اعتراض ماهیگیران خزر: خاویار و خشونت

در روز یکشنبه نهم دیماه ماهیگیران بندر ترکمن، گمیشان (کمیش دپه)، چاپاقلی، گامیشلی و روستاهای دیگر منطقه ترکمن نشین ایران دست به یک اعتراض همگانی زدند. این اعتراضات به دلیل مرگ صیاد جوانی بنام حسام الدین خدیور انجام گرفت که گویا نخستین قربانی اینگونه حوادث نبوده است.

در بندرترکمن، بزرگترین شهر بندری استان گلستان، ماهیگیران برای رسیدگی به شکایات خود به فرمانداری مراجعه می کنند. بنابه گفته شاهدین "بی توجهی" مسئولین فرمانداری سبب تحریک مردم معترض شده و در نتیجه تجمع کنندگان فرمانداری را اشغال می کنند و به برخی از تجهیزات اداری خسارات وارد می آورند. روزنامه های محلی نوشتند که بدنبال "ناآرامی های بندرترکمن" حدود 300 نفر از سوی نیروهای انتظامی دستگیر شده اند و در حال حاضر این منطقه توسط نیروهای انتظامی کنترل می‌شود.

با کاهش استحصال خاویار، فشار بر ماهیگیران غرب استان گلستان افزایش می یابد. در سال های اخیر به منظور پیشگیری از قاچاق خاویار دولت نیروی انتطامی ویژه ای تحت عنوان "حراست دریا" تاسیس کرد که بنا به نوشته مطبوعات محلی اقداماتی "فرا قانونی" انجام می دهد.

قربانیان اقدامات "حراست دریا"

نام برخی از ماهیگیران از جمله حلیم قلی وطن پور کم، ساکن گمیشان (کمیش دپه)، باسط پرسم اهل چاپاقلی و جلیل کر و نعمان نیازی گامیشلی – خواجه نفس و برخی دیگر از ماهیگیران در لیست قربانیان حراست دریا قرار گرفته که فقط دوتن از آنان از روستائی بنام چاپاقلی است که در نوار ساحلی خزر واقع شده، سرنوشت این ماهیگیران نیز به سرنوشت حسام الدین خدیور شباهت دارد که گویا این قتل ها با شیوه های مشابهی انجام گرفته که موجب خشم ماهیگیران نوار ساحلی استان گلستان شده است.

الهه موسوی، روزنامه نگار و سردبیر هفته نامه گلستان ایران، که در شهریور امسال پروانه انتشار آن لغو شد درخصوص وضعیت ماهیگیران مقالات بسیاری در روزنامه ی ایران منتشر کرده است . وی در گفتگو با بخش فارسی صدای آلمان می گوید: «اما اینكه چرا مردم بندر تركمن حق دارند به مرگ این صیاد اعتراض كنند، حراست شیلات می‌گوید ما وظیفه برخورد با متخلفان را داریم . اما این تنها یك روی سكه است و روی دیگر آن روشهای اعمال قانون است. آیا مامور شیلات مجاز است با روشی غیر قانونی، قانون را اجرا كند؟ بر اساس قانون شكار و صید ، مامور باید متخلف را به مراجع قضایی تحویل دهد، نه اینكه با او درگیر شود یا تصفیه حساب شخصی كند و یا باعث مرگ عمدی و یا غیر عمدی او شود .

اصل 32 قانون اساسی صریحا گفته است: «هیچكس را نمی توان دستگیر كرد مگر به حكم و ترتیبی كه قانون معین می كند. در صورت بازداشت، موضوع اتهام باید با ذكر دلایل بلافاصله كتباً به متهم ابلاغ و تفهیم شود و حداكثر ظرف مدت بیست و چهار ساعت پرونده مقدماتی به مراجع صالحه قضایی ارسال و مقدمات محاكمه در اسرع وقت فراهم گردد. متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می شود. یعنی بر اساس قانون ، حتی دستگیر كردن مجرم هم دارای قواعدی است كه باید توسط مامور رعایت شود .

صیادان استان گلستان که عمدتا به قوم ترکمن تعلق دارند و بیشترین خاویار ایران را تولید می کنند، اکنون آنها با خشونت مواجه شده اند.

دستگیری ماهیگیران خانواده های آنان را نگران کرده است. آنها از سرنوشت بازداشت شدگان اطلاعی ندارند.

آخرین وضعیت ماهیگیران

الهه موسوی روزنامه نگار درخصوص آخرین وضعیت ماهیگیران می گوید: «عده زیادی را دستگیر کردند. چون کسانی‌ که هجوم بردند به ساختمان فرمانداری و حراست، اغلبشان با نیسان و موتور سیکلت بودند در خود بندرترکمن تمام افرادی را که نیسان و موتور داشتند و حتی قایق موتوری داشتند اینها را دستگیر کردند و تعدادی از ماشین ها را هم گرفتند و پس ندادند. البته طبق آخرین خبرهائی که به من دادند یک عده ای را آزاد کردند ولی متاسفانه برادر این مقتول هم زندانی شده.»

تراکم مشکلات در مناطق قومی

نهادهای حقوق بشرجهانی و ایرانی درباره اعتراض ماهیگیران تاکنون عکس العملی نشان نداده اند. در اینباره دکتر عبدالکریم لاهیجی، نایب رییس فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر در گفتگو با بخش فارسی صدای آلمان چنین توضیح می‌دهد: "اخبار به آن صورت به دست ما نمی رسد و از این نظر من خیلی خوشبخت هستم که شما این موضوع را مطرح می کنید. بطور کلی در این رابطه باید بگویم مشروعیت یک حکومت و اعمال فشار، یعنی هر قدر که مشروعیت حکومت کمتر باشد فشار بر مردم بیشتر است. در ایران ما در طی سال های اخیر و در طی دو سال گذشته دولت احمدی نژاد مواجه هستیم با سرکوب، اختناق ، فشار اوج بیشتری گرفته. کوچکترین حرکتی باعث می شود که به طرف مردم تیراندازی بکنند، اعمال خشونت بکنند. و این را بویژه در مناطق قومی ایران، چون توجه دارید که ایران یک موزائیک قومی است ما بیشتر می بینیم. در کردستان، خوزستان، در آذربایجان و در بلوچستان.

در بلوچستان یعنی مسئله قاچاق هست و شما الآن مسئله ترکمن صحرا را مطرح می کنید. یعنی حضور نیروهای انتظامی و اعمال فشار بر مردم نشان می دهد که یک وحشتی حکومت نه تنها از یک حرکت اعتراضی مردم، بلکه از هر اقدامی از مردم دارد، بنابر این مزاحمتی که برای ماهیگیران بوجود می آورند و اینگونه اعمال قدرت که چیزی جز اعمال فشار نیست، نشان از وحشت و هراس آنها دارد."

و اما نمایندگان ترکمن استان گلستان در مجلس نیز به اقدامات حراست دریا اعتراض کرده اند. روزنامه اعتماد در این رابطه به سخنان محمدقلی ایری نماینده ترکمن در مجلس اشاره می کند و می نویسد که وی تاکنون سه بار پشت تریبون مجلس در سخنرانی های قبل از دستور، اعلام کرده است که در بندر ترکمن به طور غیرقانونی به صیادان تیراندازی می شود. ایری گفته است، ما هم معتقدیم باید با صیاد غیرمجاز برخورد شود اما با قاچاقچیان عمده و دلالان بزرگ خاویار که عامل اصلی کاهش صید هستند و معمولاً از بینی شان هم خون نمی آید برخورد کنند و اگر قرار است صیادان مجازات شوند طبق قانون باشد.

نقش و اهمیت رسانه‌ها

به نظر الهه موسوی روزنامه نگار، برای چاره یابی به مشکلات بایستی به مسائل شهرستان ها اهمیت داد. در این رابطه وی به حقوق شهروندی و نقش مطبوعات اشاره می کند:

" به عنوان یک شهروند گلستانی، همیشه برای من این سئوال هست که زمانی که می‌توان با آرامش به مطالبات مردم پاسخ داد، بخصوص به مطالبات اقلیت ها که با قناعت زندگی می کنند، چه ضرورتی دارد این همه خشونت به خرج بدهیم و یا هراس داشته باشیم از این افراد. مطبوعات هم در این رابطه اطلاع رسانی درستی هیچوقت نکرده‌اند . اگر اطلاع رسانی بشود شاید خیلی از رفتارهای پائین دست شهرستان‌ها چندان مورد حمایت مرکز نباشد و واقعا مطبوعات یک مقدار هم خبرنگارها و هم رسانه ها سعی کنند که به مسائل شهرستان ها هم اهمیت بدهند و فکر نکنند که همه چیز در پایتخت خلاصه می شود و واقعا بیایند به حقوق شهروندی تمام مردم در شهرهای کوچک هم اهمیت بدهند و مشکلاتشان را منعکس بکنند، من فکر می کنم که خیلی از مسائل حل شود و از میزان خشونت ها کاسته شود."

لزوم رعایت حق و حقوق شهروندان

الهه موسوی روزنامه نگار و سردبیر هفته نامه توقیف شده گلستان در ادامه صحبت هایش تاکید می کند که ماهیگیران باید از حقوق شهروندی خود استفاده کنند و به شکایات خود ادامه دهند و از حقوق قانونی خود دفاع کنند. وی به اصل 19 قانونی اساسی اشاره دارد که این حقوق را اینگونه تعریف کرده است: "مردم ایران از هر قوم و قبیله كه باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد شد".

الهه موسوی در ادامه صحبت هایش می گوید، بنا بر این، بر اساس قانون اساسی هیچ تفاوتی بین تركمن و غیر تركمن نبوده و همه از حقوق شهروندی یكسان برخوردارند . از سوی دیگر در متون حقوق بین الملل و حقوق بشر نیز این حقوق یكسان تصریح شده است: " اگر خود افراد نترسند، و به عنوان یک شهروند از حقوق شهروندی خودشان دفاع بکنند، قانون راهش را باز گذاشته، ما در ایران در مناطق مرزی که اقلیت های قومی و مذهبی هستند، بعضی از افراد آگاهانه یا غیرآگاهانه برای اینکه مردم را بترسانند در واقع انگ سیاسی بودن می زنند به پیشانی این مطالبات، مردم هم عقب نشینی می کنند در حالیکه آن افراد یک منافعی در این وسط دارند. حالا یک عده برای رای آوردن در انتخابات و یک عده دیگر برای اینکه منافعشان در قاچاق خاویار است. آنها می خواهند یک جوری این مسئله سر وصدایش درنیاد. یا این فردی که به ناحق درباره او پرونده تشکیل داده اند صدایش به بالا نرسد که مبادا دستگاه قضائی خواسته وی را از بالا پیگیری کند. ولی به نظر من اگر واقعا از کانال حقوق شهروندی و نه از حقوق سیاسی افراد باید پرونده ها را پیگیری کنند. همچنانکه من شنیدم که فرمانده نیروی انتظامی در گلستان اعلام کرده است که در واقع هر کس که شکایت دارد بیاید و شکایت بکند. من فکر می کنم که شهروندان نترسند و واقعا این حق را از طریق خود نیروی انتظامی پیگیری بکنند. حالا که آنها خودشان اعلام کردند پس یک آزمون خیلی خوبی هست برای دستگاه قضائی که می تواند نشان بدهد که در این ادعایی که داشته موفق بشود."

طرح موضوع با احمدی‌نژاد

ماهیگیرانی که قربانی اقدامات "حراست دریا" شده اند می گویند، تا به حال چند بار به دادگاه شکایت کرده اند ولی مقامات قضائی به این پرونده ها رسیدگی نکرده و یا حکم تبرئه عاملین را صادر کرده اند. بنا به نوشته صحرا، هفته نامه محلی استان گلستان، ماهیگیران این بار تصمیم گرفته اند در سفر آتی محمود احمدی نژاد به استان گلستان از طریق قانونی وی را در جریان اوضاع نابهنجار صیادان منطقه قرار دهند. این هفته نامه که توسط ترکمن های ایران منتشر می شود در آخرین شماره خود تاکید می کند که مامورین انتظامی با خویشتنداری و متانت با ماهیگیران دستگیر شده رفتار کنند.