقها مینویسد: «حزب دمکراتیک خلقها در صورت راهیابی به مجلس، روند دمکراتیزه شدن ترکیه را آغاز خواهد کرد. ما مجلس ترکیه را به یک محیط برادرانه تبدیل خواهیم کرد.»
اما در کارزار انتخاباتی لحن سران حزب حاکم برادرانه نیست. بشیر آتالای، سخنگوی حزب عدالت و توسعه اعتراض میکند که "دمیرتاش تیتر روزنامه زمان است و احزاب مخالف قصد خلع سلاح دولت را دارند.» "زمان" همان روزنامهای است که مقامات آن را ارگان فتحالله گولن، روحانی منتقد اردوغان خطاب میکنند.
شاهین آلپای، مقالهنویس این روزنامه صریحا درخواست میکند، اگر کسی نمی خواهد دمکراسی در کشور به صفر برسد "به اردوغان نه، به دمیرتاش آری" بگوید.
اگر کردها رای نیاورند چه اتفاقی خواهد افتاد؟
رسانههای ترکیه سناریوی شکست این حزب کرد را هم بررسی کرده‌اند. خبرگزاری "آناتولی" ترکیه از قول یالچین آکدوغان، معاون نخست وزیری ترکیه مینویسد: «در صورت عدم کسب حد نصاب انتخابات توسط حزب دمکراتیک خلقها هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. این جریانات در کوهها نتوانستهاند دولت را به زانو درآورند، در شهرها نیز چنین توانایی نخواهند داشت.» وی حزب دمکراتیک خلقها و حزب کارگران کردستان (پ ک ک) را متهم کرده است که در مناطق کردنشین کشور باعث افزایش تنش شده‌اند.
در پاسخ به مقامات ترکیه، کردها هشدار دادند اگر حزب دمکراتیک خلقها نتواند حد نصاب انتخابات پارلمان ترکیه را به دست آورد حزب حاکم نهایتا دو هفته بعد از انتخابات در منطقه کردنشین ترکیه اعلام جنگ خواهد کرد.
درخواست کردهای ترکیه
کارشناسان از جمله احمد هاشمی، تحلیلگر سیاسی مقیم ترکیه بر این باور هستند که به احتمال زیاد کردها که پیشتر به عنوان نامزدهای مستقل وارد کارزارهای انتخاباتی میشدند در این دور برای نخستین بار در تاریخ تاسیس جمهوری ترکیه در قالب حزبی به پارلمان این کشور راه پیدا خواهند کرد و این امر سرنوشت سیاسی و جهتگیری آینده ترکیه را رقم خواهند زد.
احمد هاشمی، کارمند پیشین وزارت خارجه ایران به دویچه‌وله میگوید: «اگر حزب دمکراتیک خلقها حد نصاب ۱۰ درصدی لازم را به‌دست آورد، مانعی برای اجرای برنامهها و بلندپروازیهای دولت اردوغان خواهد بود که در ظرف ۱۳ سال گذشته به عنوان دولتی تک‌حزبی و بلامنازع در قدرت بوده است. گذشتن کردها از این حد نصاب برای اردوغانی که قصد دارد با تغییر قانون اساسی و گذار از نظام پارلمانی کنونی٬ در راستای افزایش اختیارات خود٬ سیستم ریاست جمهوری قدرتمندی را روی کار بیاورد، مشکل ایجاد خواهد کرد و او را مجبور به تشکیل دولتی ائتلافی خواهد کرد.»
به گفته این کارشناس، حزب دمکراتیک خلقها خواستار آن است که هویت کردی بطور کامل به رسمیت شناخته شود و در قانون اساسی قید گردد که ترکیه متشکل از دو ملت عمده ترک و کرد و اقلیت‌های دیگر است. این حزب حتی ساختار سیاسی کشور ترکیه را که بیشتر منعکسکننده ملتی عمدتا ترک است، مورد پرسش قرار داده و خواستار تغییر آن به کشور فدرال ترکیه و منطقه خودمختار کردستان است.
اما اگر کردها نتوانند آرای حد نصاب ۱۰ درصدی را بیاورند چه سناریویی پیشبینی میشود؟
به نظر آقای هاشمی، ممکن است در صورت شکست حزب دمکراتیک خلقها در به دست آوردن حد نصاب لازم برای ورود به پارلمان٬ مناطق کردنشین ترکیه دچار آشوب و ناآرامی شده و "پ ک ک" درگیریهای نظامی خود را از سر بگیرد.
هاشمی اضافه میکند: «حزب حاکم عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان٬ رئیس جمهوری کنونی ترکیه٬ امتیازاتی چون امکان دفاع متهم در دادگاه به زبان کردی و یا افزایش اختیارات شهرداریهای مناطق کردنشین را به کردها داده و تلویزیون ۲۴ ساعته تی ار تی ۶ به زبان کردی را تاسیس کرده است. با این وجود در این دور که اردوغان سودای افزایش اختیارات نهاد ریاست جمهوری را دارد در صورت شکست حزب کردی٬ محدودیتها بر کردها را افزایش خواهد داد. البته گذشتن از حد نصاب ۱۰ درصدی برای حزب دمکراتیک خلقها تقریبا قطعی به نظر میرسد. زیرا در این دور٬ حزب دمکراتیک خلق ها علاوه بر رای کردها آرای غیر کردها، از جمله بخشی از علویها، چپها، لیبرالها و دیگر مخالفین اردوغان را هم با خود دارد.»
رای‌دهندگان ترک هم به حزب کردها رای میدهند
محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل ترکیه از شهر استانبول هم به دویچه‌وله میگوید اگر حزب کردها در این انتخابات ۱۰ درصد آرا را کسب کند صاحب ۵۸ نماینده در مجلس خواهد بود.
این کارشناس معتقد است در موفقیت یا عدم موفقیت حزب کردها بیشتر از آنکه کردها نقش داشته باشند اقشاری از ترکها نقش خواهند داشت، چرا که میزان آرای کردهای ترکیه به حزب دمکراتیک خلقها تا حدودی مشخص است و به نوعی این بار بخشی از رای‌دهندگان ترک هستند که در موفقیت یا عدم موفقیت این حزب تعیین‌کننده خواهند بود.
این کارشناس همچنین تاکید میکند: «گروهی از مردم به‌ویژه در بین ترکها میدانند حزب عدالت و توسعه را نمیخواهند، اما نمیدانند که چه جایگزینی را میخواهند و به نوعی میگویند "در هر شرایطی ما خواهان حزب عدالت و توسعه نیستیم" این گروه از ترکها که تعداد آنها ممکن است تعیین‌کننده ورود به پارلمان باشد با علم به اینکه کسب حد نصاب ۱۰ درصدی از سوی حزب دمکراتیک خلقها باعث کاهش شدید کرسیهای حزب عدالت و توسعه در مجلس خواهد شد به رای دادن به حزب کردها فکر میکنند.»
به گفته این کارشناس مقیم استانبول، در هر صورت چه حزب دمکراتیک خلقها در این انتخابات به پارلمان راه یابد و چه بیرون درهای پارلمان بماند، تاثیر منفی در حل مسئله کردها در ترکیه نخواهد داشت. با پیروزی قاطع حزب حاکم، اختیارات رئیس جمهور ترکیه افزایش خواهد یافت و تعدد مراکز تصمیم‌گیری را از میان خواهد برد و کردها مخاطب اصلی خود را باز خواهند یافت. اما اگر ۵۸ نماینده کرد مجوز ورود به پارلمان ترکیه را کسب کنند این پیروزی بزرگی در تاریخ کردهای ترکیه خواهد بود.