اسرائیل و ایران اتمی، خاورمیانه را اتمی می‌کنند
۱۳۸۸ مهر ۹, پنجشنبه
سکوت و اضطراب
تلویزیون‌های عربی هر روز چنین برنامه‌هایی پخش نمی‌کنند. با اینکه موضوع اتم داغ است، رسانه‌های عربی در مجموع در حاشیه به آن می‌پردازند. آنها طبق سیاست دولت‌های متبوعشان مواظب‌اند که مبادا از طریق طرح موضوع نیروی اتمی اسرائیل نسبت به فعالیت‌های اتمی حکومت ایران حس موافقت و همدلی ایجاد شود.
سخنگویان دولت‌های عربی کمتر به طور مستقیم به برنامه‌های اتمی ایران می‌پردازند. سکوت آنها از اضطراب برمی‌خیزد. نگران آن هستند که کشمکش اتمی سرانجام به درگیری مستقیم اسرائیل و جمهوری اسلامی منجر شود و بحرانی پدید آید که دامنگیر همه‌ی کشورها شود.
انور محمد جرجاش، وزیر خارجه‌ی امارات متحده‌ی عربی از معدود کسانی در میان سیاستمداران عرب است که این نگرانی را مستقیما بیان می‌کند: «ما در مورد برنامهی اتمی ایران نگرانیم، اما به همانسان از بابت هر گونه حمله به ایران نگرانی داریم. ما بایستی مسئله را واقعا به صورت بین‌المللی و صلح‌آمیز حل کنیم.»
نگرانی از بابت درگیری اسرائیل و ایران یک طرف قضیه است، طرف دیگر قضیه که همان‌قدر مهم و حتا شاید از دید برخی دولتمردان عربی مهمتر باشد، هراس از قدرت‌گیری بیشتر ایران و فرمانروایی اتمی آن بر منطقه باشد. از ایران به عنوان قدرت اتمی ظاهرا فقط سوریه هراس ندارد که خود مظنون به پی‌گیری یک برنامهی اتمی با جهت‌گیری نظامی است.
اتمی شدن منطقه
از اضطراب عمومی، اراده‌ی سیاسی مؤثری برای کاستن از تشنج‌ها، قطع مسابقه‌ی تسلیحاتی در منطقه و زنهاردهی از رفتن به سوی وحشت اتمی برنخاسته و در عوض تلاش‌هایی سرجشمه گرفته که به اضطراب دامن می‌زنند، تلاش‌هایی برای اتمی شدن در رقابت با ایران و اسرائیل.
همه اکنون خواهان انرژی اتمی شده‌اند. در منطقه دست کم ۱۲ نیروگاه اتمی در حال احدا‌ث‌اند؛ برخی در مرحله‌ی طرح و نقشه‌اند، برخی شکل مستقری یافته‌اند. مصر، اردن، لیبی، الجزایر، تونس، مراکش، ابوظبی، عربستان سعودی و ترکیه همه برنامه‌هایی در این زمینه دارند. اسرائیل و پاکستان و ایران و سوریه، پیش‌تازهای مسابقه‌ی اتمی هستند.
اکنون جمهوری اسلامی نیروی محرکه‌ی اصلی این مسابقه است. انور محمد جرجاش، وزیر خارجه‌ی امارات متحده‌ی عربی در این مورد می‌گوید: «برنامهی اتمی ایران باعث نگرانی ماست. این برنامه به مسابقه‌ی هسته‌ای در منطقه دامن می‌زند و باعث مداخله‌ی دولت‌ها می‌شود. این ترس وجود دارد که نفوذ سیاسی این دولت‌ها فزونی گیرد.» منظور از این دولت‌ها، طبعا در درجه‌ی اول دولت‌هایی هستند که در کشمکش اتمی با ایران درگیر شده‌اند، همان‌هایی که گروه‌کشورهای شش‌گانه را تشکیل می‌دهند.
چشم‌انداز ترس آور آینده
حتا اگر بحران‌هایی چون درگیری مستقیم ایران و اسرائیل پیش نیاید، نفس گرایش عمومی به اتم در منطقه چشم‌انداز آینده را در این بخش از گیتی به شدت هراس‌آور می‌کند. همه اتم را ظاهرا برای حل مسئله‌ی انرژی می‌خواهند. اگر برنامه‌های ریخته‌شده توسط دولت‌های منطقه برای ساختن نیروگاه اتمی متحقق شود، بنابر برآورد "انستیتوی فناوری و امنیت" (ISIS) در واشنگتن، تا سال ۲۰۳۰ حدود ۴۵ تن زباله‌ی اتمی در منطقه انباشته خواهد شد. برای ساختن یک بمب اتمی ۸ کیلوگرم پلوتونیم کفایت می‌کند. تا سال ۲۰۲۰ از سوخت نیروگاه‌های اتمی منطقه می‌توان به اندازه‌ی لازم برای ساختن ۱۷۰۰ بمب اتمی، پلوتونیم به دست آورد.
چیزی که بتواند این روند تسلحیاتی را کـُند یا خنثی کند، دموکراتیک شدن منطقه است. دموکراسی باعث اعمال کنترل بر برنامه‌های دولت می‌شود و یک اپوزیسیون قانونی قوی می‌تواند به مردم درباره‌ی خطرهای امنیتی و زیست‌محیطی فعالیت‌های اتمی هشدار دهد. مشکل اما این است که در منطقه سرعت اتمی شدن بسی بیشتر از دموکراتیک شدن است.
RN/FW