اخراج مهاجران افغان در سیستان و بلوچستان

در طول دو ماه بیش از ۸۰ هزار نفر مهاجر افغان از استان سیستان و بلوچستان اخراج شده‌اند. روزنامه‌های ایران نوشتند که بسیاری از مهاجران که حاضر به ترک داوطلبانه‌ی استان سیستان و بلوچستان نشده بودند، دستگیر و به کشورشان برگردانده شدند.

منابع خبری افغانستان گزارش دادند که این مهاجران در ولایت مرزی نیمروز جابه جا شدند و تا کنون هیچ نهاد کمک‌رسانی به ‌آنها کمک نکرده است. آنها با کمبود مواد خوراکی و آب آشامیدنی مواجه هستند.

مهاجران نباید شکنجه شوند

نادر فرهاد، سخنگوی کمیسیون عالی سازمان ملل‌ متحد در امور مهاجران افغان می‌گوید: کسانی که به کشورعودت داده شدند، افرادی هستند که در ایران به عنوان مهاجر ثبت نشده و مدرک قانونی در اختیار نداشتند و مهاجران اقتصادی هستند که بصورت غیرقانونی از مرز عبور کرده‌ بودند.

این مقام افغانستان تائید کرده است، کسانی که اسناد قانونی در اختیار نداشتند یعنی بدون گذرنامه، ویزا و یا توافق میان دو کشور به ایران رفته بودند، دستگیر و اخراج شده‌اند. اما وی همچنین گفت که هیچکس نباید مورد شکنجه قرارگیرد و باید به حقوق انسانی این افراد احترام گذاشت.

۲ میلیون مهاجر افغان در ایران

حسن حسینی روزنامه‌نگارافغان مقیم مشهد که درباره مسائل مهاجران افغان تحقیق می‌کند، به دویچه‌وله می‌گوید: «ایران شرایط خاص خودش را برای ساماندهی مهاجران دارد. مهاجران افغانی در وضعیت کار و تحصیل مشکلاتی دارند. اما این مشکلات در سطح خیلی زیاد نیست. جمهوری اسلامی تا کلاس دوازدهم برای محصلان افغان شرایط را فراهم کرده که بتوانند تحصیل کنند. برای نمونه مهاجران افغان هیچ مالیاتی به دولت ایران نمی‌پردازند.‌ اینها از یک وضعیت امنیت و آرامش برخور دار هستند. در اینجا جنگ نیست. اما از جهت دیگر حدود ۲ میلیون افغان مهاجر ثبت شده و یا بدون مدرک شناسائی در اینجا زندگی می‌کنند».

شرایط امنیتی، علت اخراج مهاجران

حسن حسینی، روزنامه‌نگار افغان مقیم مشهد در ادامه توضیحاتش به دلایل اخراج مهاجران افغان هم اشاره می‌کند: «استان سیستان و بلوچستان برای خود ایران یک منطقه استراتژیک و ناامنی است که مواد مخدر هم قاچاق می‌شود. شرایطی ایجاد شده که در دیگر شهرهای بزرگ ایران مثل مشهد و تهران به وجود نیامده است و مهاجران افغان مجبور شدند به کشورشان برگردند.»

غلام دستگیر آزاد، والی ولایت نیمروز به رسانه‌های افغانستان گفته است که در حال حاضر کسی از مهاجران افغان در استان سیستان وبلوچستان ایران باقی نمانده و روزانه تعداد کمی از این مهاجران از مرز ایران اخراج می‌شوند.

روند بازگشت مهاجران سبب نارضایتی برخی از شهرندان افغانستان و دولتمردان این کشور شد.

حسن حسینی ضمن اشاره به این انتقادها چنین می‌گوید: «مردم ایران مهمان‌نواز هستند. من ۲۰ سال در ایران به حالت یک مهاجر زندگی کردم. البته روند بازگشت مهاجران یا انتقال آنها مثل این نیست که دستگیر بکنند و از مرز خارج کنند. ممکن است از شهروندان خود ایران هم در این میان بوده باشند. مهاجران دستگیر می‌شوند و برای شناسائی دو روز در اردوگاه نگاهداری می‌کنند و به آنها فرصت می‌دهند که از مرز خارج شوند.»

دستگیری مهاجران همراه با ایجاد رعب و وحشت

اما در استان سیستان و بلوچستان و بسیاری دیگر از مناطق دوردست یا شهرستان‌ها طرح اخراج مهاجران افغان همراه با رعب و وحشت بوده است. در استان سیستان و بلوچستان این مسئله موجب اعتراض رهبران دینی از جمله مولانا عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان شد.

وی به نحوه‌ی دستگیری و به راه افتادن تفتیش‏های خیابانی و جمع کردن مردم با کامیون‏ها، ایجاد رعب و وحشت عمومی در بازارها و تعطیل شدن بازارها به شدت انتقاد کرده و گفته است: "نیروهای انتظامی باید مایه امنیت و آرامش باشند نه مایه ناامنی و خوف و هراس مردم".

داشتن شناسنامه نشانه‌ی ایرانی بودن نیست

آنچه خشم مردم و رهبران دینی را برانگیخته جمع‌آوری برخی از شهروندان ایرانی استان سیستان و بلوچستان بوده که مدرک شناسایی نداشتند و "مشکوک‌التابعیت" تشخیص داده شدند.

این مسئله باعث نگرانی اهالی این استان شده است که مولانا عبدالحمید در خطبه‌ی نماز جمعه زاهدان درخصوص این مسئله چنین اظهارمی‌کند: «تنها داشتن شناسنامه دلیل ایرانی بودن نیست، بلکه اصالت مطرح است. مردم ما ایرانی هستند و به طایفه‏های مختلف تعلق دارند. ما ایرانی هستیم، ما افغانی و پاکستانی نیستیم. ایران خاک ماست. اگر ما را از این خاک اخراج کنند کجا برویم؟ یک فرد افغانی وقتی از کشور خارج می‏شود، به کشورش افغانستان می‏رود. یک فرد پاکستانی به پاکستان می‏رود، اما وقتی یک فرد ایرانی از دیارش خارج شود او در کشورهای دیگر هیچ ملک و زمینی ندارد، او کجا می‏تواند برود؟»

کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که دولت‌های ایران و افغانستان برای رسیدگی به وضعیت مهاجرین افغان در جمهوری اسلامی ایران کمیسیون مشترکی تشکیل دهند. آنها همچنین براین باورهستند که دولت برای تشخیص هویت‏ها در استان سیستان و بلوچستان کمیسیونی متشکل از علمای منطقه و ریش‏سفیدان و بزرگان طوائف تشکیل دهد.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: علی امینی