احتمال شتاب‌گیری سقوط ارزش ریال
۱۳۹۹ مهر ۱۵, سه‌شنبه
مجیدرضا حریرچی، رئيس اتاق بازرگانی ایران و چین می‌گوید مجموع صادرات نفتی و غیرنفتی کشور در سال جاری به ۳۵ میلیارد دلار برسد که در «صرفه‌جویانه‌ترین حالت» ۱۵ میلیارد دلار کمتر از مصارف کشور است. خبرگزاری ایلنا به نقل از او می‌نویسد که در سال جاری صادرات نفت ایران در بهترین حالت ۵ میلیارد دلار خواهد بود.
قبلا محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه، درآمد سال گذشته دولت ایران از صادرات نفت را ۹ میلیارد دلار عنوان کرده بود. البته، این رقم تنها مربوط به درآمد دولت و شرکت ملی نفت ایران از صادرات نفت بر اساس بودجه سال ۹۸ است، نه ارزش کل صادرات نفت کشور.
بر اساس آمارهای اوپک، ایران پارسال حدود ۶۵۰ هزار بشکه روزانه صادرات نفت خام داشت و با توجه به قیمت حدود ۶۰ دلاری هر بشکه نفت، درآمد جمهوری اسلامی از صادرات نفت بالای ۱۴ میلیارد دلار بوده است.
اوپک می‌گوید کل درآمد صادرات نفت و محصولات نفتی ایران از جمله بنزین، گازوئیل، نفت کوره و نفت سفید در سال گذشته میلادی کمی بیش از ۱۹ میلیارد دلار بوده است.
سال ۲۰۱۸ این رقم بالای ۶۰ میلیارد دلار بود و سهم نفت و محصولات نفتی از کل صادرات ایران ۶۰ درصد. اکنون نه تنها صادرات نفتی، بلکه صادرات غیرنفتی این کشور به شدت سقوط کرده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
بر اساس آمارهای گمرکی، ایران در شش ماه ابتدایی سال جاری خورشیدی، ۱۳.۵ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته است که نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۵ درصد کاهش نشان می‌دهد. البته ایران برای اولین بار صادرات بنزین را نیز در لیست «صادرات غیرنفتی» قرار داده و جالب اینکه بر اساس گفته‌های مهدی میراشرفی رئیس کل گمرک ایران، «بنزین در صدر کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور» بوده است.
میراشرفی دقیقا نگفته که ایران در نیمه اول سال چه میزان بنزین صادر کرده، اما آمارهای گمرکی در بهار سال جاری نشان می‌دهند که این رقم نزدیک ۷۰۰ میلیون دلار بوده و سهمی نزدیک به ۱۲ درصدی در کل صادرات غیرنفتی داشته است.
بدین ترتیب، اگر بنزین را از سبد صادرات غیرنفتی ایران حذف کنیم، صادرات غیرنفتی کشور در نیمه اول سال ۱۳۹۹ تقریبا نصف شده است.
صادرات بنزین
احتمالا صادرات بنزین ایران امری مقطعی است. جمهوری اسلامی اوایل پارسال با راه‌اندازی کامل پالایشگاه خلیج فارس، صادرات بنزین را آغاز کرد.
بر اساس آمارهای شرکت مشاوره انرژی «فکتز گلوبال انرژی گروپ»، مصرف بنزین در ایران به خاطر شیوع کرونا به شدت کاهش پیدا کرده و در نیمه اول سال جاری خورشیدی، میزان بنزین مازاد تولید، روزانه تقریبا ۱۵۰ هزار بشکه بوده است.
این گزارش می‌گوید ایران در بهار و تابستان به طور متوسط تقریبا ۱۷۰ هزار بشکه صادرات بنزین داشته، در حالی که این رقم در زمستان پارسال ۳۰ هزار بشکه بود.
«فکتز گلوبال انرژی گروپ» پیش‌بینی کرده که تولید مازاد بنزین ایران در پاییز به حد صفر کاهش یابد و در زمستان سال جاری نیز تنها ۵۰ هزار بشکه باشد.
بدین ترتیب انتظار نمی‌رود درآمدهای چشمگیر ایران از صادرات بنزین دائمی باشد.
این گزارش می‌گوید احتمالا متوسط صادرات روزانه بنزین ایران در سال جاری خورشیدی حدود ۱۱۵ هزار بشکه باشد که نسبت به پارسال سه برابر خواهد شد، اما سال آینده این رقم به ۶۰ هزار بشکه افت خواهد کرد.
ایران پارسال روزانه حدود ۲.۲ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی پالایش کرده بود و ۶۵۰ هزار بشکه مصرف داخلی بنزین داشت.
خالی شدن کیسه ذخایر ارزی
بنابر گفته‌های رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، نیاز کشور به ارز در سال جاری، در «صرفه‌جویانه‌ترین حالت»۵۰ میلیارد دلار خواهد بود.
صندوق بین‌المللی پول بهار امسال با این پیش‌فرض که صادرات روزانه نفت ایران ۵۰۰ هزار بشکه باشد، پیش‌بینی کرده بود که کل صادرات این کشور ۴۶ میلیارد دلار و واردات آن ۶۴.۶ میلیارد دلار باشد. بدین ترتیب و بر اساس این پیش‌بینی، تراز تجاری ایران برای اولین بار منفی خواهد شد و اختلاف صادرات و واردات تقریبا ۱۹ میلیارد دلار خواهد بود.
اظهارات حریرچی اما نشان می‌دهد صادرات ایران بسیار کمتر از پیش‌بینی صندوق بی‌المللی پول خواهد بود. قرار است تا دو هفته دیگر این نهاد بین‌المللی گزارش جدیدی در رابطه با ایران منتشر کند، اما با توجه به افت چشمگیر صادرات نفت و کاهش ۳۵ درصدی صادرات غیرنفتی ایران (حتی با احتساب بنزین)، احتمالا پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول از تجارت خارجی کشور تغییرات اساسی خواهد داشت.
صندوق همچنین پیش‌بینی کرده بود ذخایر ارزی ایران در سال جاری حدود ۲۰ میلیارد دلار افت کند و به ۸۵ میلیارد دلار برسد و سال آینده به ۶۹ میلیارد دلار سقوط کند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
بخش اعظم ذخایر ارزی ایران، چنانچه اخیرا رئیس بانک مرکزی ایران اشاره کرد، در خارج مسدود شده است. عبدالناصر همتی قبلا نیز گفته بود ایران طی ۱۵ سال گذشته، سالانه ۱۸ میلیارد دلار به بازار تزریق ارز کرده تا جلو افت ارزش ریال را بگیرد.این در حالی است که بان مرکزی با چنین حجمی از تزریق ارز، نه تنها موفق به این کار نشده بلکه بهای دلار طی ۱۵ سال گذشته از ۷۰۰ تومان به ۱۶ هزار تومان رسید و امسال به ۳۰ هزار تومان جهش کرد.
اکنون با ته کشیدن ذخایر ارزی نه تنها حفظ ارزش ریال شبیه معجزه است، بلکه انتظار شتاب در اوج‌گیری قیمت ارز نیز وجود دارد.
عبدالناصر همتی، اوج‌گیری نرخ ارز طی ماه‌های گذشته را به «وجود حباب در بازار»، «اثرات روانی تحریم‌ها»، «دلالها» و غیره نسبت داده، اما شواهد نشان می‌دهند سقوط درآمدهای ارزی و ناتوانی دولت در تزریق ارز به بازار، مهم‌ترین علت سقوط ارزش ریال است. البته، اوج‌گیری نقدینگی نیز نقش اساسی در شکل‌گیری این وضعیت دارد.
آخرین آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهند حجم نقدینگی در ایران در پایان سال گذشته خورشیدی به حدود ۲۵۰۰ تریلیون تومان رسید که نسبت به سال قبل آن ۳۱ درصد رشد داشته است. رئیس کل بانک مرکزی می‌گوید نقدینگی در سال جاری رشدی ۱۵ درصدی داشته است. بدین ترتیب حجم نقدینگی در کشور هم اکنون به حدود ۲۹۰۰ تریلیون تومان رسیده است.
ابتدای ریاست جمهوری حسن روحانی، حجم نقدینگی کشور حدود ۴۷۰ تریلیون تومان بود.