از جبر حجاب تا مهاجرت اجباری؛ گریز ناگزیر زنان ورزشکار از وطن
از تنها ورزشکار زن مدالآور ایرانی در المپیک تا پرچمدار کاروان، از کاپیتان تیم ملی هندبال تا اساتید بزرگ شطرنج؛ سرمایههای ورزش زنان ایران در بسیاری از مواقع چارهای جز "مهاجرت اجباری" برای تحقق آرزوهایشان ندارند.
کیمیا علیزاده، تکواندو
او تنها و جوانترین ورزشکار زن ایرانی است که در مسابقات المپیک موفق به کسب مدال شده است. علیزاده در سال ۱۳۹۸ به کشور آلمان اعلام پناهندگی کرد. دارنده سه مدال جهانی و المپیک، سپس در بیانیهای ضمن ابراز نارضایتی از وضعیتش در ایران، خود را "یکی از میلیونها زن سرکوبشده ایرانی" دانست. او در المپیک ۲۰۲۰ زیر پرچم سفید رنگ تیم پناهندگان در مسابقات شرکت کرد و چهارم شد.
صدف خادم، بوکس
او نخستین زن ایرانی حاضر در یک مسابقهٔ رسمی بوکس است. از زمان انقلاب جمهوری اسلامی، این ورزش برای زنان ممنوع بوده است. او با وجود مخالفت وزارت ورزش، با هزینه شخصی در رقابتهای بوکس ۲۰۱۹ فرانسه شرکت کرد و با پیروزی در نخستین مسابقهاش مقابل حریف فرانسوی، اولین پیروزی یک بوکسور زن ایرانی را رقم زد. او پس از این مسابقات قصد بازگشت به ایران را داشت اما به دلیل بیم از بازداشت، قید این مهم را زد.
شهره بیات، شطرنج
او نخستین داور زن بینالمللی شطرنج رتبه A در آسیا است که داوری فینال قهرمانی شطرنج بانوان جهان را در کارنامه دارد. در خلال مسابقات قهرمانی جهان و انتشار تصویرش بدون حجاب اجباری، فدراسیون شطرنج ایران از او خواست با نوشتن نامهای در دفاع از "حجاب اجباری" از این موضوع ابراز ندامت کند اما بیات این را نپذیرفت و از روز بعد بدون حجاب در مسابقات حاضر شد. او در آبان ۱۳۹۹ به کشور انگلیس اعلام پناهندگی کرد.
میترا حجازیپور، شطرنج
او در سال ۲۰۱۵ به درجه "استاد بزرگی شطرنج" دست یافت. حجازیپور در دی ماه ۱۳۹۸در مسابقات سریع و برقآسای قهرمانی جهان در روسیه بدون حجاب اجباری به مصاف حریفانش رفت و همین موضوع باعث شد تا از سوی فدراسیون شطرنج از تیم ملی اخراج شود. او که پیش از این نیز با انتشار عکسی بدون حجاب اجباری نسبت به این مهم واکنش نشان داده بود، از ژانویه ۲۰۲۱ تاکنون زیر پرچم فرانسه در مسابفات بینالمللی شرکت میکند.
یکتا جمالی، وزنهبرداری
او با کسب سه مدال برنز در مسابقات قهرمانی جوانان جهان ۲۰۲۱ در تاشکند ازبکستان، نامش را در تاریخ به عنوان نخستین دختر مدالآور ایران در رشته وزنهبرداری به ثبت رساند. این وزنهبردار دسته ۸۷ کیلوگرم، در اردیبهشت ۱۴۰۱ و درست ۵ روز پس از کسب مدال نقره در رقابتهای قهرمانی جوانان جهان در یونان، با ترک اردوی تیم ملی ایران به کشور آلمان اعلام پناهندگی کرد.
پریسا جهانفکریان، وزنهبرداری
با انصراف ورزشکار ساموآ، برای اولین بار در تاریخ سهمیه وزنهبرداری المپیک به او تعلق گرفت اما در همان مقطع او که به دلیل انتقاد از فدراسیون وزنهبرداری، با تهدید به محرومیت از مسابقات مواجه شده بود بدون اطلاع از شانس سهمیه، دستش را عمل کرد. همین مهم باعث شد تا شانس حضورش در المپیک را از دست بدهد. او در ادامه و بعد از حضور در مسابقات جهانی یونان، به کشور آلمان رفت و دیگر به ایران بازنگشت.
سارا سادات خادمالشریعه، شطرنج
او نخستین شطرنج باز زن ایرانی است که علاوه بر کسب درجه "استاد بزرگی زنان" در سن ۱۸ سالگی عنوان استاد بینالمللی شطرنج، که پیش از این تنها شطرنج بازان مرد ایران موفق به کسب آن شده بودند، را نیز کسب کرده است. خادمالشریعه پس از اعتراضات مردمی ماههای اخیر، در همبستگی با زنان ایران بدون حجاب اجباری در مسابقات آلماتی شرکت کرد. او بعد از این مسابقات به همراه همسرش به اسپانیا مهاجرت کرد.
درسا درخشانی، شطرنج
او پس از سارا خادمالشریعه، دومین شطرنجباز زن ایرانی است که علاوه بر درجه "استاد بزرگی" شطرنج، عنوان "استاد بینالمللی شطرنج" را کسب کرده است. درخشانی از سال ۱۳۹۶ و پس از اینکه به دلیل تن ندادن به حجاب اجباری از سوی فدراسیون شطرنج از تیم ملی اخراج شد، زیر پرچم آمریکا در مسابقات حاضر میشود. قهرمانی شطرنج نوجوانان آسیا در سال ۲۰۱۲ و مقام ششمی شطرنج جوانان جهان در سال ۲۰۱۵ از افتخارات مهم او است.
عاطفه احمدی، اسکی
او تنها ورزشکار زن ایرانی و همچنین پرچمدار کاروان ایران در مسابقات المپیک زمستانی پکن ۲۰۲۲ بود. احمدی چند هفته پیش از مسابقات جهانی فرانسه، با هزینه شخصی راهی این کشور و سپس آلمان شد و اعلام کرد که دیگر قصد بازگشت به ایران را ندارد. او با ۲۲ سال سن، پنج مدال آسیایی و همچنین مدال طلای رقابتهای بینالمللی اسکی آلپاین ترکیه را در کارنامه دارد.
شقایق باپیری، هندبال
او نخستین لژیونر هندبال بانوان ایران است که در لیگ عراق، موفق به کسب عنوان "خانم گلی مسابقات" نیز شد. باپیری که به عنوان کاپیتان تیم ملی هندبال زنان ایران همراه این تیم در مسابقات جهانی اسپانیا حضور داشت، با اتمام این مسابقات محل اقامت تیم ملی را ترک و به این کشور اعلام پناهندگی کرد. او پس از این اتفاقات گفت اگر فدراسیون وثیقه یک و نیم میلیارد تومانی نمیگرفت، کل اعضای تیم به ایران برنمیگشتند.
دینا پوریونس لنگرودی، تکواندو
او در مسابقات تکواندو قهرمانی آسیا ۲۰۱۲ مدال برنز و در مسابقات تکواندو قهرمانی اروپا ۲۰۱۸ مدال نقره را کسب کرد. پوریونس در ادامه تصمیم به مهاجرت و اعلام پناهندگی در هلند کرد و موفق به کسب عنوان نایب قهرمانی اروپا همراه این کشور شد. او در المپیک ۲۰۲۰، به عنوان یک ورزشکار پناهجو، زیر پرچم IOC در مسابقات شرکت کرد اما با قبول شکست در نخستین مسابقهاش از دور مسابقات حذف شد.
زنان ورزشکار ایران علاوه بر رقابت در هر رشتهای برای رسیدن به موفقیت، باید با موانع دیگری همچون "حجاب اجباری" و نبود امکانات کافی دست و پنجه نرم کنند. به همین دلیل در شرایطی که در سالیان گذشته، پدیده مهاجرت و اخذ تابعیت کشورهای دیگر بیشتر در میان ورزشکاران مرد شایع بود، اما در سالهای اخیر و به خصوص از سال ۱۳۹۸ به بعد، ورزش زنان نیز با تمامی محدودیتهایش، شاهد مهاجرت مدالآوران نامدار بوده است.
بسیاری از این ورزشکاران یا با قبول تابعیت دیگر کشورها و یا اعلام پناهندگی، به "مهاجرت اجباری" از ایران محکوم شدند.