از سرگیری روابط ایران و عربستان؛ استقبال و واکنش بین‌المللی
۱۴۰۱ اسفند ۲۰, شنبه
ایران و عربستان با میانجی‌گری چین، از توافق خود در باره ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان تهران و ریاض خبر دادند. در این توافق بر فعال‌سازی مجدد دو توافقنامه مربوط به سال‌های ۱۳۷۷ و ۱۳۸۰ تاکید شده است. جزئیات بیشتر این توافق، به ویژه در رابطه با جنگ داخلی یمن، منتشر نشده است.
ویدئوهای منتشرشده در روز جمعه ۱۰ مارس (۱۹ اسفند) نشان می‌دهند که علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی، با مساعد بن محمد العیبان، مشاور امنیت ملی عربستان و وانگ یی، دیپلمات عالی‌مقام چین دیدار می‌کنند.
چین: به دنبال پر کردن خلاء در منطقه نیستیم
پس از میزبانی مذاکراتی که در آن ایران و عربستان سعودی برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک به توافق رسیدند، مقامات چین گفته‌اند که هیچ انگیزه پنهانی و هیچ تلاشی برای پر کردن "خلاء" در خاورمیانه ندارد.
آسوشیتدپرس می‌نویسد،توافق طرفین و بازگشایی سفارتخانه‌ها پس از هفت سال، به عنوان یک پیروزی دیپلماتیک بزرگ برای چین تلقی شده، زیرا به نظر می‌آید کشورهای عرب خلیج فارس به این نتیجه رسیده‌اند که آمریکا به آرامی از خاورمیانه بزرگ‌تر خارج می‌شود.
یک سخنگوی وزارت خارجه چین گفته است که این کشور "هیچ هدف منفعت‌طلبانه را دنبال نمی‌کند" و با رقابت ژئوپلیتیکی در منطقه مخالف است.
این سخنگو افزوده که پکن به حمایت از کشورهای خاورمیانه در "حل و فصل اختلافات از طریق گفتگو و مشورت برای کمک به صلح و ثبات پایدار مشترک ادامه خواهد داد".
در بیانیه‌ای که در سایت وزارت خارجه چین منتشر شده، آمده است: ما به جایگاه کشورهای خاورمیانه به عنوان صاحبان این منطقه احترام می‌گذاریم و با رقابت‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه مخالفیم.»
این بیانیه در اشاره‌ای آشکار به نقش آمریکا در منطقه گفته است: «چین هیچ قصدی برای پر کردن خلاء یا ایجاد بلوک‌های انحصاری ندارد. چین بر اساس بینش‌ها و پیشنهادات خود برای تحقق صلح و آرامش در منطقه ادامه خواهد داد و می‌کوشد نقش خود را به عنوان یک کشور بزرگ مسئولیت‌شناس، در این فرآیند ایفا کند.»
آمریکا عقب‌نشینی از منطقه را تکذیب کرد
کارین ژان پیر، سخنگوی کاخ سفید گفت: ایالات متحده از "هر گونه تلاش برای کمک به پایان دادن به جنگ در یمن و کاهش تنش در منطقه خاورمیانه استقبال می‌کند".
با این حال، وزارت خارجه آمریکا در مورد توافقی که به نظر می‌رسد ایالات متحده هیچ نقشی در آن نداشته است، هشدار داد: «البته، باید دید که آیا رژیم ایران در مورد این توافق به طرف خود احترام می‌گذارد یا خیر».
بیشتر بخوانید: پشتیبانی آمریکا از ازسرگیری روابط ایران و عربستان
اما کاخ سفید نسبت به این برداشت که توافق عربستان و ایران در پکن حاکی از افزایش نفوذ چین در خاورمیانه است، ابراز نگرانی کرد.
جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی گفت: «من با قاطعیت این تصور را که ما در حال عقب‌نشینی از خاورمیانه هستیم، تکذیب می‌کنم، زیرا دور از واقعیت است.»
استقبال اتحادیه اروپا
پیتر استانو، سخنگوی هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، درتوییتر از توافق اعلام شده برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک بین تهران و ریاض استقبال کرد و افزود منتظر اجرای آن است. او گفت، ازسرگیری روابط دوجانبه دو کشور می‌تواند به ثبات منطقه در کل کمک کند.
استقبال سوریه
سوریه نیز روز شنبه ۱۱ مارس (۲۰ اسفند) از توافق حاصل شده بین ایران و عربستان سعودی برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارت‌های آنها استقبال کرد و گفت که این توافق به ثبات بیشتر در منطقه منجر می‌شود.
ایران یکی از حامیان اصلی دولت بشار اسد بوده است، در حالی که عربستان سعودی از مبارزان مخالف دولت برای برکناری او از قدرت حمایت می‌کند.
وزارت خارجه سوریه در بیانیه‌ای از این توافق استقبال کرد و آن را گامی مهم خواند که منجر به تقویت امنیت و ثبات در منطقه خواهد شد.
این بیانیه می‌افزاید که این توافق همچنین منجر به همکاری‌هایی خواهد شد که "به طور مثبت بر منافع مشترک مردم دو کشور به طور خاص و مردم منطقه به طور کلی بازتاب خواهد یافت".
پس از زلزله مرگبار ۶ فوریه در ترکیه و سوریه که بیش از ۵۰هزار نفر از جمله بیش از ۶هزار نفر را در سوریه قربانی کرد، عربستان سعودی یکی از چند کشور عربی بود که به بخش‌های تحت کنترل دولت سوریه کمک‌رسانی کرد.
بیشتر بخوانید: آزاد شدن نیم میلیارد دلار پول ایران در عراق با مجوز آمریکا
وزارت خارجه عربستان چندی پیش اذعان کرد که در میان پادشاهی‌های خلیج فارس و دیگر کشورهای عربی "اجماع فزاینده‌ای" وجود دارد که انزوای دمشق کارساز نیست و گفت‌وگو ضروری است.
عضویت سوریه در اتحادیه عرب در سال ۲۰۱۱ به دلیل سرکوب وحشیانه معترضان به حالت تعلیق درآمد.
در جنگ داخلی سوریه که هفته آینده وارد سیزدهمین سال خود می‌شود، نزدیک به نیم میلیون نفر کشته و نیمی از جمعیت ۲۳ میلیونی قبل از جنگ این کشور آواره شدند.
امارات: گامی مهم در راستای ثبات و رفاه
شیخ عبدالله بن زاید، وزیر خارجه امارات متحده عربی از توافق میان دو رقیب سرسخت منطقه‌ای عربستان سعودی و ایران برای احیای روابط دیپلماتیک به عنوان "گامی مهم در جهت ثبات و رفاه" در منطقه استقبال کرد.
بر اساس این توافق، دو کشور خواستار برقراری مجدد روابط و بازگشایی سفارت‌ها شده‌اند که حداکثر ظرف مدت دو ماه انجام خواهد شد. همچنین قرار است وزیران خارجه دو کشور دیدار داشته باشند.
استقبال سازمان ملل
سازمان ملل متحد از نزدیکی عربستان و ایران استقبال و از نقش چین قدردانی کرد. استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل گفت: «حسن همجواری ایران و عربستان سعودی برای ثبات منطقه خلیج فارس ضروری است.»
واکنش حزب‌الله لبنان و حوثی‌های یمن
حسن نصرالله، رهبر شبه‌نظامیان و گروه سیاسی حزب‌الله لبنانی مورد حمایت ایران، نیز در این رابطه گفت که این توافق می‌تواند "افق‌های جدیدی" را در لبنان، سوریه و یمن بگشاید.
گفته می‌شود محمد عبدالسلام، سخنگوی شورشیان حوثی یمن، در بیانیه‌ای از این توافق استقبال کرده و آمریکا و اسرائیل را نیز مورد انتقاد قرار داده است.
واکنش طالبان
سخنگوی وزارت خارجه طالبان در توییتی با اشاره به توافق ایران و عربستان برای برقراری روابط دو جانبه نوشت: «وزارت امور خارجه امارت اسلامی از، از سرگیری روابط دیپلماتیک پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران استقبال کرده و این گام مثبت را اقدامی مهم در راستای برقراری صلح و ثبات در منطقه می‌داند.
اسرائیل هنوز واکنشی نشان نداده است
به گزارش میدل‌ایست آنلاین، برای اسرائیل که می‌خواهد روابط خود را با عربستان سعودی عادی‌سازی کند، با توجه به اینکه فلسطینی‌ها بدون کشور مستقل خود باقی مانده‌اند، کاهش تنش ریاض با تهران می‌تواند محاسبات منطقه‌ای تل‌آویو را پیچیده‌تر کند.
دولت بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، روز جمعه ۱۰ مارس هیچ اظهارنظر فوری در مورد ازسرگیری روابط تهران و ریاض ارائه نکرد.
نتانیاهو که از نظر سیاسی در داخل کشور تحت فشار است، ایران را به حمله نظامی تهدید کرده است زیرا برنامه هسته‌ای این کشور بیش از هر زمان دیگری به سطح دست‌یابی به تسلیحات اتمی نزدیک شده است. ریاض که به دنبال صلح با تهران است، دیگر نمی‌تواند در محاسبات تل‌آویو در اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران جای گیرد.
واکنش تحلیل‌گران
کریستین کوتس اولریشسن، پژوهشگر موسسه بیکر دانشگاه رایس در هیوستن آمریکا که مطالعات درازمدتی در مورد مسائل منطقه داشته است، می‌گوید که پس توافق مشابهی میان ایران و امارات، عربستان سعودی نیز با تهران توافق رسید.
اولریشسن گفت: «این کاهش تنش و تنش‌زدایی از سه سال پیش، پس از آن آغاز شد که مقامات سعودی به این نتیجه رسیدند که بدون حمایت بی قید و شرط آمریکا قادر به رویارویی قدرت در برابر ایران و بقیه منطقه نیستند.»
این تحلیل‌گر افزود که شاهزاده محمد بن‌سلمان که در کشورش بر پروژه‌های ساختمانی عظیم تمرکز دارد، احتمالاً می‌خواهد از جنگ یمن نیز خارج شود: «بی‌ثباتی می‌تواند آسیب زیادی به برنامه‌های او وارد کند.»
آتش‌بس شش ماهه که طولانی‌ترین آن در یمن بود، در ماه اکتبر گذشته به پایان رسید.
بیشتر بخوانید: انریکه مورا: ایران به سه دلیل خود را در کانون طوفان قرار داده است
تریتا پارسی از مؤسسه کوینسی، که از "تعامل" با جمهوری اسلامی و از توافق هسته‌ای حمایت می‌کند، این توافق را "خبر خوبی برای خاورمیانه" توصیف کرده، زیرا تنش‌های عربستان و ایران عامل بی‌ثباتی بوده است.
او افزود: «چین به عنوان بازیگری ظاهر شده که می‌تواند اختلافات را حل کند، نه اینکه صرفاً به طرف‌های درگیر سلاح بفروشد.» او خاطرنشان کرد که خاورمیانه باثبات‌تر نیز به نفع ایالات متحده است.
اما مارک دوبوویتس، رئیس بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها که مخالف توافق هسته‌ای با ایران است، می‌گوید تجدید روابط ایران و عربستان با میانجی‌گری چین "باخت، باخت، باخت برای منافع آمریکاست" و خاطرنشان کرد: "پکن از یک خلاء سود جست".