امیدی تازه در راه مبارزه با بیماری ایدز

دانشمندان آلمانی موفق شده‌اند به کمک کاشت مغز استخوان در بدن یکی از مبتلایان به ویروس ناقل ایدز (ویروس HIV)، از پیش‌روی این بیماری جلوگیری کنند. این فرد ۴۲ ساله که به بیماری کم‌خونی نیز دچار است، یک آمریکایی است که از ۲۰ ماه پیش در بیمارستانی در برلین تحت نظر گروهی از پزشکان قرار دارد. این متخصصان با کاشتن سلول‌های اصلی مغز استخوان فردی دیگر در بدن این آمریکایی، ویروس HIV را در خون او از بین بردند. ویژگی سلول‌های کاشته شده، در این است که بافت عامل پذیرش این ویروس موسوم به CCR5، تغییرات و تبادلات شیمیایی خاص و بسیار نادری را نشان می‌دهد. این تغییرات ژنتیک سبب می‌شوند که ویروس ناقل بیماری ایدز، اصلاً وارد سیستم دفاعی بدن نشود یا به دشواری به این سیستم راه یابد. انسان‌هایی که دارای چنین ژن‌هایی هستند، از دچار شدن به بیماری ایدز در امانند.

شیوه‌ای جدید؟

شیوه‌ی کاشت سلول مغز استخوان برای جلوگیری از پیش‌روی بیماری ایدز، شیوه‌ی جدیدی نیست. پزشکان متخصص در این زمینه، در سال‌های دهه‌ی نود قرن پیش، به یک‌سری از این آزمایش‌ها دست زدند و چون این تلاش نتیجه‌ی مطلوب به بار نیاورد، از پی‌گیری و گسترش آن چشم پوشیدند. این شیوه ولی از سه سال پیش، دوباره از سوی برخی از مراکز پژوهشی بررسی سیستم دفاعی بدن، توصیه و به آزمایش گذاشته‌ می‌شود.

پروفسور نوربرت بروکمایر (Norbert Brockmeyer) که سخن‌گوی گروه‌های کارشناسی HIV/AIDS کلینیک دانشگاهی در بوخوم است و سال‌ها درباره‌ی بیماری‌های ناشی از ضعف سیستم دفاعی بدن پژوهش کرده است، علت موفقیت همکاران برلینی خود را در دو عامل مهم می‌داند: دسترسی به سلول‌های اصلی مغز استخوان فردی سالم که مایل باشد آن‌ها را در اختیار بیمار بگذارد و وجود بافت عامل پذیرش این ویروس موسوم به CCR5 که به‌طور ژنتیک از ورود ویروس ناقل بیماری ایدز به سیستم دفاعی بدن جلوگیری می‌کند. او می‌گوید: «این ترکیب ژنتیک مانع ورود عامل بیماری به سلول‌های دفاعی می‌شود. ولی چنین ترکیب ژنتیکی‌ای، حداکثر در یک درصد جمعیت آلمان پیدا می‌شود. حالا اگر عامل دیگر را که پیدا کردن فردی باشد که سلول مغز استخوان خود را با این ترکیب در اختیار دیگران بگذارد، در نظر بگیریم، آن‌وقت این تعداد تنها به ۱۰۰ نفر می‌رسد.» نوربرت بروکمایر از این رو معتقد است که چنین شیوه‌ای شامل حال شمار زیادی از بیماران نمی‌شود. به‌ویژه آن که اثرات جنبی منفی کاشت سلول مغز استخوان نیز، مزید بر علت می‌شوند.

بهبودی حاصل نیست

نوربرت بروکمایر، بااین که حدود بیست ماه از عمل جراحی این فرد آمریکایی گذشته و هنوز ویروس HIV در خون او دیده نشده است، باز هم از بهبودی این بیمار سخن نمی‌گوید. او معتقد است: «مطمئناً این ویروس در بخش دیگری از بدن، مثلاً در غدد لنفاوی بیمار وجود دارد.» کارشناسان ثابت کرده‌اند که در حال حاضر امکان «تاراندن» ویروس ایدز از بدن بیمار مبتلا وجود ندارد.

بروکمایر اهمیت شیوه‌ی کاشت سلول مغز استخوان را در یافتن روش‌های جدید برای «زیر فشار قرار دادن» ویروس می‌داند. او می‌گوید: «باید واکنش سیستم دفاعی بدن بیمار را دقیقاً زیر نظر گرفت تا عواملی را یافت که سبب جلوگیری از پیش‌رفت ویروس در بدن می‌شوند. آن‌وقت می‌توان از چنین عواملی در موارد دیگر، مثلاً پیدا کردن ترکیب داروهای جدید، سود جست.»

علم پزشکی در این زمینه، پیش‌رفت‌های بسیاری داشته است: کسی که در اوایل دهه‌ی هشتاد به بیماری ایدز مبتلا می‌شد، حداکثر بیش از ۵ سال پس از ابتلا، نمی‌توانست زندگی ‌کند. اکنون بیمارانی که تازه به این ویروس آلوده شده‌‌اند، تا سی سال پس از ابتلا عمر می‌کنند.