ارزیابی از سیاست اتمی ایران در پایان ۲۰۰۹

طرحی که در روز ۱۴ اکتبر به تصویب مجلس نمایندگان ایالات متحده‌ی آمریکا رسید، فشار بر صنایع نفتی ایران را افزایش می‌دهد. بر پایه‌ی این طرح که پشتوانه‌ی آن در کنگره ۴۱۴ رأی موافق در برابر ۶ رأی مخالف است، دولت‌های ایالتی و صندوق‌های بیمه‌ی بازنشستگان مجاز خواهند بود سرمایه‌ی خود را از شرکت‌هایی که ۲۰ میلیون دلار یا بیشتر در صنایع نفتی ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند، بیرون بکشند. از این نهادها حمایت خواهد شد، اگر آنها با خارج کردن سرمایه‌ی خود از این شرکت‌ها با اعلام جرم دیگر سهامداران آنها مواجه شوند.

پیش از این عملا بسیاری از حکومت‌های ایالتی آمریکا سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز ایران را متوقف کرده بودند. طرح مصوب به مثابه تعمیم اقدام نوزده ایالت بعلاوه شهر واشنگتن در این زمینه است. مارک کیرک (Mark Kirk)، یکی از نمایندگان پشتیبان طرح گفته است که مصوبه جدید یک "فراخوان خروج" به نهادهای دولتی محلی آمریکا است؛ فراخوان برای اینکه سرمایه‌شان را از حوزه‌ی مناسبات با ایران خارج کنند.

نمایندگان، طرح مصوب را یک اقدام تحریمی جدید نمی‌دانند. آنان می‌گویند، فقط خواسته‌اند نگذارند پول حکومت‌های محلی آمریکا در خدمت اقتصاد ایران قرار گیرد.

در سنای آمریکا نیز طرح مشابهی آماده شده است. اگر طرحی مشابه در دو مجلس به تصویب برسد و سپس رئیس جمهور آن را امضا کند، طرح کیفیت قانون را می‌یابد.

بحث دیر و زود

آمریکا تحریم‌های بیشتر برای مجبور کردن جمهوری اسلامی به پذیرش قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل در مورد برنامه‌های اتمی این حکومت را ضروری می‌داند.

هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه‌ی آمریکا، در سفر اخیر خود به مسکو کوشید کرملین را در این مورد با کاخ سفید همنظر کند. او گفت: «من فکر می‌کنم تحریم‌ها ضروری‌اند و ما در این مورد پشتیبانی روسیه را به دست خواهیم آورد.»

محمود احمدی‌نژاد، در گفت‌وگو با فهیمی هویدی، یک روزنامه‌نگار مصری، در مورد عزم آمریکا به اعمال تحریم‌های بیشتر ابراز تردید کرده است. آن‌گونه که در سایت ریاست جمهوری آمده، احمدی‌نژاد گفته است: «فکر نمی‌کنم دولت آمریکا امروز به دنبال تحریم کشور ما باشد.» دلیل کلی‌ای که او آورده، این است که تحریم اقتصادی به دنیای گذشته تعلق دارد و با مرام تجارت آزاد نمی‌خواند.

امید عمده‌ی جمهوری اسلامی به این است که روسیه و چین با سیاست تحریم‌های بیشتر همراهی نکنند. مقامات روسی پس از گفت‌وگوی اخیر با هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه‌ی آمریکا، نگفتند که با نفس تحریم مخالف‌اند. آنان اما تأکید کردند که این یک اقدام پیشرس است.

موضع رسمی چین ضرورت تداوم مذاکرات است. نخست وزیر چین امروز (۱۵ اکتبر) پس از دیدار با محمدرضا رحیمی، معاون ریاست جمهوری ایران، گفت که چین همکاری خود را با ایران ادامه می‌دهد و نقش سازنده‌ای را در پیشبرد مذاکرات بر سر برنامه‌های اتمی ایران ایفا می‌کند.

چین یک شریک تجاری مهم ایران است. این کشور به ویژه به نفت ایران نیازمند است. ۱۲ درصد واردات نفت چین از ایران است.

گفت‌وگوی اوباما و سارکوزی

در روز دوشنبه‌ی هفته‌ی آینده (۱۹ اکتبر، ۲۷ مهر) در وین گروه کشورهای ۵+۱ (پنج عضو دایمی شورای امنیت + آلمان) تشکیل جلسه می‌دهند. ایران نیز در این نشست شرکت می‌کند. یک دستور کار اعلام‌شده‌ی نشست، بررسی طرح غنی‌سازی اورانیوم ایران در خارج از این کشور است.

در آستانه‌ی این نشست، تلاش آمریکا برای متحد کردن صف بین‌المللی در برابر برنامه‌ی اتمی جمهوری اسلامی فزونی گرفته است. این برنامه ‌موضوع ثابت مذاکرات هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه‌ی آمریکا، در سفر اخیرش به اروپا بود.

در همین باره دیروز (۱۴ اکتبر) باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، و نیکولا سارکوزی، رئیس جمهور فرانسه، تلفنی گفت‌وگو کرده‌اند. بنا بر یک اعلام رسمی کاخ الیزه، دو طرف ابراز امیدواری کرده‌اند که از سرگیری گفت‌وگوها با تهران ثمربخش باشد و سرانجام دولت ایران به وظایف بین‌المللی خود عمل کند. بنا بر این اعلام رسمی، در پایان سال (۲۰۰۹) میزان همکاری تهران در مذاکرات پیش رو ارزیابی خواهد شد.